Þjóðlíf - 01.06.1991, Blaðsíða 35

víða er litið á kynferðisáreiti sem náttúru-
legt athæfi og að það séu aðeins þröngsýn-
ar og gamaldags konur sem hafi eitthvað
út á það að setja að karlmenn sýni konum
áhuga á áþreifanlegan hátt.
Kynferðisáreiti er alþjóðlegt vanda-
mál — a.m.k. í hinum vestræna
heimi. í Bandaríkjunum hafa rannsóknir
sömuleiðis leitt í ljós að vandamálið er
stórt. Á meðan dönsk verkalýðsfélög leit-
ast við að vinna að úrlausn á þeim kæru-
málum sem þeim berast um kynferðis-
áreiti með sem minnstri innblöndun dóm-
stólanna fara flest öll kærumál vegna
kynferðisáreitis í Bandaríkjunum fyrir
dómsstóla. í fyrstu gekk erfiðlega að fá
bandaríska dómsstóla til að samþykkja
kynferðisáreiti sem kynjamismunun en
samkvæmt borgararéttarlögunum frá
1964 er m.a. lagt bann við kynjamismun-
un. Fyrst árið 1986 vann kona þar í landi
mál sem höfðað var vegna kynferðisáreit-
is. Síðan hafa margar konur fengið um-
talsverðar skaðabætur vegna þess að þær
hafa orðið að þola kynferðisáreiti og sem
dæmi um þróunina má nefna að í upplýs-
ingabæklingum fyrirtækja og háskóla um
vinnustaðina er nú orðið ávalt kafli um
hverskonar atferli sem telst kynferðis-
áreiti.
í reglugerð EB um kynferðisáreiti sem
samþykkt verður innan skamms er það
talið hlutverk vinnuveitandans að tryggja
að jafnt konur sem karlmenn geti unnið
hvað þetta varðar. Reglugerðina er ekki
hægt að nota í réttarsal í líkingu við lög en
hún getur ásamt t.d. jafnréttislögum ríkj-
anna verið grundvöllur fyrir dómum.
Samkvæmt reglugerðinni er upplýsing
lykilorð í baráttunni gegn kynferðisáreiti.
Halda skal sérstök námskeið fyrir yfir-
menn fyrirtækja sem á að gera þeim kleift
að sjá og eiga við vandann.
Fyrirtækin eiga líka að upplýsa starfs-
fólk betur um hvernig manni ber að koma
fram við hið gagnstæða kyn á vinnustaðn-
um og þeir starfsmenn — jafnt undirmenn
sem yfirmenn — sem koma fram við hitt
kynið af virðingarleysi skal refsað.
Verkalýðsfélögunum er líka gert skylt
að upplýsa meðlimi sína um vandamálið
og veita þeim aðstoð verði þeir fyrir áreiti.
Þar sem karlar og konur virðast oft á tíð-
um hafa skiptar skoðanir á hvað telja beri
kynferðisáreiti er erfitt að skilgreina ná-
kvæmlega hvers konar hegðun telst kyn-
ferðisáreiti. í reglugerð EB er höggvið á
hnútinn og sú hegðun talin kynferðisáreiti
sem fær þolandann til að finnast hann
verða fyrir áreiti.
0
Daður eða kynferðisáreiti?
mest er hætt við að verði fyrir áreiti eru
konur í hefðbundnum karlastarfsgrein-
um, óöruggar eða fráskildar konur og
konur frá öðrum menningarsvæðum.
Evrópubandalagið lét árið 1987 gera ít-
arlega könnun á kynferðisáreiti á vinnu-
stöðum í bandalagsríkjunum. Niðurstöð-
ur könnunarinnar birtust í skýrslu sem
var grundvöllurinn fyrir samþykkt fram-
kvæmdastjórnar EB um kynferðisáreiti á
vinnustöðum sem innan skamms verður
fylgt eftir með reglugerð um samskipti
karla og kvenna á vinnustöðum. Sam-
kvæmt skýrslu EB og dönskum rannsókn-
um hefur kynferðisáreiti á vinnustöðum
ákaflega lítið að gera með útlit kvenkyns
starfsmanna sem í svo til öllum tilfellum
eru þeir aðilarnir sem verða fyrir áreitinu.
Þrúgandi kynhvöt er heldur ekki talin
ástæðan fyrir því að karlmenn áreita kon-
ur á þennan hátt. Samkvæmt EB-skýrsl-
unni og hinum dönsku rannsóknum er
ástæðan talin vera þörf þeirra karlmanna
sem standa í þessum ósóma fyrir að sýna
vald sitt.
Kynferðisáreiti getur haft alvarlegar af-
leiðingar fyrir þann sem fyrir áreitinu
verður og eitrað andrúmsloftið á vinnu-
staðnum. Þær konur sem verða fyrir kyn-
ferðisáreiti á vinnustað sínum liggja undir
miklu sálfræðilegu álagi sem oft á tíðum
hefur þau áhrif að áhugi þeirra á vinnunni
minnkar. í mörgum tilfellum segja kon-
urnar stöðum sínum upp án þess að gera
grein fyrir hinni eiginlegu ástæðu upp-
sagnarinnar og hverfa á braut með hið
óþægilega leyndarmál sitt.
Nú eftir að dómstólar í Danmörku hafa
dæmt deildarstjórann í verkalýðsfélagi
bókbindara sekan um kynferðisáreiti og
hegnt honum með vænni sekt mætti ætla
að það verði friðvænlegra fyrir konur á
vinnumarkaðnum. Harðir dómar nægja
þó ekki ef uppræta á allt káfið. Það þarf að
breyta þeirri skoðun sem virðist vera ríkj-
andi að ekkert sé athugavert við að klípa
lítillega í kvenholdið á vinnustaðnum. Sú
frjálslyndisstefna í kynferðismálum sem
tröllriðið hefur Danmörku á undanförn-
um áratugum hefur gert það að verkum að
ÞJÓÐLÍF 35