Læknablaðið - 01.09.2014, Blaðsíða 14

446 LÆKNAblaðið 2014/100
árum seinna (OR: 24,2 ; 95%CI: 5,4-107,5). Leiðrétt var fyrir aldri,
kynþætti, menntun, búsetu, hjúskaparstöðu og mismunun (tafla
I). Þetta var miklu hærra líkindahlutfall en aðrir rannsakendur
höfðu birt á þeim tíma. Áhættan var skammtaháð líkt og í fyrri
rannsóknum og jókst marktækt með aukinni notkun. Þegar áhrif
kannabis á geðrof voru leiðrétt fyrir áhrifum notkunar annarra
vímuefna lækkaði líkindahlutfallið fyrir notkun kannabis lítið eitt
en hélst samt mjög marktækt; OR 16,9 (95% CI: 3,3-86,1). Einn af
styrkleikum þessarar rannsóknar er að þeir sem höfðu einkenni
geðrofs við upphaf rannsóknartímans voru ekki teknir með í töl-
fræðilegum útreikningum á líkindahlutfallinu. Höfundar álykta
að með því móti væri vissan meiri um að aukin hætta á geðrofi
hjá kannabisnotendum væri í raun afleiðing þeirrar notkunar. Að
auki gátu þeir sýnt fram á að áhrif örvandi efna á geðrof voru afar
lítil og ómarktæk ein og sér, en sumar fyrri rannsóknir höfðu verið
gagnrýndar fyrir að leiðrétta ekki fyrir hugsanlegum samhliða
áhrifum notkunar örvandi efna eins og amfetamíns.
Dunedin-rannsóknin
Dunedin-ferilhópurinn samanstendur af 1037 einstaklingum
fæddum í Dunedin á Nýja-Sjálandi frá 1. apríl 1972 til 31. mars
1973. Hópnum hefur verið fylgt eftir allt frá fæðingu og er öllum
í hópnum boðið reglulega til mats á þáttum tengdum heilsufari,
ýmsum venjum og fleiri þáttum.
Árið 2002 birtu Arseneault og samverkamenn rannsókn þar sem
gögn sem safnað hafði verið til 26 ára aldurs lágu fyrir.14 Notkun
kannabis var fyrst metin við 15 ár og aftur við 18 ára aldur. Geð-
rofseinkenni voru hins vegar metin við 11 ára aldur og á ný við
26 ára aldur. Niðurstöðurnar Dunedin-ferilrannsóknarinnar voru
að kannabisnotkun við 15 ára aldur jók marktækt líkur á geðrofs-
einkennum fyrir 26 ára aldur. Þegar leiðrétt var fyrir geðrofsein-
kennum við 11 ára aldur minnkaði þessi áhætta og var ekki lengur
marktæk þótt líkindahlutfallið væri allhátt, OR 3,1 (95%CI 0,7-13,3)
(tafla I). Kannabisnotkun við 18 ára aldur jók ekki marktækt líkur
á geðrofseinkennum fyrir 26 ára aldur.
PACE-rannsóknin
The Personal Assessment and Crisis Evaluation (PACE) heilbrigðis-
stofnunin er sérhæfð stofnun í Melbourne í Ástralíu, sem sérhæfir
sig í rannsóknum og meðferð á ungu fólki sem er talið vera í auk-
inni hættu á að fá geðrofssjúkdóm, til að mynda vegna ættarsögu.15
Til að flokkast í hárri áhættu á geðrofi og mega þiggja þjónustu
stofnunarinnar verða einstaklingarnir að uppfylla ákveðin skil-
yrði. Meðal þeirra er að hafa ekki farið í geðrof og ekki heldur verið
á geðrofslyfjum. Aldur einstaklinga í þýðinu var frá 14 til 30 ára á
rannsóknartímanum.
Rannsókn byggð á sambandi kannabisnotkunar og geðrofs í
þessu þýði var birt árið 2002. Rannsakendur fylgdu síðan 100 ein-
staklingum úr hópnum eftir í eitt ár.16 Í upphafi var notast við skil-
greinda kvarða til að meta félagslega hæfni, geðrofseinkenni og
fleira. Kannabisnotkun var metin af þátttakendum og var notast
við DSM-IV skilgreiningu á kannabisfíkn. Eftir 12 mánaða eftir-
fylgd höfðu 39% þeirra sem háðir voru kannabisefnum þróað með
sér geðrof samanborið við 31% þeirra sem ekki voru háðir efninu
en munurinn mældist ekki marktækur (líkindahlutfall ekki birt í
grein) (tafla I). Hópnum var einnig skipt upp eftir tíðni kannabis-
notkunar. Aftur fannst ekki marktækur munur á algengi geðrofs
milli þeirra sem notuðu kannabis einu sinni eða oftar í viku
samanborið við þá sem notuðu það einu sinni eða sjaldnar en einu
sinni í viku (37% á móti 39%, í sömu röð).
