Fréttatíminn - 12.06.2015, Blaðsíða 26

um og eru upptekin við að reyna að
hreinsa hrísgrjónin. Þau ná að bjarga
sér, ennþá. Regntíminn er hins vegar
handan við hornið og monsún regn-
tímanum fylgir mikið regn. Hvar eiga
þau að leita skjóls þá? Jörðin sem þau
sofa á núna mun breytast í moldar-
svað. Hvar eiga börnin að sofa?
Hvernig eiga þau að geyma matinn?
Hvernig ná þau að viðhalda hreinlæti?
Hver mun koma í veg fyrir útbreiðslu
sjúkdóma? Þörfin er svo mikil en að-
stoðin svo lítil. Það sem við komum
með mun einungis hjálpa þeim í þrjá
til fjóra daga. Ég get einungis vonað
að hjálp frá stjórnvöldum muni hafi
borist fyrir þann tíma. Sem stendur
munu þau halda lífi.
Börnin hafa misst allt en brosa
samt
Framtíðin er mesta áskorunin.
Flest eru þetta fátækir bændur sem
vinna 10-12 tíma á dag einungis til
að hafa nóg að borða. Þeir áttu hús
sem hrundu, búfénað sem drapst og
von þeirra hefur verið brotin í þús-
und mola. Þeir hafa ekki efni á því að
byggja annað hús. Án utanaðkomandi
aðstoðar geta þeir ekki einu sinni
horfið til þess sem þeir höfðu fyrir
jarðskjálftann, sem var í raun ekki
mikið. Menntun barna verður fyrir
miklum áhrifum. Þeir öldnu munu
þjást. Eina vonin fyrir þau er ytri að-
stoð.
Þetta er ekki eina þorpið sem hefur
orðið illa úti í jarðskjálftunum, það
eru mörg fleiri sem eru í mun verra
ástandi. Það er mjög margt sem við
getum gert. Við getum hjálpað þeim
að byggja ódýr, sjálfbær og örugg
hús. Það þarf að nýta verkfræðilega
þekkingu til hjálpa Nepölum. Það
þurfa allir að leggjast á eitt vísinda-
menn, læknar, hjúkrunarfólk og
iðnaðarmenn. Með sameiginlegu
átaki getum við náð miklum árangri.
Spurningin er hvort við sem sérfræð-
ingar, rannsakendur, séum tilbúnir
að fara út fyrir þægindi skrifstofunn-
ar, reima á okkur skóna og gera eitt-
hvað sem mun skipta sköpum?
Eftir langan dag, erum við komnir
aftur til Katmandú. Við eigum langan
dag fyrir höndum á morgun og það er
komin tími til að leggjast til hvíldar.
Hani nágrannans galar á undarlegum
tímum. En í kvöld truflar hanagalið
mig ekki. Það truflar mig heldur
ekki að geta ekki sofnað. Myndir af
börnum þjóta um huga minn, börnum
sem hafa misst allt sitt en brosa samt.
Börnum sem svo stolt sýndu okkur
hvar þau sofa núna í tímabundnum
skýlum. Börn sem ennþá eiga von um
bjarta framtíð. Það eina sem angrar
mig í kvöld og heldur fyrir mér vöku
er óttinn, að ég og aðrir sem getum
haft áhrif, getum skipt sköpum, muni
bregðast vonum þessara barna.
Dr. Rajesh Rupakhety
Þ að er sólríkur morgun í fal-lega Katmandú dalnum. Ég vakna við hanagal í hverfinu,
geng að herbergisglugganum sem
snýr í vestur; bölva hananum Sólar-
geislarnir lýsa upp tignarlegan fjalla-
hringinn í dalnum og í augnablik
gleymi ég því að ég er á jarðskjálfta-
svæði. Allt er svo stórkostlegt og
undurfagurt. Þetta er sama gamla
borgin mín, illa byggð, skipulagslaus
og í óreiðu en samt með svo mikinn
sjarma og hrífandi. Í augnablik, er ég
ekki jarðskjálftaverkfræðingur og
augu mín ekki leitandi að sprungum
og hættumerkjum í byggingunum í
kringum mig.
Þetta augnablik varir þó ekki lengi
og við blasir eyðileggingin, fallnir
veggir, mjög illa farnar byggingar og
svo miklu verra. Hugur minn reikar.
Það sem átt hefur sér stað var vitað
að myndi gerast en samt er þetta
svo óraunverulegt. Þetta er líkast
vondum draumi sem mann langar
að vakna upp af. En því miður er
það ekki svo. Þetta er raunveruleik-
inn og síminn byrjar að hringja þó
klukkan sé sex að morgni.
Símtölin bera ekki góðar fréttir.
Fréttir sem ég hef óttast og óskað
að ég myndi ekki þurfa að heyra.
Þetta eru fréttir af þorpinu mínu.
