Þjóðlíf - 01.06.1991, Blaðsíða 12

INNLENT
„VANTAÐI HINN
BORGFIRSKA NEGRA"
Jakob Frímann Magnússon tónlistarmaður og Langhyltingur: Kynslóðin á
mölinni er að vakna upp við það að þekkja ekki ættina sína. Ungum börnum
hollt að kynnast uppruna sínum, landinu sínu, reitnum sínum
Jakob Frímann Magnússon, tónlistarmaður er einn þeirra sem hafa tekið þátt í og skipulagt ættarmót. Hann er afkomandi sr.
Magnúsar Andréssonar og Sigríðar Pétursdóttur Sívertsen, prestshjóna á Gilsbakka í Borgarfirði á síðustu öld og fram
á þessa. Þau hjón áttu 9 börn, Andrés, Sigríði, Pétur, Magnús, Katrínu, Steinunni, Guðrúnu, Ragnheiði
(föðurömmu Jakobs) og Sigrúnu.
„Það er aðallega Pétursarmurinn sem
hefur haldið saman. Pétur átti flest
börnin svo að hans ættbogi er mjög fjöl-
mennur. Arið sem hann hefði orðið 100
ára komu niðjar hans saman til að heiðra
minningu hans og þar tók hugmyndin að
ættarmóti afkomenda Gilsbakkahjón-
anna að gerjast. Það var síðan í apríl árið
1989 að niðjarnir komu saman á Hótel
Sögu. Það var mjög góð mæting og það
var svo skemmtilegt að Sigrún, dóttir
Gilsbakkahjónanna (fyrrverandi for-
stöðukona Heilsuverndarstöðvarinnar í
Reykjavík) var þá enn lifandi í hárri elli
og gat mætt. Hún lést síðan í fyrra, síð-
ust Gilsbakkasystkina. Þarna á Sögu var
m.a. efnt til spurningakeppni og samdi
Ásgeir Pétursson, bæjarfógeti í Kópa-
vogi spurningarnar. Spurningarnar
tengdust ættinni og átthögunum og voru
þær vægast sagt mjög erfiðar. Hins vegar
var bókstaflega aldrei komið að tómum
kofunum hjá þeim sem sátu fyrir svör-
um, svo að þarna kom fram geysilegur
fróðleikur.
í kjölfar þessa var svo ákveðið að
heimsækja átthagana, sjálft ættaróðalið,
Gilsbakka, aðra helgina í ágúst. Þetta
var helgin eftir Verslunarmannahelgi,
eina helgin allt sumarið sem ég átti frí.
Þarna var komið saman á laugardegi, um
125 manns og tjaldað í gili neðan við
bæinn. Þar var grillað og sungið og
spjallað saman. Menn kynntust og þegar
ættarlaukarnir voru aðeins búnir að
hella upp á sig um kvöldið þá skeði
margt skondið og skemmtilegt.
Daginn eftir var mætt til hádegisverð-
ar í Brúarási, félagsheimilinu í sveitinni
og síðan haldið til messu í Gilsbakka-
kirkju hjá sr. Geir Waage, sömu kirkj-
unni og ættfaðirinn, sr. Magnús Andrés-
son messaði í. Það var bæði háu'ðleg og
eftirminnileg stund. Þá var farið í
gönguferð undir leiðsögn Magnúsar
Sigurðssonar, bónda á Gilsbakka en
hann er sonur Guðrúnar Magnúsdótt-
ur. Ég hygg að varla sé til sú þúfa í landi
Gilsbakka og nágrennis sem hann kann
ekki fullkomin skil á. Að loknu síðdegis-
kaffi í Brúarási fór síðan fólkið að tygja
sig til brottfarar.
Síðastliðinn vetur fórum við Ragn-
hildur kona mín norður á Akureyri til að
starfa við leikhúsið þar. Þá vildi svo til að
fyrsta verkefni vetrarins var leikritið
Ættarmótið eftir Böðvar Guðmunds-
son sem er bráðskemmtilegur farsi. Ég
var beðinn að semja tónlistina við verkið
og lét ég ekki segja mér það tvisvar. í
þessu leikriti Böðvars er að finna ýmsar
hliðstæður við okkar ættarmót á Gils-
bakka án þess að ég vilji tíunda það nán-
ar. Hins vegar hafði lokaþáttur Ættar-
móts Böðvars það umfram okkar ættar-
mót að þar er alltaf verið að bíða eftir
fínum ættingja að„ Westan“, verkfræð-
ingnum Harry Miles. Það kemur líka
fram að bóndinn á ættaróðalinu er mikill
negrahatari. Síðan birtist Harry Miles í
lokin en reynist þá vera blökkumaður.
En þetta atriði vantaði hjá okkur, þ.e.
hinn borgfirska negra.
En þetta var mjög ánægjuleg helgi og
við skildum með það að næst myndum
Margt bendir til þess að íslendingar
séu í einhvers konar leit að sjálfum
sér, uppruna sínum og sjálfi. Það er eins
og þeir leiti, ekki bara að einstaklingnum
heldur líka heildinni. Sumir telja jafnvel
að rekja megi nýaldarhreyflngu og ætt-
fræðiáhuga í sömu átt; leitina að innihaldi
og nýjum gildum.
Sá mikli ættfræðiáhugi sem farið hefur
vaxandi á íslandi er áreiðanlega hluti af
skýringunni á því af hverju niðjamótum
fer fjölgandi. Þorsteinn Jónsson ættfræð-
ingur: „Ættfræðifélagið var endurvakið
1972. (Það var stofnað 1945 en lagðist síð-
an niður). Þá voru 50 meðlimir í félaginu
og nær allt eldra fólk. Nú eru félagar yfir
500 og þó nokkuð stór hópur er ungt fólk.
Eftir að framhaldsmyndaflokkurinn Ræt-
ur var sýndur í sjónvarpinu fyrir nokkrum
árum varð mikil ættfræðivakning í heim-
inum og ættfræðistofur spruttu upp, t.d. í
Bandaríkjunum. En við Islendingar höf-
um bara þá sérstöðu að geta rakið ættir
okkar auðveldar og lengra en nokkrar aðr-
ar þjóðir veraldar.
Hér á ættfræðistofunni er algengt að við
rekjum ættir áður en haldin eru niðjamót.
Þá eru venjulega raktir um 5 ættliðir aftur
í tímann, u.þ.b. 250-300 ár, aftur að
manntali Árna Magnússonar og Bjarna
Pálssonar árið 1703. Hins vegar höfum
við gefið út á milli 40-50 bækur um ætt-
fræði, smærri og stærri og nú höfum við
nýlokið við þriggja binda verk um Pálsætt
á Ströndum. Þar koma um 18 þúsund
manns við sögu og ættin rakin aftur til
Haralds hárfagra (850-933) sem sameinaði
Noreg í eitt ríki og Ragnars Loðbrókar.
Upplýsingarnar höfum við í kirkjubók-
um aftur til ársins 1785 og síðan í ættar-
tölubókum, málsskjölum og fornbréfum.
Hér áður fyrr stunduðu menn ættfræði til
að gæta hagsmuna sinna þar sem ættirnar
voru valdastofnanir þjóðfélagsins. Á síðari
tímum hafa menn gjarnan haft andúð á
12 ÞJÓÐLÍF