Christchurch Health and Developmental-rannsóknin
Christchurch Health and Developmental ferilhópurinn (CHDS) sam-
anstendur af 1265 einstaklingum fæddum í Christchurch á Nýja-
Sjálandi árið 1977. Hópnum hefur verið fylgt eftir frá fæðingu
og einstaklingum í honum er reglulega boðið að koma til mats
á þáttum tengdum heilsufari, venjum og öðru. Meðal annars er
spurt um kannabisnotkun, einkenni geðrofs og önnur einkenni
geðsjúkdóma.
Árið 2003 birtu Fergusson og samverkamenn grein um tengsl
kannabisnotkunar og geðrofseinkenna.17 Notuð voru gögn úr
CHDS sem aflað var við 18 ára og 21 árs aldur. Staðlaðir spurn-
ingalistar voru notaðir til mats og var tímasetningu kannabis-
notkunar og geðrofseinkenna gerð góð skil. Niðurstöður voru að
einstaklingar sem notuðu kannabis voru marktækt líklegri til að
hafa fengið geðrofseinkenni. Leiðrétt líkindahlutfall reyndist 1,8
(95%CI 1,2-2,6) (tafla I).
Árið 2005 birtu Fergusson og samverkamenn grein þar sem
tengslin á milli notkunar kannabis og geðrofs voru rannsökuð
frekar í sama ferilhópi.18 Í þetta sinn voru gögn notuð frá mati sem
gert var þegar einstaklingarnir voru 18 ára, 21 árs og 25 ára gamlir.
Niðurstöður sýndu að nýgengishlutfall geðrofseinkenna (incidence
rate ratio, IRR) þeirra sem notuðu kannabis daglega var um 60%
hærra en hjá viðmiðunarhópnum (IRR 1,6; 95%CI 1,2-2,0). Sýnt var
fram á marktæk tengsl milli mikillar notkunar kannabis og geðrofs
í kjölfarið. Höfundar ályktuðu að orsakatengsl væru á milli notk-
unar kannabis og þróunar geðrofseinkenna sem ekki væri hægt að
skýra með hliðsjón af hugsanlegum truflandi þáttum á borð við
ýmsa félagslega þætti, fyrri sögu um geðsjúkdóma eða með hlið-
sjón af notkun annarra vímuefna.
Early developmental stages of pathology-rannsóknin (EDSP)
Þýskur rannsóknarhópur í München hóf framskyggna ferilrann-
sókn árið 1994 til að meta faraldsfræði og þróun geðsjúkdóma.
Slembiúrtaki 3021 manna hóps á aldrinum 14 til 24 ára var fylgt
eftir í 10 ár þar sem einstaklingarnir svöruðu spurningalistum
(Munich Composite International Diagnostic Interview) með
nokkurra ára millibili. Lögð var áhersla á að meta algengi geð-
sjúkdóma, einkenni þeirra og fylgisjúkdóma (comorbidity). Tvær
ferilrannsóknir um tengsl kannabisnotkunar og einkenni geðrofs
í EDSP hafa verið birtar. Henquet og samverkamenn birtu þá fyrri
árið 2005 og byggðist hún á fjögurra ára eftirfylgd.19 Fullnægjandi
gögn um notkun kannabis og geðrofseinkenni lágu þá fyrir frá
81% hópsins. Meðalaldur við upphaf rannsóknartímabilsins var
18,3 ár. Í ljós kom að sá hópur sem notaði kannabis við upphaf
rannsóknarinnar var 1,7 sinnum líklegri til þess að hafa fengið að
minnsta kosti eitt einkenni geðrofs fjórum árum síðar. Leiðrétt var
fyrir aldri, kyni, félagslegri stöðu, búsetu í borg, áföllum í æsku,
einkennum geðrofs við upphaf rannsóknar, reykingum, neyslu
alkóhóls og annarra vímuefna. Áhættan var háð tíðni kannabis-
Y F I R L I T