Læknablaðið - 01.09.2014, Blaðsíða 9

LÆKNAblaðið 2014/100 441
R i T S T J Ó R n a R G R E i n
Yfirlitsgrein Arnars Jans Jónssonar og
félaga hér í blaðinu um tengsl kannabis-
neyslu við geðrof og geðrofssjúkdóma er
þarft innlegg í þjóðfélagsumræðuna um
kannabisnotkun. Viðhorfið til kannabis-
neyslu virðist jákvæðara nú en áður, eink-
um meðal ungs fólks. Oft er rætt um efnið í
fjölmiðlum sem meinlítið ef ekki skaðlaust
vímuefni. Umræðan snýst iðulega um kosti
lögleiðingar, hversu hættulítið efnið sé í
samanburði við önnur vímuefni og hugs-
anlega notkun þess í læknisfræðilegri með-
ferð, en sumir virðast halda að það sanni
skaðleysi þess. Minna fer fyrir umræðu
um að kannabisneysla geti haft alvarlegar
afleiðingar, sérstaklega hjá ungu fólki, en
sá hópur er samkvæmt rannsóknum við-
kvæmastur fyrir skaðlegum áhrifum efnis-
ins.
Kannabis er mest notaða ólöglega vímu-
efnið í Evrópu í dag og er notkunin mest
í yngri aldurshópunum. Tölur frá Eftirlits-
stofnun Evrópu með lyfjum og lyfjafíkn
frá 2012 sýna að í aldurshópnum 15-24 ára
höfðu 15 % notað kannabis síðastliðið ár
og tæplega 8% síðasta mánuðinn meðan
sambærilegar tölur fyrir 15-64 ára voru
helmingi lægri.1 Um 1% fullorðinna Evr-
ópubúa notar kannabis daglega eða nær
daglega. Meira en 2/3 hlutar þeirra er fólk á
aldrinum 15-34 ára og þar af eru ¾ karlar.
Þörf á meðferð vegna kannabisneyslu hefur
farið vaxandi í heiminum og innlögnum á
sjúkrahús og meðferðarstofnanir fjölgað.1,4
Meðalaldur þeirra sem leita sér meðferðar
er 25 ár en flestir hófu þeir neyslu á ung-
lingsárunum.1
Kannabis er ekki skaðlaust vímuefni,
sérstaklega ekki fyrir ungt fólk. Byggt á
þeirri vitneskju sem við höfum um áhrif
kannabisneyslu á heilsufar, má fullyrða
að það er ekki hættulaust að nota kanna-
bis. Neyslan, einkum reglubundin notkun
sem byrjar á unglingsárum, getur haft
alvarlegar afleiðingar. Í grein Arnars Jans
Jónssonar og félaga er greinargott yfirlit
um helstu rannsóknir síðustu áratuga á
tengslum kannabisnotkunar og geðrofs-
einkenna. Niðurstöður styðja greinilega að
kannabisneysla auki hættu á þróun geð-
rofseinkenna og geðklofa og að áhættan sé
mun meiri ef neyslan hefst á unglingsárum.
Kannabisneysla er stórt vandamál í hópi
ungs fólks með byrjandi geðrofssjúkdóm
eins og geðklofa og er neyslutíðnin afar há,
eða um 50%, í þeim hópi.2 Horfur þeirra
sem eru með byrjandi geðrofssjúkdóm og
nota kannabisefni reglulega eru verri og
meðferðarheldnin er lakari2 en hjá þeim
sem ekki nota kannabis.