Litlu samfélagi með um 70 húsum
í 30 km fjarlægð frá Katmandú. Um
90 prósent húsanna hafa hrunið, þar
er ekkert drykkjarhæft vatn, fólk
sefur undir berum himni, matur er
af skornum skammti og hjálp hefur
enn ekki borist. Áður en ég ímynda
mér tortíminguna og ógæfuna sem
dunið hefur yfir fólkið mitt reyni ég
að halda í góðu minningarnar sem
ég á þaðan. Þarna fæddist ég! Ég hef
ég hlaupið um fjöll og dali, klifrað
í mangó og papaya trjám og dottið
úr mörgum þeirra. Fallegu grænu
fjöllin, friðsæla áin sem rennur eftir
dalnum og öll hrífandi gömlu stein-
húsin, þess vil ég minnast.
Erum við að gera gagn?
Ég loka svefnherbergisglugganum
og geng niður á neðstu hæðina þar
sem við höfum sett upp vinnuað-
stöðu. Þar getum við prófað og sett
upp mælitækin sem við tókum með
frá Íslandi. Ég ásamt Símoni Ólafs-
syni erum hér í Nepal fyrir hönd
Háskóla Íslands. Verkefni okkar er
að reyna að skilja hverjar séu helstu
ástæður þess að svo miklar skemmd-
ir urðu á byggingum. Það tekur
okkur ekki langan tíma að komast
að þeirri niðurstöðu að mjúkur jarð-
vegurinn í dalnum hefur átt þar stór-
an þátt í því. Við sjáum hvað hefði
verið hægt að gera betur til að koma
í veg fyrir þessa miklu eyðileggingu.
Við reiðum okkur á þekkingu okk-
ar, á því sem við höfum lært, rann-
sakað, til þess að draga ályktanir og
koma með tillögur. Jafnvel til að róa
og styðja fólk. Við erum með dag-
skrá fyrir daginn. Við höfum verk
að vinna og ýmislegt að rannsaka.
Við erum stoltir af því sem við erum
að gera og höfum fulla trú á gildi
vinnu okkar. Samt sækir að okkur
spurning hvort við séum í raun að
gera gagn. Spurning sem vafalítið
allir jarðskjálftaverkfræðingar velta
fyrir sér á einhverjum tímapunkti.
Rannsóknir eru orðnar hátækni-
legar og framúrstefnulegar. Þær
hafa gert það kleift að byggja heims-
ins hæstu turna, hættuleg kjarn-
orkuver og opnað ýmis ný tækifæri
í smíði nýrra mannvirkja í þéttbýli.
Það er því ekki nokkur vafi á gagn-
semi rannsókna. Þrátt fyrir það,
hafa hinir fátækari og viðkvæmari
ekki notið gagnsemi jarðskjálfta-
rannsókna eins og þeir gætu haft.
Því þegar öllu er á botninn hvolft þá
keyrir heimurinn áfram á arðsemi.
Styrktar rannsóknir eru aðallega
drifnar áfram á því að veita þjón-
ustu. Umfangsmikil verkefni laða
að sér stóra styrki og hæfustu vís-
indamennina. Það má því draga þá
ályktun að flestar rannsóknir í jarð-
skjálftaverkfræði séu með fókusinn
á öryggi nútíma mannvirkja þar sem
peningar eru fyrir hendi. Fátæk ríki
og þróunarlönd, eins og mitt, hafa
ekki efni á því að byggja mannvirki
sem byggð eru á rannsóknum vegna
þess að önnur vandamál eru þeirra
forgangsatriði. Í landinu mínu eru
varla til hröðunarmælar til að mæla
jarðskjálftaáraun þrátt fyrir að þetta
sé með virkustu jarðskjálftasvæð-
um heims og jafnframt eitt það við-
kvæmasta. Til samanburðar er fjöldi
hröðunarmæla í Nepal færri en þeir
sem Rannsóknarmiðstöð Háskóla
Íslands í jarðskjálftaverkfræði á og
rekur í Hveragerði. Áhættan er því
ekki vel þekkt og byggingarnar því
illa byggðar. Jarðskjálftarannsóknir
eru mjög frumstæðar hér. Í Nepal er
hins vegar mikil þörf og hér hefur
fátt markvert verið gert til að koma
í veg fyrir eða undirbúa mannvirki
fyrir áhrifum stórra jarðskjálfta.
Gamla húsið sem ég fæddist í
er hrunið til grunna
Það er ekki tími til að kvarta heldur
skiptir meira máli að láta hendur
standa fram úr ermum og gera það
sem við getum. Við Símon ræðum
dagskrá dagsins og komumst að
þeirra niðurstöðu að rannsóknarvinn-
an megi bíða einn dag og þess í stað
einbeitum við okkur að því að hjálpa
fólki. Ásamt nokkrum vinum og fjöl-
skyldu höldum við af stað til Jiwanpur
með mat, sjúkragögn og vatnshreins-
andi efni. Ég á góðar æskuminningar
frá Jiwanpur litla þorpinu okkar. Við
erum komnir þangað á hádegi. Fólkið
tekur á móti okkur en það hefur beð-
ið spennt. Á undan öllu öðru liggur
leiðin að skólanum til að meta skóla-
bygginguna. Það eru minniháttar
skemmdir á henni en hún er traust;
það er léttir. Þetta er hins vegar eina
byggingin af 68 í þropinu sem stóðst
áraunina, hinar eru rústir einar eða
óhæfar til búsetu. Ungir sem aldnir
sofa nú undir berum himni og regnið
hangir yfir.
