Þjóðlíf - 01.08.1987, Blaðsíða 62

VIÐSKIPTI&FJARMAL
*
Island:
Paradís smáatvinniirekstrar
Medalfjöldi starfsmanna fyrirtækja aöeinsþrír
LENGI HEFUR ÞVÍ verið spáð að smáat-
vinnurekstur yrði undir í samkeppninni við
stórfyrirtækin. Reyndin er önnur. í iðnvæddu
löndunum eru smáfyrirtæki mörg og fjölgar
jafnvel. Á undanförnum árum hefur áhugi á
smáatvinnurekstri aukist og því er haldið fram
að þar sé að finna fjöregg atvinnulífsins; vöggu
frumkvæðis og nýsköpunar.
Smáatvinnurekstur er þýðingarmeiri hér en
í öðrum löndum sem búa við sambærilega vel-
ferð og neyslustig. Stærðardreifing íslenskra
fyrirtækja segir sína sögu. Árið 1984 voru
skráð tæplega 30 þúsund fyrirtæki í landinu
með eitt ársverk eða meira og þar af voru rétt
rúmlega 250 með fleiri en 60 starfsmenn!
Meðtaldar eru opinberar stofnanir og ríkis-
fyrirtæki.
Sé stærstu fyrirtækjunum raðað eftir veltu
kemur í ljós að meginhluti þeirra eru annað-
hvort opinber eða samvinnurekstur. Sam-
kvæmt lista Frjálsrar verslunar fyrir árið 1985
kemur í ljós að 18 af 50 efstu fyrirtækjunum
eru samvinnufyrirtæki, tólf eru ríkisfyrirtæki
og þrjú sölusamtök. Eiginleg einkafyrirtæki
eru sem sagt 17 og þar er að finna stóru sam-
göngufyrirtækin, einkabankana, olíufélögin og
nokkur öflug fiskvinnslufyrirtæki. Ef miðað er
við veltu þá er fyrst hægt að finna eiginlegt
framleiðslufyrirtæki í einkaeign sem ekki er
fiskvinnslufyrirtæki í 72. sæti og það er Smjör-
líki-Sól h/f.
Myndin lítur nokkuð öðruvísi út ef miðað er
við fjölda starfsmanna, þá hafa ríki og sveitar-
félög heldur betur vinninginn, eða 18 af 30
fjölmennustu fýrirtækjunum en sex þessara 30
eru samvinnufyrirtæki. Samvinnufýrirtæki
hafa þá sérstöðu að þeim er ekki ætlað að skila
hagnaði heldur gæta hagsmuna eigenda sinna
með öörum hætti eins og síðar veröur komið
að.
Við íslendingar náum ekki 250 þúsundum
og tæpur helmingur okkar er á vinnumarkað-
num en fyrirtækin eru þrjátíu þúsund. Meðal'
fjöldi starfsmanna er því þrír. Sambandið og
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna, SÍF, SölU'
stofnun lagmetis og síldarútvegsnefnd erU
formlega og að vissu leyti í reynd, í eigu sma'
atvinnurekenda, bændur eiga SíS og frystl'
húsaeigendur SH og hin fyrirtækin eru bein1
eða óbeint í eigu annarra fískframleiðenda og
útgerðaraðila. Sögulega séð eru þessi samtök
stofnuð til að gæta hagsmuna einyrkja og sma'
atvinnurekenda á mismunandi starfssviðum-
Þau voru vernd gegn „kaupmannavaldinu
eða raunhæf leið til að koma franilciösluafufð
unum á markað erlendis.
Bankar og sjóðir landsins hafa allt fram a
allra síðustu ár fremur haft stoðfúnksjón (sV°
notað sé nútímaorð) en verið virkir fjar
mögnunaraðilar, þ.e. ekki hefur vcrið lagt nia
á hagkvæmni fjárfestinga nema að ta ^
mörkuðu leyti, heldur hafa veð, pólitísk tung
og byggðasjónarmið ráðið ferðinni. Flo
kvótakerfi var komið á lánsfé, enda eftn^
þegar þaö var niðurgreitt. Það segir sína s°8._
að ríkisbankarnir eru með yfir 40% at u.
3fnamr
standandi lánsfé, sjóðir og opinberar ston
standa fyrir rúmum 50% og hlutafjárbanka ^
ir eru nú á hraðleið upp í 10 prósentin. Þa ^
að myndast fjármagnsmarkaður á Islandt
62
j