Þjóðlíf - 01.06.1988, Síða 46

MENNING
„Lesið Kaldaljós.
Pað verður enginn
svikinn af því.“
Eiríkur Brynjólfsson, Alþýðublaðið.
Kaldaljós eftir Vigdísi
Grímsdóttur 453 bls.
Verð kr. 2.290.-
„Þessi fyrsta skáldsaga Vigdísar Grímsdóttur
er mikið verk og vel unnið. Hæfileikar hennar
njótasín hér mjög vel. Kaldaljósersaga sem er
skrifuð af miklum næmleik; tilfinningarík.
sterk og snertir mann."
Margrél Eggertsdóttir, Þjóðviljinn.
„Frásagnarandinn í bókinni er einstakur. Mér
fannst ég ekki vera að lesa heldur var eins og
einhver hvíslaði að mér. Hún talar við les-
andann, þessi bók, því hún á við okkur erindi.
Bókin byggir á sannsögulegum atburðum en
þeir eru færðir til í tíma og rúmi þannig að þær
fyrirmyndir skipta ekki máli lengur. Aðeins
örlög fólksins skipta máli, og manni er ekki
sama um Grím Hermundsson en verður samt
að játa fyrir sér í lokin að öðruvísi gat ekki
farið."
Eiríkur Brynjólfsson, Alþýðublaðið.
„Kaldaljós er óður til fegurðar, trúnaðar,
grimmdar, óvenjulega margslungin saga, saga
ástar og dulúðar og þó raunsæis. Unnin af
mikilli list. Henni skal ekki líkt við neitt. Um
sumar bækur á ekki að nota of mörg orð. f>ví
að eins og Vigdís Grímsdóttir skilur manna
bezt; orð geta verið hættuleg. Og stöku höf-
undum tekst svo að það er sálarbætandi að lesa
orðin og allt sem að baki þirra felst. Þannig er
Kaldaljós fyrir mér. Listaverk eftir Grím sem
ég vildi hafa upp á vegg.“
Jóhanna Krisljónsdóttir, Morgunblaðið.
J-----------------------
^vort á frntu
5------------------------r
síðan var það frumflutt á sunnudegi í Kópa-
vogi, en þar héldum við eina tónleika áður
en við fórum utan. Ég var svo heppinn í
þessari ferð, að hafa með mér öndvegisfólk,
konsertmeistarar voru Sigrún Eðvaldsdóttir
og Gréta Guðnadóttir og meðal einsöngvara
var Sigríður Gröndal, sem þá hafði nýverið
sigrað í söngkeppni Sjónvarpsins."
Frá Danmörku hélt Gunnsteinn rakleiðis
til Vínar í Austurríki og hafði í hyggju að
halda þar áfram námi. Svo varð þó ekki.
„Mér leist ekki á borgina, hún var eins og
risasafn. Ég fór aftur heim til íslands og þá
beið þar eftir mér bréf frá tónlistarakademí-
unni í Búdapest, en þangað hafði ég skrifað
af rælni um veturinn. Mér var boðin þar
skólavist og ákvað að slá til. Ég hélt svo utan
haustið 1983.“
Nám Gunnsteins í Búdapest gekk í fyrstu
ekki átakalaust fyrir sig.
„Það var áfall að koma inn í þessa rót-
grónu tónlistarakademíu, sem Franz Liszt
setti sjálfur á stofn á síðustu öld. Þarna kem
ég inn í kerfi, sem er þrælskipulagt, en allir
nemendurnir höfðu verið í sérstökum „tón-
listarmenntaskóla" sem tekur fjögur ár. Ég
var samt settur í sérstaka undirbúningsdeild,
þar sem voru mjög efnilegir nemendur, flest-
ir 6 eða 7 árum yngri en ég. Þarna kunni ég í
rauninni minnst af öllum enda þótt ég væri
elstur.