Gamla húsið sem ég fæddist í er
hrunið til grunna. Æskuminning-
um bregður fyrir í huganum, einni
af annarri. Ég ólst upp í þessu þorpi
þar til ég var 8 ára en þá flutti móð-
ir mín með okkur til Katmandú til
að fara í skóla. Ég stend fyrir fram-
an rústirnar, ringlaður og orðlaus.
Þorpsbúar safnast í kringum okkur,
flestir ómeiddir alla vega líkamlega.
Jarðskjálftinn átti sér stað að degi til
þegar fólkið var að vinna útivið. Ég
get ekki ímyndað mér hvernig þetta
hefði farið ef allir hefði verið í fasta-
svefni. Það er léttir að sjá þau ómeidd.
Því miður er þessi léttir ekki lang-
vinnur. Þau eru á lífi en þau eiga ekki
lengur heimili, engan stað til að búa
á. Sumir hafa náð að byggja sér tíma-
bundin skýli þar sem þröngt er um
börn og gamalmenni. Þau eru svöng
og matur er af skornum skammti.
Þau eru þyrst og hreint vatn er mjög
lítið. Þau hafa reynt að ná öllum þeim
mat sem hægt var úr húsarústun-
 Náttúruhamfarir hugleiðiNgar vegNa jarðskjálftaNNa í Nepal
Ekki vondur draumur
heldur raunveruleikinn
Dr. Rajesh Rupakhety er rannsóknarprófessor og forstöðu-
maður rannsókna hjá Rannsóknarmiðstöð Háskóla Íslands í
jarðskjálftaverkfræði á Selfossi. Hann er fæddur og uppalinn í
Nepal þar sem hann hlaut gráðu í byggingarverkfræði frá Trib-
huvan University í Kathmandu. Eftir að hafa starfað um skeið
sem ráðgjafaverkfræðingur í Nepal flutti hann til Evrópu til
framhaldsnáms. Þar hlaut hann meistaragráðu í jarðskjálfta-
verkfræði frá Universita degli Studi di Pavia á Ítalíu og Univer-
sity of Patras á Grikklandi. Að þessu búnu réðist Rajesh til rann-
sóknarstarfa hjá Háskóla Íslands, og lauk þaðan doktorsprófi
í jarðskjálftaverkfræði árið 2010. Síðan hefur hann starfað hjá
Háskóla Íslands og frá árinu 2014 sem dósent við umhverfis- og
byggingarverkfræðideild. Rajesh fór ásamt Símoni Ólafssyni,
rannsóknarprófessor og forstöðumanni Rannsóknarmiðstöðvar
Háskóla Íslands í jarðskjálftaverkfræði, á vettvang jarð-
skjálftans mikla. Hér eru hugleiðingar Rajesh Rupakhety vegna
jarðskjálftanna í heimalandi hans.
Hús ömmu minnar í þorpinu Jiwanpur,
þar sem ég fæddist og ólst upp er nú
rústir einar. Trékassinn sem sést ofan á
rústunum var eftirlætis rúmið mitt.
Myndir af börnum þjóta um huga minn, börnum sem hafa misst allt sitt en brosa samt.
Dr. Rajesh Rupakhety er dósent
við umhverfis- og byggingarverk-
fræðideild Háskóla Íslands og
forstöðumaður rannsókna hjá Rann-
sóknarmiðstöð
Háskóla Íslands í
jarðskjálftaverk-
fræði á Selfossi.
Hann er fæddur
og uppalinn í
Nepal þar sem
hann hlaut gráðu
í byggingar-
verkfræði frá Tribhuvan University í
Kathmandu. Eftir að hafa starfað um
skeið sem ráðgjafaverkfræðingur í
Nepal flutti hann til Evrópu til fram-
haldsnáms. Þar hlaut hann meistara-
gráðu í jarðskjálftaverkfræði frá
Universita degli Studi di Pavia á Ítalíu
og University of Patras á Grikklandi.
Að þessu búnu réðist Rajesh til rann-
sóknarstarfa hjá Háskóla Íslands, og
lauk þaðan doktorsprófi í jarðskjálfta-
verkfræði árið 2010. Síðan hefur hann
starfað hjá Háskóla Íslands og frá
árinu 2014 sem dósent við umhverfis-
og byggingarverkfræðideild.
26 rannsóknir Helgin 12.-14. júní 2015