En geðrof er ekki eina afleiðingin
af langvarandi kannabisneyslu. Komið
hefur í ljós að hefjist neysla þess snemma
á unglingsárum getur hún valdið lækkun
á greindarvísitölu.3 Einnig eru tengsl við
slakari námsárangur og auknar líkur eru á
að neytendur detti úr skóla. Grein Volkov
og félaga frá júní 2014 gefur gott yfirlit yfir
það helsta sem við vitum í dag um marg-
vísleg skaðleg áhrif kannabisneyslu á
heilsufar.3
Kannabis er unnið úr jurtinni Cannabis
sativa og inniheldur svokallaða kanna -
b ínóíða, sem eru um 60 mismunandi efni
sem eru einstök fyrir þessa jurt, en einnig
um 400 önnur efni. Það er þó kannabínóíð-
inn THC (delta-9-tetrahydrocannabinol)
sem veldur helst geðvirkum áhrifum
kannabis, það er að segja vímunni, en getur
einnig orsakað vanlíðan eins og kvíða og
hefur geðrofsframkallandi áhrif. Magn
THC í kannabisafurðinni ræður styrkleika
hennar, en magnið getur verið mjög breyti-
legt og ræðst meðal annars af því hvaða
hlutar plöntunnar eru notaðir til neyslu og
af vaxtarskilyrðum. Maríjúana (eða gras)
er unnið úr blöðum og blómum kannabis-
jurtarinnar og er veikasta form vímuefnis-
ins, en hass er unnið úr jurtakvoðunni og
er sterkara efni. Magn THC í maríjúana
og hassi hefur farið vaxandi á síðustu ára-
tugum. Það er margfalt meira í dag en fyrir
30 árum.1,4,5 Þetta skiptir máli þegar verið er
að skoða niðurstöður langtímarannsókna
á áhrifum kannabisnotkunar og gæti að
hluta skýrt vaxandi þörf á meðferðarúr-
ræðum fyrir neytendur efnisins. Vert er að
nefna annan kannabínóíða, CBD (canna-
bidiol), sem veldur ekki vímuáhrifum en
virðist vinna gegn geðvirkum áhrifum
THC og getur jafnvel dregið úr geðrofi og
kvíða. Því minna CBD sem er í kannabisaf-
urð þeim mun sterkari vímugjafi er efnið.
Ef magn CBD í kannabisafurðum í dag
er minna en áður, eins og margt bendir
til,5 og styrkur THC meiri, gæti það aukið
enn frekar hættuna á skaðlegum áhrifum
reglulegrar kannabisneyslu hjá ungu fólki.
Við læknar verðum að taka þátt í um-
ræðunni um kannabis og notkun þess. Við
þurfum að sjá til þess að upplýsingar um
skaðsemi neyslunnar liggi fyrir og gleym-
ist ekki. Grein Arnars Jans Jónssonar og fé-
laga er því fagnaðarefni. Mjög mikilvægt er
að ungt fólk hafi nauðsynlega vitneskju um
alla þætti kannabisneyslu til að geta tekið
upplýsta ákvörðun um notkun á efninu.
Heimildir
1. EMCDDA. European Drug Report frá 2012-2014. emcdda.
europa.eu/
2. Barnett JH, Werners U, Secher SM, Hill KE, Brazil R,
Masson K, eta al. Substance use in a population-based
clinic sample of people with first-episode psychosis. Brit J
Psychiatry 2007; 190: 515-20.
3. Volkov ND, Baler RD, Compton WM, Weiss SRB. Adverse
Health Effects of Marijuana Use. N Engl J Med 2014; 370:
2219-27.
4. United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC).
World Drug Report 2014.
5. Potter JD, Clark P, Brown MB. Potency of delta-9-THC
and other Cannabinoids in Cannabis in England in 2005:
Implications for Psychoactivity and Pharmacology. J
Forensic Sci 2008; 53: 90-4.
Nanna Briem
geðlæknir, E-LR, geðsviði
Landspítala (deild sem
sinnir ungu fólki með byrjandi
geðrofssjúkdóm)
nannabri@landspitali.is
Cannabis is not harmless
Nanna Briem,
Consultant psychiatrist, Early-intervention in psychosis team,
Department of Psychiatry at Landspitali university Hospital.
Kannabis er ekki skaðlaust
Bayer A/S. Arne Jacobsens Allé 13. 2300 København S.
*svo sem hjartabilun, háþrýsting, aldur ≥ 75 ára, sykursýki, sögu um heilablóðfall eða skammvinnt blóðþurrðarkast.
Heimildir 1. Samantekt á eiginleikum lyfs fyrir Xarelto. 2. Patel MR et al. Rivaroxaban versus warfarin in nonvalvular atrial fibrillation. N Engl J Med 2011; 365:883-891.
Xarelto® (rivaroxaban) – fyrirbyggir
heilablóðfall og segarek hjá fullorðnum
sjúklingum með gáttatif án lokusjúkdóms
og einn eða fleiri áhættuþætti*1
♦♦ Varnar heilablóðfalli og segareki að lágmarki til jafns við warfarín2
♦♦ Sambærileg blæðingarhætta og í meðferð með warfaríni en marktækt
færri innankúpublæðingar og dauðsföll vegna blæðinga2
♦♦ Ein tafla á dag1
L.
IS
.0
4.
20
13
.0
03
3
Fyrsti beini hemillinn á storkuþátt Xa til inntöku