Tónlistaruppeldi er til fyrirmyndar í Ung-
verjalandi og miklu betra en á Vesturlönd-
um. Ungverska þjóðin er gífurlega hæfileik-
arík. Segja má að menningin og ekki síst
tónlistin sé kapítal þeirra; eitt Tsjérnóbíl-slys
getur kippt fótunum undan efnahagskerfi
þeirra — en ekkert getur kippt fótunum und-
an tónlistinni. Þegar ég kom síðar til Þýska-
lands varð mér ljóst hverslags yfirborðs-
mennska tíðkast oft í tónlist hér á Vestur-
löndum. í Ungverjalandi, og víðar í
Austur-Evrópu, er tónlistin hluti af fólkinu
og lífi þess; en hér er það markmið margra að
láta tónlistina upphefja þá sjálfa. Lítið ber á
mörgum ungverskum tónlistarmönnum,
enda þótt þeir séu í fremstu röð, vegna þess
að þeir kunna ekki að trana sér fram, en eru
tónlistinni trúir. Ég þroskaðist í þessu and-
rúmslofti í fjögur ár— að vera tónlistinni
trúr; og tel það vera besta veganesti, sem
tónlistarmanni getur hlotnast.“
„Margt af því sem glímt er við á tónlistar-
háskólum Vesturlanda, sérstaklega í tón-
fræði og tónheyrn, fást Ungverjar við á
gelgjuskeiði. Hins vegar er námið í Ung-
verjalandi of bundið við hinn klassíska skóla
— skóla síðustu aldar. Gróandina vantar.
Segja má að þjóðfélagið sjálft sé að mörgu
leyti eins og á síðustu öld, sem er bæði já-
kvætt og neikvætt. Kosturinn er sá, að það
sér í það fyrir nútíma auglýsingaskiltum;
kjarni þjóðfélagsins er ekki byrgður með
kapítalískum frýjuorðum.
En miðstýringin, ok kommúnismans er
þrúgandi, líka í tónlistinni. Það skortir fram-
takssemina. Ungverjar eru vanir því að vera
undir járnhæl einhverra annarra; Fyrst
Tyrkja, síðan Habsborgara — nú Sovétríkj-
anna og kommúnismans.
Ég ákvað því að færa mig um set, ákvað að
komast í skóla þar sem frjórri hugsun ríkti í
tónsmíðum. Mig langaði að komast til
Þýskalands, enda eiga Þjóðverjar ýmis þýð-
ingarmestu tónskáld samtímans. Éinn
þekktasti tónsmíðakennari í Þýskalandi er
prófessor Klaus Huber í Freiburg. Ég ákvað
að freista þess að komast að hjá honum og
tókst það.
Tónlistarháskólinn hér í Freiburg hefur á
sér mjög alþjóðlegan blæ. Til dæmis er tón-
smíðakennari minn, prófessor Huber,
svissneskur, söngkennarinn er danskur og
kennari minn í hljómsveitarstjórn búlgarsk-
ur, auk þýskra kennara. Sömuleiðis hefur
Freiburg þann kost að vera mjög miðsvæðis
og flestar menningarborgir í Mið-Evrópu
innan seilingar. Ég hyggst ljúka hér prófi í
tónsmíðum og hljómsveitarstjórn.
Vinnur að barnaóperu
Gunnsteinn Ólafsson hefur nýverið lokið við
samningu Sjakonnu fyrir einleiksfiðlu og
vinnur nú að verki fyrir kammerhljómsveit.
Sömuleiðis vinnur hann að gerð mikils tón-
verks, barnaóperu fyrir einsöngvara, barna-
kór og hljómsveit. Hann hefur notið styrks
frá Kópavogsbæ til að vinna að barnaóper-
unni.
„Óperan gerist uppi á öræfum Islands, á
þeim stað, þar sem ég uni mér best. Verk
sem gerist á slíkum stað getur engan veginn
byggst á borgaralegri tónhugsun Mið-
Evrópu og því verð ég að skapa þá stemmn-
ingu sem ríkir á fjöllum uppi, þá tónaveröld,
sem sprettur upp úr landslagi íslands en
verður aldrei fengin að láni frá Evrópuskag-
anum.
Ég er mjög þakklátur Kópavogsbæ fyrir
stuðninginn og til fyrirmyndar að opinbert fé
skuli veitt til listsköpunar. Vonandi að þetta
verði öðrum fordæmi. Það nægir ekki að
berja sér á brjóst á Alþingi ef athafnirnar
skortir. Tónlist á íslandi er að mörgu leyti
óplægður akur. Ýmsu er ábótavant en lík-
lega vantar þó helst öflugan tónlistarhá-
skóla. Fleiri hæfa kennara vantar úti á lands-
byggðinni og stofnun raunverulegs atvinnu-
mannakórs, til dæmis í tengslum við
Ríkisútvarpið, er löngu orðin tímabær.“
Framtíðaráformin? Eigum við eftir að
heyra Gunnstein Ólafsson stjórna Níundu
sinfóníunni á Islandi?
„Auðvitað væri gaman að fá að stjórna
slíku öndvegisverki," svarar hann en bætir
svo við og glottir — „annars vildi ég ekki
síður stjórna flutningi á minni eigin níundu
.sinfóníu ... En umfram allt — vera tónlist-
inni trúr.“
Einar Heimisson/Freiburg