Þjóðlíf - 01.05.1986, Blaðsíða 44

Stöðugleiki
áhverfanda hveli
Hraöinn veröur stöðugt meiri. Erfitt er aö
henda reiður á þessu, en Ijóst er að þetta er
þróunin. Sífellt fleira hefði þurft að hafa verið
„gert í gær“. Þeir sem mest verða varir við þetta
eru þeir sem flytja úr dreifbýli í þéttbýli. Hraðinn
einkennirþéttt^ýlishugsunarháttinn, en hefuráhrif
hægt og bítandi á dreifbýlið. Breytingar gerast
hratt; það sem er nýtt í dag er orðið úrelt á
morgun. Fyrirbörnin þýðirþetta að sú fullvissa
um stöðugleika, sem einkenndi uppvöxt barna
áðurfyrr, erað hverfa. Börn, sem öðrum fremur
hafa þörf fyrir öryggi og stöðugleika, finna æ meir
fyrir því að ekki er öruggt að það sem gerðist í
gær gerist aftur á morgun.
Þarna er hoggið að rótum í uppeldi barna. I
vaxandi mæli verða þau afskiptari í fjölskyldunni
og utanveltu, og samtímis er þörf þeirra fyrir
öryggi ekki fullnægt.
Við getum ávallt verið þess fullviss, að börn
gera það sem þau geta til þess að verða ekki
afskipt. Þetta er ekki meðvituð barátta hjá flest-
um, þótt við undrumst oft visku barnanna ef
hlustað er á þau og hve ótrúlega mikla grein þau
gera sérfyrir aðstöðu sinni. Þau berjast fyrir því
að fá þörfum sínum fullnægt.
Vel mætti fylla heila bók um þessi atriði öll, en
eins og ég hef dregið hérfram í örfáum atriðum
er þörfum barnanna fullnægt í sífellt minnkandi
mæli heima fyrir. Þar vil ég undirstrika, að ekki er
við einstaka foreldra að sakast. Hér er um þjóðfé-
lagslega þróun að ræða, þarsem einstaklingur-
inn sogast með. Og dagvistir og skólar taka við
þar sem heimilin skilja við.
Óuppfylltar þarfir
Þá er ég reiðubúinn að svara spurningunni
sem ég varpaði fram áður: „Eiga heimilin ekki að
sinna tilfinningalegum þörfum barnsinsT Hér að
framan hefur komið fram að nútímaheimili sinna
ekki þessum þörfum nema að nokkru leyti. Því
verða stofnanir eins og skólinn að taka að sér
þetta verkefni. Þetta er þróun, sem hefur átt sér
stað og verður ekki aftur snúið - nema til komi
markviss þjóðfélagsleg stefna í þá átt. Og ekki er
Það skiptir
kennarann
máli hvernig
barninu líður -
ef hann
metur nám
þess
meira en
eigin
kennslu.
hægt að halda fyrir augun og segja: „Foreldrarn-
ir/heimilin eiga að sinna þessu." Þá munu börnin
gjalda fyrir.
Hvaða þarfireru þetta þá, sem kennarinn verð-
ur að taka tillit til í samskiptum sínum við nem-
endur? Ég hef nefnt þörfina fyrir öryggi. Ennfrem-
ur hafa börnin þörf fyrir að einhver fullorðinn
aðstoði þau og leiðbeini í félagslegum sam-
skiptum: að gefa og þiggja tilfinningar. Einnig
hafa börn ríka þörf fyrir að fást við örvandi og
spennandi verkefni og að einhverfullorðinn sýni
þeirri vinnu áhuga.
Nú má ekki skilja orð mín sem svo að ekki sé
komið til móts við þessar þarfir heima hjá börnun-
um. Svo er í langflestum tilvikum, en sjaldnast til
fullnustu. Og því miður fer sá hópur barna stækk-
andi sem kemur með þessar þarfir óuppfylltar í
skólann.
Enn einn mikilvægur þáttur í þroska barnanna,
sem kennarinn verður að taka tillit til, er sjálfs-
mynd þeirra. Trú barnsins á sjálft sig og getu sína
fer að mestu leyti eftir þeim viðbrögðum sem það
fær frá fullorðnum. Eftirþvísem fullorðnum fækk-
ar kringum barnið og þeir fjarlægjast innan fjöl-
skyldunnar eykst mikilvægi kennarans í mótun
sjálfsmyndar hjá barninu.
Skiptir líðanin nokkru?
Nú tel ég tímabært að svara fyrri spurningu
minni hér að framan: „Skiptirþað kennarann
nokkru máli hvernig barninu líður þegar hann er
að kennaV
Öll námssálarfræði - og auk þess hyggjuvit og
reynsla fjölmargra - segir að það barn sem býr
við öryggi og vellíðan og hefur trú á sjálfu sér er
líklegra til að nema það sem kennt er heldur en
barn sem býr við ekkert af þessu. Þvískiptirþað
kennarann máli hvernig barninu líður - efhann
metur nám barnsins meir en eigin kennslu. Nauð-
synlegt er að gera sér Ijóst, að sitthvað er að
kenna og að læra eða nema. Kennsla er fram-
kvæmd af einum aðila og nám á sér stað hjá
öðrum. Ef skólastarfið á að vera árangursríkt
verður að vera samræmi milli þessara tveggja
þátta - nokkurs konar brú milli kennara og
barna.
Allir geta verið sammála um að börn eiga að
þroskast og dafna eftir bestu getu. En margar
þær kennsluaðferðir sem notaðar eru í dag voru
notaðar fyrir 20 til 50 árum. Nýir kennarar þekkja
þessar aðferðir best, því þeim hefur verið kennt
samkvæmt slíkum aðferðum í tíu til 15 ár mörgurn
hverjum. Meðal annars þess vegna hefur reynst
erfitt að þróa nýjar aðferðir í skólastarfi og bent
hefur verið á skólann sem þá stofnun þjóðfélags-
ins sem einna minnst tillit hefur tekið til breyttra
þjóðfélagsaðstæðna. Fjölmargar þær aðferðir
sem notaðar eru við kennslu í skólunum vinna
beinlínis gegn þeim markmiðum sem sett eru í
skólastarfi og gera oft börnin ósjálfbjarga, hjálp-
arvana og hindra þroska. í stað þess að þroska
ábyrgðarkennd hjá börnum, stjórna og stýra
kennarar skólabörnum á öllum aldri, rétt eins og
þeim sé ekki treystandi fyrir nokkrum sköpuðum
hlut. í stað þess að hvetja til frumkvæðis og
sjálfstæðis gerir skólinn börnin sífellt háðari
kennurum, - Þeir ákveða hvað þau eiga að læra,
hvenær þau eiga að læra og hvernig skuli læra.
Alið á ósjálfstæði
Þetta er ekki vegna þess að flestir kennarar vilji
hafa óábyrg og ósjálfstæð börn í bekknum hjá
44 ÞJÖÐLÍF