Ægir - 01.03.2001, Síða 6

6
P I S T I L L M Á N A Ð A R I N S
Það er ekki þægilegt að setjast niður og
skrifa þennan pistil laugardaginn 17. mars
í skugga sjómannaverkfalls. Fiskiskipin
eru komin til hafnar og flest fiskvinnslu-
fyrirtæki munu stöðvast á næstu dögum.
Þetta gerist þegar mest aflast og kemur
mjög illa niður á fólki og fyrirtækjum.
Vonandi verður búið að gera kjarasamn-
inga milli sjómanna og útvegsmanna þeg-
ar þessi pistill birtist. Við þessar aðstæður
er rétt að fjalla um málefni sem sameigin-
leg fyrir alla þá sem láta sér varða sjávarút-
veg á Íslandi.
Starfsmenntun í atvinnulífinu hefur
mjög komið til umræðu að undanförnu.
Fyrir því liggja ýmsar ástæður. Samsetn-
ing vinnumarkaðar og kröfur atvinnulífs-
ins hafa verið að breytast. Stóraukin
áhersla á hvers konar viðskiptamenntun
ásamt nýjum kröfum á upplýsinga- og
tækniöld hafa orðið til þess að mun minni
áhugi á menntun sem tengist sjávarútvegi.
Samhliða fjölgun starfa á vinnumarkaði á
síðustu árum hefur starfsfólki fækkað
nokkuð í sjávarútvegi. Munar þar mest um
fækkun fiskvinnslufólks. Fækkun starfa í
sjávarútvegi er afleiðing sameininga fyrir-
tækja og veiðiheimilda fiskiskipa og auk-
innar tæknivæðingar í fiskvinnslunni.
Þetta gerist á tímum mikillar þenslu á
höfuðborgarsvæðinu í verslun og þjónustu
og hjá upplýsinga- og tæknifyrirtækjum.
Á nokkrum árum hefur hlutfall starfa í
sjávarútvegi lækkað úr 13% í 10% og er
nú áætlað að um 13 þúsund manns starfi
við útgerð og fiskvinnslu hér á landi.
Við þessar aðstæður, á tímum mikillar
alþjóðlegrar samkeppni og tæknivæðing-
ar, lá fyrir að þetta hefði margvísleg áhrif á
sjávarútveginn og allt sem honum tengist.
Menntastofnanir í greininni hafa ekki far-
ið varhluta að þessum breyttu aðstæðum.
Aðsókn í Stýrimannaskólann hefur
minnkað mikið á undanförnum árum og
Fiskvinnsluskólinn í Hafnarfirði stendur
nú á erfiðum tímamótum. Vélskólinn hef-
ur haldið betur sínum hlut, enda má segja
að vélstjórnarmenntunin skapi fleiri
möguleika í öðrum atvinnugreinum. Há-
skólinn á Akureyri hefur haldið uppi öfl-
ugri sjávarútvegsdeild til margra ára og
Háskóli Íslands, hefur einnig boðið hefur
upp á mastersnám og margir sjávarútvegs-
menn hafa lokið námi hjá Endurmenntun-
arstofnun skólans á síðustu árum.
Fiskvinnslunám er nú á erfiðum tíma-
mótum. Húsnæði Fiskvinnsluskólans í
Hafnarfirði hefur verið auglýst til sölu og
skólastjórinn hefur fengið það hlutverk að
gera tillögur um framhald námsins. Starfs-
greinaráð sjávarútvegs og siglingagreina,
undir forsæti Jóns Sigurðssonar, fyrrv.
skólameistara á Bifröst og formanns skóla-
nefndar Stýrimannaskólans, hefur undan-
farið fjallað um framtíðarskipulag sjávar-
útvegsmenntunar hér á landi. Ljóst er að
minnkandi aðsókn í námið kallar á endur-
skoðun. Atvinnugreinin hefur sjálf verið
að nálgast viðfangsefnið að undanförnu og
hefur einkum verið horft til þess sem gerst
hefur í málefnum viðskiptamenntunar.
