Læknablaðið - 01.09.2014, Blaðsíða 30

462 LÆKNAblaðið 2014/100

S a G a l æ k n i S F R æ ð i n n a R
doktorsverkefni sínu að sykursjúkir höfðu nær þrefalda áhættu á
því að fá hjartabilun, sem er að hluta tengt öðrum áhættuþáttum
kransæðasjúkdóma.44 Rannsókn ERFC á dánarorsökum sykur-
sjúkra, sem byggði á úrtaki frá 97 framskyggnum rannsóknum,
þar á meðal Reykjavíkurrannsókn Hjartaverndar, sýndi að hjarta-
sjúkdómar umfram aðra sjúkdóma, eru langalgengasta dánaror-
sökin.45
Þögul hjartadrep
Emil Sigurðsson sýndi fram á í doktorsverkefni sínu ásamt Guð-
mundi Þorgeirssyni að horfur karla með mismunandi stig krans-
æðasjúkdóms við komu í Reykjavíkurrannsóknina voru háðar
alvarleika sjúkdómsins ásamt þeim áhættuþáttum kransæðasjúk-
dóms sem þeir höfðu. Allir höfðu þó verulega aukna áhættu á að
deyja vegna frekari áfalla.46 Einn hópur voru þeir karlar sem fengið
höfðu þögla kransæðastíflu (hjartalínuritsbreytingar án einkenna),
sem var um þriðjungur allra kransæðastíflna, en þeir höfðu svip-
aðar horfur og aðrir með sögu um þekkta kransæðastíflu.47 Lilja S.
Jónsdóttir fann síðar svipaða tíðni þögullar kransæðastíflu meðal
kvennahópsins.48
Rannsókn á um 1000 einstaklingum úr Öldrunarrannsókninni
þar sem gefið var skuggaefni sem safnast í örvef og teknar segul-
ómmyndir af hjarta sýndi fram á að miklu fleiri einstaklingar en
áður var talið reyndust hafa þögult hjartadrep.49 Rannsóknir Emils
og Lilju höfðu vissulega gefið vísbendingar um að þetta hefði verið
frekar algengt, sérstaklega í eldri aldurshópum, en þessi rannsókn
sem birtist í JAMA 2012 sýndi fram á að fyrir hvern einstakling
sem hafði þekkt hjartadrep voru nærri tveir sem höfðu óþekkt
hjartadrep og voru horfur þeirra svipaðar og þeirra sem höfðu
þekkt hjartadrep.49
Lípópróteinið Lp(a)
Í undirhópi 1332 karla var lípópróteinið Lp(a) mælt í sermi við
fyrstu komu í Reykjavíkurrannsóknina og afdrif þátttakenda könn-
uð á næstu árum.50 Lp(a) reyndist sjálfstæður áhættuþáttur fyrir
kransæðasjúkdómi í þessum hópi. Þetta var meðal fyrstu fram-
skyggnra rannsókna til að kanna forspárgildi þessa arfbundna lí-
pópróteins. Þessi tengsl voru könnuð frekar í öllum þátttakendum
Reykjavíkurrannsóknarinnar51 og síðar í mun stærri hóp í ERFC
sem fyrr er minnst á og staðfest þar.52 Til þessa hefur þó engin virk
meðferð með mataræði eða lyfjum fundist til að minnka áhættuna
samfara þessu ættlæga lípópróteini.
Þáttur Lp(a) var kannaður í kölkun ósæðarloku og ósæðar-
þrengsla. Kalk í ósæðaloku var mælt í þátttakendum Öldrunar-
rannsóknarinnar og samband þess við Lp(a) sem mælt hafði verið í
blóðsýnum þessara sömu einstaklinga í Reykjavíkurrannsókninni
skoðað. Sýnt var fram á orsakatengsl Lp(a) við kölkun í ósæðarloku
og ósæðarþrengsli og birtust niðurstöður þessarar rannsóknar í
New England Journal of Medicine árið 2012.53
Bólguþættir
Blóðsökk var mælt í þátttakendum Reykjavíkurrannsóknarinnar.
Margrét Andrésdóttir og félagar könnuðu þennan bólguþátt sem
hugsanlegan sjálfstæðan áhættuþátt fyrir kransæðasjúkdómum.
Rannsóknin staðfesti að svo reyndist vera hjá báðum kynjum
þannig að þeir sem voru í hæsta þriðjungi dreifingarinnar reynd-
ust hafa 40% meiri áhættu en lægsti þriðjungurinn.54 Þetta sam-
ræmdist því að bólgumyndun skiptir máli í æðakölkun. Aðrir
bólguþættir hafa hins vegar verið rannsakaðir meira.
Sá bólguþáttur sem mest hefur verið rannsakaður er C-reactive
protein mælt með hánákvæmniaðferð (high sensitivity) (hsCRP).
Hjartavernd setti upp fyrstu stafrænu myndgreiningardeildina þar sem auk segulómtækis sem sést á myndinni var sett upp tölvusneiðmyndatæki, ómskoðunartæki og tvíorku
beinþéttnimælir (DEXA). Framkvæmdar hafa verið um 90 þúsund mælingar í vísindarannsóknum gegnum árin. Hér sjást geislafræðingarnir Grímheiður F. Jóhannsdóttir og
Sara Katrín Stefánsdóttir.