Þjóðlíf - 01.05.1986, Síða 78

Núverandi stjórn löju (frá vinstri
aðframan): Una Halldórsdóttir,
Hildur Kjartansdóttir, Ólína Hall-
dórsdóttir, Sigurjón Gunnars-
son, Árni J. Árnason, Guðmund-
ur Þ Jónsson, Hannes Ólafsson
og Jón Helgi Eiðsson. Á mynd-
ina vantar Sumarlínu Ól-
afsdóttur.
á síðasta ári og voru því á kjörskrá, en
um 2.600 eru taldir virkir í vinnu á hverj-
um tíma. Af þessum hópi greiddu nær
1.000 manns atkvæði.
Stuðningslið Bjarna Jakobssonar ók
fólki á kjörstað. Smalað var á Hrafnistu
í Reykjavík og í Hafnarfirði. En hvað
gerðist?
Bjarni Jakobsson hlaut 322 atkvæði.
Listi stjórnar og trúnaðarmannaráðs
Iðju hlaut hins vegar 604 atkvæði.
Flokksmaskínan virkaði ekki.
Forystumenn Sjálfstæðisflokksins
reiknuðu dæmið vitlaust.
Listi Bjarna Jskobssonar var
vonlaus.
Allt þetta gerði það að verkum, að
Bjarni Jakobsson hlaut lítið fylgi - í
kosningu þar sem sjálfur formaður
Sjálfstæðisflokksins hafði komið við
sögu. Óneitanlega hafa þessi afskipti
veikt stöðu Þorsteins Pálssonar sem
formanns Sjálfstæðisflokksins: Hann
var kosinn fyrst og fremst vegna þess
að hann hafði verið framkvæmdastjóri
Vinnuveitendasambands Islands um
nokkurra ára bil og var kunnugur báð-
um samningsaðilum - ekki síðurfor-
ystumönnum verkalýðsfélaga en at-
vinnurekenda. En ágrasrótina hlustaði
hann ekki.
Hvaö er eftir?
Kosningin í Iðju sýnir, að á siðstu
árum hafa ítök stjórnmálaflokka í verka-
lýðsfélögunum veikst mjög, hvað sem
segja má um verkalýðshreyfinguna í
heild. Áður þótti sjálfsagt, og meira en
það, að stjórnmálaflokkar vektu yfir
„sínum" mönnum í verkalýðsfélögun-
um og styddu þá með ráðum og dáð.
Svo mikla áherslu hafa flokkarnir lagt á
þennan þátt, að elstu og stærstu flokk-
arnir hafa komið sér upp sérstöku
verkalýðsmálaráði - nema Framsókn-
arflokkurinn. Hjá Sjálfstæðisflokknum
er meira að segja starfsmaður á fullum
launum hjá verkalýðsráðinu og til
skamms tíma var sömu sögu að segja
af Alþýðubandalaginu.
Þessi breyting leiðir hugann að
breyttu hlutverki stjórnmálaflokka í
landinu. Allir stjórnmálaflokkar hafa
lagt ofuráherslu á samband við ýmis
konar hagsmunasamtök, einkum og
sérílagi samtök sem ítök eiga í atvinnulíf-
inu: bændasamtök, atvinnurekenda-
samtök og verkalýðsfélög. Veldi sumra
flokka hefur byggst á þessum ítökum.
Þannig hefur Framsóknarflokkurinn
mikil ítök í bændahreyfingunni og fær
enda mest fylgi úr dreifbýlinu; Alþýðu-
bandalagið er sterkt í verkalýðshreyf-
ingunni og Sjálfstæðisflokkurinn sömu-
leiðis, en sá siðarnefndi hefur einnig
sterk ítök meðal atvinnurekenda. Svo
virðist einnig, sem meðal almennra fé-
lagsmanna verkalýðsfélaga þyki tengsl
verkalýðsleiðtoga við stjórnmálaflokka
ekki lengur skipta því máli sem áður
var. Þannig má benda á, að nokkrum
dögum áður en Iðjukosningin fór fram
hrapaði Guðmundur Þ Jónsson úr
fjórða sæti á framboðslista Alþýðu-
bandalagsins i tólfta sætið - en það
skipti engu máli fyrir úrslit kosning-
anna. Það má því spyrja hvað sé eftir
fyrir stjórnmálaflokkana þegar almennir
félagar í verkalýðshreyfingunni sem
verkalýðsleiðtogar eru hættir að sækja
til þeirra stuðning - og flokkarnir koma
litlu áleiðis þegar þeir reyna að hafa
áhrif.
Kosningin í Iðju sýnir einnig, að sú
umræða sem er í gangi um verkalýðs-
hreyfinguna og vanda hennar er að
mörgu leyti reist á röngum forsendum.
Annars vegar eru þeir sem halda því
fram, að allt sé í lagi hjá verkalýðs-
hreyfingunni - foringjarnir stjórni með
sóma og öll gagnrýni sé persónuleg
aðför að einstökum mönnum, eðajafn-
vel hreyfingunni sem slíkri. í hópi þeirra
sem þannig mæla eru einkum verka-
lýðsleiðtogar. Hins vegar eru svo þeir
sem halda því fram, að verkalýðsfé-
lögin séu steinrunnar stofnanir sem
stjórnað sé af valdagirugum smákóng-
um. Jafnvel er rætt um í alvöru að
stofna ný verkalýðsfélög (þetta hefur
t.d. borið á góma hjá Samtökum
kvenna á vinnumarkaði, en þær eru þó
engan veginn einar um gagnrýni af
þessu tagi). Iðjukosningin bendir á
þriðju leiðina í umræðunni: Forystu-
menn komast ekki upp með hvað sem
er í verkalýðsfélögunum, hvað sem
annars má um þá segja. Hægt er að
breyta hlutunum - og þá kannski einna
helst með því að mynda öflugt trúnað-
armannakerfi, eins og í Iðju þar sem
trúnaðarmenn urðu og eru hin virka
sveit.
78 ÞJÓÐLlF