Frjáls verslun - 01.08.2011, Blaðsíða 46

46 FRJÁLS VERSLUN 8.- 9. TBL. 2011
Fyrirmyndarfyrirtæki
í góðum stjórnarháttum
Hvaða fyrirtæki á Íslandi eru til fyrirmyndar þegar kemur að góðum stjórnarháttum? Eflaust mörg. En slík er staða
íslenskra stjórna að í huga flestra eru þær allar vondar af því að lítið er vitað um hvað stjórnir eru að gera.
H
vaða fyrirtæki á Íslandi eru til
fyrir myndar þegar kemur að
góðum stjórn arháttum? Um
það­er­erfitt­að­segja,­ein­fald­
lega vegna þess að það hefur
ekki verið rannsakað. Hins vegar er ljóst að
traustið á stjórn arháttum íslenskra fyrirtækja
er ekki það sama og það var fyrir hrunið
2008.­Mörg­fyrirtæki­geta­engu­að­síður­
verið að gera góða hluti þegar stjórnarhætt­
ir­eru­annars­vegar.­Vandamálið­er­hins­
vegar svipað og það sem Akkerlof lýsti með
gallagripakenningunni (e. market for lem­
ons) að þegar fólk getur ekki gert greinar­
mun á því hvað er gott og vont vegna
skorts á upplýsingum þá gengur það út frá
því að allt sé vont. Slík er staða íslenskra
stjórna;­í­huga­flestra­eru­þær­allar­vondar­
af því að lítið er vitað um hvað stjórnir eru
að­gera.­Til­að­breyta­þessu­verður­að­gera­
upplýsingar aðgengilegar og trúverðugar
svo hægt sé að gera greinarmun á góðum
stjórnum og öðrum stjórnum. Þetta er mikil­
vægt vegna þess að nú er nauðsynlegt að
byggja upp trúverðugleika í íslensku við­
skipta­lífi­á­ný.
Af hverju að vera til fyrirmyndar?
Rannsóknarmiðstöð­í­stjórnar­hátt­um­við­
Há­skóla­Íslands,­Viðskipta­ráð­Íslands,­Sam­
tök atvinnulífsins og Nasdaq OMX Iceland
hf. hafa tekið höndum saman um að veita
fyrirtækjum viðurkenningu sem „Fyrirmynd­
ar fyrirtæki í góðum stjórnarhátt um“ (Exel­
lence in corporate governance).
Hugmyndin á bak við þessa viðurkenn­
ingu er fyrst og fremst að hún verði til þess að
ýta­undir­umræður­og­aðgerðir­sem­efla­góða­
stjórnarhætti. Mark miðið er að viður kenningin
leiði til árangurs og auki trú verðugleik a og
gagnsæi stjórnar hátta fyrir tækja gagnvart
hluthöfum og öðr um hags muna aðilum. Um
leið og fyrirtæki sækja sér viðurkenn ingu er
vonin sú að til verði ákveð in snjóboltaáhrif
þar sem aðrar stjórnir sjái ávinning í því að
skoða hvað er verið að gera og hvað sé rétt
að gera til að vera til fyrirmyndar þegar kem­
ur­að­verkefn­um­og­vinnubrögðum­í­starfi­
stjórnar. Ef þetta leiðir til auk innar umræðu
um stjórn arhætti er það eitt og sér mikill
árangur.­Þegar­sífellt­fleiri­fyrir­tæki­munu­
geta sýnt fram á að þau séu til fyrirmynd­
ar hvað varðar stjórnarhætti mun það
bæta starf fyrirtækjanna og um leið auka
trúverðugleika þeirra og íslensks at vinnulífs.
Fyrirmyndarfyrirtæki í góðum stjórnarhátt­
um er fyrirtæki sem nýtir sér góða stjórnar­
hætti­sem­tæki­til­þess­að­efla­skilvirkni­og­
ákvörðunartöku stjórnar og framkvæmda­
stjóra.­Tilgátan­er­að­fyrirmyndarfyrirtæki­
í­góðum­stjórnarháttum­hafi­tvíþættan­
ávinning; leiði annars vegar til betri reksturs
og árangurs og hins vegar skapi trúverðug­
leika gagnvart hluthöfum og öðrum hags­
munaaðilum.
Hvað er til fyrirmyndar?
Það er algengt að íslenskir stjórn armenn
haldi að góðir stjórn arhættir séu það sama
og­góð­fundarsköp­og­að­fara­yfir­fjárhags­
áætlanir á öllum fundum. Það getur verið
hluti af góðum stjórnarháttum en er ekki
eitt og sér góðir stjórnarhættir. Í raun eru
stjórnir sem gera lítið annað en að halda
fundi eftir formlegum fund ar sköp um og
eyða svo öll um tím anum í að rýna fjárhags­
áætl anir sjaldnast mjög skilvirkar stjórnir
og ekki endilega til fyrirmyndar. Hafa þarf
fleiri­þætti­í­huga­ef­stjórnir­ætla­að­vera­til­
fyrirmyndar.
Rannsóknarmiðstöð­í­stjórnar­háttum­við­
Háskóla Íslands hef ur þróað einfalt mó del
sem er byggt á bæði rannsóknum á stjórn ­
arháttum og leiðbeiningum varðandi stjórnar­
hætti, til þess að hjálpa stjórnum fyrir tækja að
ræða hvað þær eru að gera og ættu að vera
gera til þess að vera til fyrir myndar. Módelið
felur­í­sér­samspil­fimm­lykilþátta­sem­varða­
stjórnarhætti fyrir tækja, þ.e. hlutverk stjórnar,
verk efni stjórnar, skipulag stjórn ar, starfs hætti
stjórn ar og stjórnar menn.
Stjórnarháttatígullinn
Þættir til mats á fyrirmyndar­
fyrirtæki í stjórnarháttum
Fyrirmyndarfyrirtæki í góðum stjórnarháttum
er fyrirtæki sem nýtir sér góða stjórnarhætti
sem­tæki­til­þess­að­efla­skilvirkni­og­ákvörð­
unar töku stjórnar og framkvæmdastjóra.
!
Höfundar greinar; dr. eyþór Ívar Jónsson,
framkvæmdastjóri klaks, og dr. runólfur smári
steinþórsson, prófessor við Háskóla Íslands.