Þjóðlíf - 01.08.1987, Blaðsíða 50

_1
LISTIR
Heimurinn heima
Hallgrímur Helgason
um íslenska menningu og fleira
í SEX HUNDRUÐ DALA fjarlægð frá heimin-
um er ísland sem er annar heimur og nokkuð
smærri en býr þó yfir mörgum stundum. Ein
þeirra er komutími vélarinnar frá New York
sem svífur hægt á vindblásnum vængjum sínum
inn undir sundlaugarbláan himininn sem
hvolfist yfír þetta marglimaða land en minnir
mann þó undarlega á regnhlíf. En sé hver
komustund stór voru þær þó stærri skáldunum
áður fyr þegar “gnoðin" bar þau heim og fjöll
þeirra hófust úr hafi "hvít sem skyr og mjólk".
Öðru vísi heilsar okkur fósturjörðin nú með
sinni nýju og teppalögðu flugstöð Leifs Eiríks-
sonar einmana á arabískum eyðimelnum sem
blasir við manni svefnþunnum og sætisbogn-
um framhjá öryggisspenntum norskum skip-
stjórahjónum út um rispaðar plastrúður og
minnir einna helst á uppþornaða maltbrauðs-
sneið þó síðar megi ímynda sér útaf orðum
skáldsins að utar á borðinu sé Jökullinn eins og
gömul mjólkurhyrna og nær hafi herinn lagt
okkur til salt og pipar í kúlulaga staukum.
Eftir átta mánuða útivist er forvitnilegt
manni að fylgjast með viðbrögðum sínum
gagnvart landinu, athuga hverju maður hefur
gleymt og gera sér upp gestsauga. Þó svo að
fyrir brottför úr hitamollu New York-borgar
hafi verið búið að fylla mann af fréttum um
góða veðrið á íslandi og fyrir lendingu lýsi
flugstjórinn Keflavíkurveðrinu sem "Very
nice" þá er það auðvitað mjög húðrænt sjokk
sem hendir mann þegar vélin er lent og lögst að
upp eru rifnar bakdymar og inn streyma sex
gráður af þúsundkílómetra löngum norðan-
garra og fimm fi'lefldir og sannþöglir íslenskir
verkamenn að handlanga út matarbakkana.
Par sem maður situr vamarlaus í öftustu sæta-
röð á svitalegum jakkafötum fínum tyrir 30
gráðu hita fær maður framan í sig hina
skjannabjörtu og ísköldu gusu af íslenskum
raunveruleika, nokkuð sem maður hafði ekki
búist við fyrr en að loknum einhverjum að-
lögunar- og æfingatíma í rúllustigum tlug-
stöðvarinnar. En ísland heilsar manni semsagt
ískalt og stillir ekki lengur upp herstöð til þess
að milda heimkomuna með hæfílegri blöndu af
sér og útlandi. Eða eins og sumir herstöðva-
andstæðingar hafa bent á er maður því miður
ekki lengur “minntur á návist hersins".
AÐ ÁTTA MÁNUÐUM liðnum erlendis verð-
ur ekki annað sagt en að kippur hafi komist í
myndlistarbransann í Reykjavík því átta gallerí
voru talin á dögunum í miðbænum einum og
sýningar í flestum þeirra þó komið sé fram á
fardaga. En þau taldi ég aðeins tvö síðastliðið
haust. Og í bænurn munu nú vera samkvæmt
síðustu tölum um átta hundruð myndlistar-
menn sem er sama hlutfall og New York státar
sig af nokkuð sem einkum er umhugsunarvert
þar sem þennan fjölda dekkar aðeins einn lög-
giltur gagnrýnandi. Og lengra nær saman-
burðurinn varla þar sem maður getur ekki
neitað sér um að halda því fram að einhver
stöðnun ríki í myndlistinni hér á landi og
nýjungar berist ekki með sama hraða í sama
mæli og áður. Eiginlega má halda því fram að
engin meiriháttar tíðindi hafi gerst frá því að
nýja málverkinu skolaði hingað upp á skerið
og heil kynslóð listamanna helgaði sig því. Enn
virðast árgangarnir sem Myndlistarskólinn út-
skrifar á hverju vori vera misfastir í þessum nú
þreytta expressjónisma og ættmennum hans
sem ég get fullvissað lólk um að er svo til alveg
horfinn af hinu stóra listasviði úti í heimi.
Nú halda sjálfsagt margir því fram að við
íslendingar ættum ekki að dansa eftir hinu sí-
sveiflandi höfði erlendrar tísku sem alltaf
heimtar nýjan stíl á hverju hausti og er sjálfsagt
rétt að taka örlítið mark á þeirri speki, en
staðreyndin er samt sú að hver nýr tími kallar á
nýtt "sensibility" sem í sífellu kemur upp í
búkum næmustu listamannanna sem enn eru
óblundandi á hinum fagurfræðilega verði og
veldur nýjum tökum á yrkis- og litarefnum. Og
við hér fámenningarnir getum ekki annað
“legu landsins vegna" en haft opið allt árið
fyrir allar rásir andlegra frétta utan úr heimi þó
hreinn innflutningur þeirra verði náttúrulega
ekki annað en afkimaleg eftiröpun. Áhrifin
verður að bræða saman við okkar sérlensku
aðstæður á einhvern óútskýranlegan hátt eins
og bestu listamenn okkar hafa gert. Því það er
sama hvað hver segir tískan skilar sér hingað
fyrr eða síðar og því betra að tileinka sér áhrif-
in sem fyrst á meðan þau eru fersk en sitja ekki
eftir í kjallaraholunum mörgum árum á eftir í
einhverjum lummuleik sem maður sér því
miður alltof oft hér á landi. Ekkert er eins
dapurlegt og tíu ára gömul tíska. Straumurinn
af stefnum nútimalistarinnar er það þungur að
það er ekki á færi nema afburðarmanna að
leiða hann hjá sér auk útskagaséníanna þeirra
heilögu undantekninga sem ekkert í verald-
legu valdi fær né má bifað. Það er því stór-
hættulegt og óskiljanlegt ef við íslendingar ætl-
um nú á ofanverðri tuttugustu öld að láta ein-
angrast í fjarlægu landi þegar fjarlægðin til
heimsins er komin niður í rúmar tuttugu þús-
und krónur. Mikilvægt er einnig að nálgast
ekki heimslistina í einhverri varnarstöðu með
því hugarfari að láta ekkert koma sér "úr jafr>'
vægi" eins og lesa mátti í vetur í ferðapistli eins
af okkar mikilvirkustu myndlistar"rýnum ■
Fylgjumst með, án þess að berast með!
ÓTTINN VIÐ HIN erlendu áhrif er landlægur
hér og hefur alltaf verið enda vel að vissu leyt'-
En verndunarstefnan er líka hættuleg og en>’
frekar leiðinleg því "íslenskt fyrir íslendinga
og íslenskt úr íslensku verður fljótt að dæm'
rollunnar sem skítur á grasið og bítur það svn-
Það er einmitt hinn miskunnarlausi hófadynur
heimsmenningarinnar eða öllu heldur
ómenningarinnar og það hvernig hann de)r
svo skemmtilega út hér á öræfunum sem er sv°
heillandi við Island og hefur orðið mörgun1
50
J