Þjóðlíf - 01.06.1991, Side 38

MENNING
Guðný Elísdóttir eiginkona listamannsins árið
1923.
1980). Honum kynntist Finnur og til stóð
að hann gerðist nemandi hans en vegna
kröfu um að útlendingar við skólann
greiddu fyrir sig í gullmörkum varð hann
frá að hverfa. Hins vegar fékk hann inni í
öðrum skóla sem Emil Thoroddsen vísaði
honum á, það var vinsæll skóli sem hét
Der Weg eða Vegurinn.
Dvöl Finns í Þýskalandi varð alls fjögur
ár, 1921-25 en hugur hans stóð alltaf til að
komast inn hjá framúrstefnuhópnum Der
Sturm í Berlín. Sýningarsalur þeirra var
miðstöð framúrstefnulista í Þýskalandi
fram undir 1930
og tímarit sem gefið var út á vegum hóps-
ins kom á framfæri verkum manna eins og
Kandinskí, Klee, Kokoschka og fleiri.
Árið 1925 fór Finnur til Berlín og tókst að
hitta að máli mann er mikil áhrif hafði
meðal framúrstefnumanna. Sá var pró-
fessor og hét Herwarth Walden en fyrir
atbeina hans fékk Finnur átta af myndum
sínum teknar inn á sýningu í Sturm saln-
um vorið 1925. í gegnum Walden hitti
Finnur einnig Wassilí Kandinskí.
Eftir þetta hélt Finnur til íslands. Um
veturinn hélt hann sýningu í Pósthús-
stræti á verkum í sama anda og hann hafði
fengist við í Dresden, afstrakt-expressjón-
ískum verkum. Þessi sýning markaði
þáttaskil í íslenskri myndlistarsögu því
hún var fyrsta opinbera sýningin hér á
landi á óhlutbundinni myndlist.
En þetta sáðkorn féll í ófrjóan jarðveg.
Sýningin varð mjög umdeild, ekkert
framúrstefnuverkanna seldist. Deilur
urðu og blaðaskrif en myndverk Finns
áttu t.d.lítt upp á pallborðið hjá Morgun-
blaðinu. Þar segir í listdómi 29.nóvember,
1925: „Það er í sjálfu sér engin „konst“ að
mála myndir sem eru einfaldar í upp-
drætti, sterkar í litum og stórgerðar í
áferð. En hitt er erfiðara, að mála myndir ,
þar sem litir og form er lifandi, myndirnar
þrungnar af persónuleik og sál lista-
mannsins, og um leið sje sköpuð heild í
litum, línum og formi. En hvað um mynd-
ir Finns, þegar lagður er á þau þessi mæli-
kvarði? Myndir hans eru yfirleitt þyrk-
ingslegar, í þeim er lítill innileikablær.
Litir hans eða litasamstilling oftast nær
gífurlega óþýð. Jafnvægi reikult.“ Það er
Finnur árið 1925.
Heimkominn vann Finnur fyrir sér
með gullsmíði til að byrja með auk
þess sem hann hélt áfram starfí sínu við
málaralist. Hann aðlagaði viðfangsefni sín
tíðarandanum hér heima, hætti við fram-
úrstefnu, hóf að mála expressjónískar
myndir úr þjóðlífmu og náði góðum ár-
angri á því sviði. Til listaverkanna af
Sturm sýningunni spurðist ekkert í ára-
tugi.
En vorið 1970 var efnt til sýningar á
vegum Evrópuráðsins á framúrstefnulist
frá 1925. Sýningin var haldin í Strassborg,
Finnur átti þar tvær myndir og var kynnt-
ur ásamt frumherjum á borð við Paul
Klee og Kandinskí. Hann var tæplega 78
ára að aldri þegar hann öðlaðist þessa síð-
Finnur níræður.
ljóst að skoðanir Morgunblaðsins og
þeirra Sturm manna í Berlín fara ekki
saman hvað varðar listsköpun Finns.
Hins vegar átti Finnur einnig ýmsa for-
mælendur hér heima, t.d. Emil Thorodd-
sen sem áður er nefndur og Ásgeir Bjarn-
þórsson sem skrifar í Alþýðublaðið 12.
desember, 1925 um ummæli Morgun-
blaðsins (það var ritstjórinn Valtýr Stef-
ánsson sem átti þau): „Enn segir
V.St.:„En hjá Finni eru „compositionirn-
ar ekki betur „componeraðar“ en aðrar
myndir hans.“ Þetta er óneitanlega bros-
leg setning. Hún gefur í skyn, að allar
myndirnar séu jafnilla „componeraðar“.
Slíkt er i meira lagi ósennilegt, þegar um
margar myndir er að ræða. Og fróðlegt
þætti mér að heyra, hvaða galla í „compos-
ition“ eða jafnvægi V.St. finnur í mynd-
unum „Blóm“ nr.l, „Við kaffiborð“ nr.13
og „Composition“ nr.32. Þessar myndir
eru að mínu áliti ósvikin listaverk."
búnu viðurkenningu sem framúrstefnu-
maður á heimsmælikvarða. Viðurkenn-
ingar og gullmedalíur helltust yfir hann
auk sýningartilboða en hann notaði ekki
nema eitt eða tvö.
pphaf abstraktlistar á íslandi er
löngum miðað við Septemberhóp-
inn annars vegar og Svavar Guðnason
hins vegar og sýningar þeirra eftir seinni
heimsstyrjöldina. Margir dást að þeim
metnaði og kjarki sem Finnur Jónsson
sýndi með því að fara þær leiðir sem hann
fór á árunum milli stríða.
Finnur kvæntist árið 1928 Guðnýju El-
ísdóttur, Jónssonar verslunarstjóra á
Djúpavogi. Þau hjón lifa enn í hárri elli í
Reykjavík en Finnur verður 100 ára á
næsta ári. Hann er elsti núlifandi málari á
íslandi.
(Aðalheimild: FINNUR JÓNSSON,
íslenskur brautryðjandi. Almenna
bókafélagið 1983)
38 ÞJÓÐLÍF