Aðkoma viðskiptalífsins skipti sköpum í
stofnun og starfsemi Verslunarskólans og
Samvinnuskólans, nú Viðskiptaháskólans
á Bifröst. Nú síðast kom atvinnulífið
myndarlega að stofnun Viðskiptaháskól-
ans, nú Háskólans í Reykjavík. Þá hefur
síðustu misseri verið unnið að stofnun
Tækniháskóla atvinnulífsins með virkri
aðkomu hagsmunaaðila á vinnumarkaði.
Breyttar aðstæður í menntunarmálum í
sjávarútvegi kalla á nýjar áherslur. Engum
er betur til þess treystandi að hafa forystu
um mótum nýrra hugmynda en Jóni Sig-
urðssyni, en hann hefur umfangsmikla
reynslu í stjórnun og uppbyggingu fram-
haldsskóla. Vandamál Fiskvinnsluskólans
hafa legið fyrir í nokkur ár. Þrátt fyrir end-
urskoðun á námsframboði hefur nemend-
um farið fækkandi. Sama þróun hefur ver-
ið í Stýrimannaskólanum í Reykjavík og
einnig hafa deildirnar í Eyjum og á Dalvík
hætt starfsemi. Útvegsmenn, undir for-
ystu LÍÚ, hafa í nokkurn tíma fylgst með
þessari þróun og horft til þess með hvaða
hætti hægt verði að endurskipuleggja
sjávarútvegsnámið. Á sama hátt hafa fisk-
vinnslumenn og stjórn SF haft vaxandi
áhyggjur af starfsemi Fiskvinnsluskólans.
Nú í vor munu forystumenn í fiskvinnslu
og menntamálaráðuneytið standa frammi
fyrir erfiðum ákvörðunum um framtíð
Fiskvinnsluskólans.
Námskeiðahald fyrir starfsfólk í hinum
ýmsu greinum fiskvinnslu hefur verið í
föstum skorðum allt frá 1986. Á fimmtán
ára tímabili hafa yfir 10 þúsund starfs-
menn lokið grunnnámskeiðum. Viðhald
og endurnýjun námefnis skiptir miklu í
þessari starfsmenntun, en þar hefur verið
unnið gott starf með góðu samstarfi sjáv-
arútvegsráðuneytis og samtaka í fisk-
vinnslu og fiskvinnslufólks. Í síðustu
kjarasamningum var samið um öflugt átak
í starfsmenntamálum ófaglærðs verka-
fólks. Gefur þetta fyrirtækjum og starfs-
fólki í fiskvinnslu möguleika að byggja
starfsmenntun ofan á grunnnámskeiðin
sem fyrir eru. Mun þetta án efa verða
hvatning til fólks og fyrirtækja, enda gera
breyttar aðstæður sífellt meiri kröfur til
meiri starfsmenntunar. Stofnaðar hafa ver-
ið tvær starfsmenntanefndir á vegum Sam-
taka atvinnulífsins og verkalýðsfélaganna.
Starfsafl á samningssvæði Flóabandalags-
ins og Landsmennt annars staðar á land-
inu. Þetta er nýr áfangi í starfsmenntamál-
um og hefur fjármagn verið tryggt til
þessa verkefnis til næstu þriggja ára.
Hér er hvatt til þess að hagsmunaaðilar
í sjávarútvegi móti þá framtíðarsýn að allt
skólahald og námskeiðahald sem miðar að
því að mennta starfsfólk í útgerð og fisk-
vinnslu verði fært undir eina stjórn. Allt
mun þetta taka sinn tíma, en við skulum
ekki gleyma þeirri staðreynd að í þessu
eins og í flestu öðru þá erum við í sjávar-
útvegi öll á sama báti.
Menntun í sjávarútvegi stendur
á tímamótum
Pistil marsmánaðar skrifar Arnar Sigurmundsson,
formaður Samtaka fiskvinnslustöðva