Ægir - 01.01.2001, Blaðsíða 23

23
U M R Æ Ð A N
Eitt af þeim verkefnum sem Hafró hefur verið treyst
fyrir er að mæla og reikna út hrygningarstofn þorsks-
ins. Fyrir sérhvern aldurshóp fæst hann með því að
margfalda saman stofnfjöldann N, meðalþyngd
fiskanna í aldurshópnum Þ og kynþroskahlutfall
þeirra K. Svo þarf að leggja þyngd allra aldurs-
hópanna saman (summan er táknuð hér með ∑) og
fæst þá þyngd hrygningarstofnsins:
Hrygningarstofn = ∑ N Þ K
Halda mætti að ekki væru margir möguleikar í svo
einfaldri margföldun og samlagningu að hagræða út-
komunni, en það er nú öðru nær. Fjöldann Nx má
skilgreina á margvíslegan hátt:
N0: Fiskafjöldinn í stofninum (árganginum) í
upphafi ársins
N1: Fiskafjöldinn í stofninum í lok ársins
NS: Meðalfiskafjöldinn í aldurshópnum á árinu.
NH: Fiskafjöldinn í stofninum á hrygningatíma
NR: Fjöldinn í stofninum á ralltíma
Sömu 5 möguleikar eru á að skilgreina meðal-
þyngd fiskanna í hverjum aldurshóp stofnsins. Auð-
velt er að mæla meðalþyngdir fiskanna í aflanum
ÞxA, en það er ekki það sama og meðalþyngdirnar í
stofninum ÞxS. Það gefur 10 möguleika á að skil-
greina meðalþyngd aldurshópsins: Þ0S, Þ1S, ÞSS, ÞHS,
ÞRS, Þ0A, Þ1A, ÞSA, ÞHA og ÞRA.
Og kynþroskahlutfallið má svo skilgreina á sama
hátt. Þyngdir og kynþroski á hrygningatíma ÞHA,
ÞHS: KHA, KHS, verður skilgreint hér á svolítið sér-
stakan hátt sem þyngdir og kynþroskahlutföll á
hrygningatíma á hrygningaslóð, í afla eða stofni. Þau
eru því ekki meðaltöl yfir allan stofninn á einhverju
tímabili, eins og hinar stærðirnar.
Varðandi summuna þarf að ákveða hvort telja skuli
þriggja ára þorska með í hrygningastofninum, eins
og Hafró gerir eða ekki eins og Hafró reiknar veiði-
stofninn. Það eru því 2 x 5 x 10 x 10 eða 1000 mögu-
leikar á að reikna út ∑ N Þ K eftir því hvaða niður-
stöðu menn vilja fá. Eins og þegar Sólon Islandus
keppti við hinn heimsfræga útlenda reiknimeistara
um hvor gæti reiknað fleiri og mislitari börn í svert-
ingjakonu, geta nú allir keppst við að reikna hrygn-
ingarstofn þorsksins sem stærstan. Fyrst leyfður afli er
í hlutfalli við stofnstærðina gæti LÍÚ t.d. fundist best
að reikna hrygningarstofninn (1993) sem:
LÍÚ reikningar: ∑3 N0 Þ1A KHA = 472 þús. tonn
Umhverfishryðjuverkamenn, eins og Grænfriðung-
ar og sæverndarar, vildu e.t.v. fremur reikna út:
Greenpeace reikningar: ∑4 N1Þ0SK0S = 49 þús. tonn.
Báðar niðurstöðurnar eru jafn réttar, spurningin er
hvor niðurstaðan er betri. Spurning um tilgang, hver
á að nota þessar niðurstöður eða til hvers? Hafró fylg-
ir fremur LÍÚ, reiknar stofnana og kvótana stóra og
lætur umhverfishryðjuverkamenn ekki hafa áhrif á
sig.
Ekki er þar með sagt að allir 1000 möguleikarnir
séu jafn réttir. Aðalatriðið er að einn þeirra er án
minnsta vafa réttastur, og skiptir þá minna máli
hvort hinir 999 séu eitthvað misrangir. Óneitanlega
eru þó tölur fyrir hluta stofnsins fráleitari en meðal-
töl fyrir hann allan. Kynþroskahlutfall hrygningar-
stofnsins er t.d. heilum hærri (1) en hlutfallið fyrir
hinn hluta stofnsins (0) en hvorug talan sýnir kyn-
þroska stofnsins. Með því að velja hluta af stofninum
verða tölur Hafró um kynþroska yngri hluta þorsk-
stofnsins úr tengslum við raunveruleikann og gefa al-
ranga mynd af hrygningarstofninum.
Að reikna hrogn
í þorska
Höfundur er
Einar Júlíusson,
kennari við
sjávarútvegs-
deild Háskólans
á Akureyri.