Ægir - 01.02.2006, Blaðsíða 48

48
T Æ K N I
Orkubúskapur vinnslutogara -
rannsókn í togurum Granda
(Síðari hluti)
Í fyrri hluta greinarinnar, sem birtist í síð-
asta tölublaði Ægis, var gerð grein fyrir
tilurð verkefnisins; tæknilegir þættir
skips ígrundaðir; komið inn á helstu at-
riði fræðilega grunnsins, þ.e. hvernig
skip, vélbúnaður og veiðarfæri spilar
saman; og gerð almenn grein fyrir úr-
vinnsluþættinum og sértækum mæling-
um. Í þessum síðari hluta verður frekari
grein gerð fyrir reiknilíkaninu sem byggt
var upp og gefið sýnishorn af niðurstöð-
um úr verkefninu.
Reiknilíkan
Úrvinnsluhlutinn, sem innihélt ákveðnar
grunnstærðir orkubúskaparins (afleiddar
stærðir), flokkaðist í eftirfarandi:
1) Bremsuaflsútreikningar
2) Skrúfuútreikningar
3) Veiðarfæraútreikningar
4) Vindálagsútreikningar
5) Skipsmótstöðuútreikningar
6) Rafálagsútreikningar
1) Megin grunnstærð í útreikningum
er bremsuaflið (Pb). Besta aðferðin til að
ákveða bremsuaflið er að mæla það afl
sem skilar sér út á kasthjól eða á skrúfu-
öxul aftan við niðurfærslugír og taka mið
af viðurkenndum reynslutölum um töp í
gír. Slíkar mælingar (svonefndar „strain“-
mælingar, () voru stundaðar um 14 ára
skeið hjá tæknideild Fiskifélagsins (sjá
mynd 1). Þar sem ekki var unnt að
koma þeim við voru notaðar aðrar að-
ferðir. Við afhendingu sérhverrar aðal-
vélar á sér stað prófun á vél undir
breytilegu álagi í ákveðinn tíma. Í slíkri
mælingu er bremsuaflið mælt, jafnframt
því að hinir ýmsu álagsþættir eru mældir
og skráðir. Einn af mikilvægari þáttum
sem staðfestir eru á svonefndu
prufuplani er eyðslustuðull vélarinnar
við breytilegt álag, og þekking á þeim
getur gagnast við aflákvörðun þegar ol-
íunotkun er mæld.
Í reynd var bremsuaflið ákvarðað
með því að taka meðaltal útreiknaðs
bremsuafls, byggt á mælum skips með
kvörðun. Hér var um að ræða olíu-
rennslismæli, álagsmæli, og mæla fyrir
skolloftsþrýsting, dælustillingu og for-
þjöppusnúningshraða. Hvað varðar
mælda olíunotkun þá var hún borin
saman við áfyllingar á umræddu sex
mánaða tímabili.
2) Næsta stig í útreikningum eru
skrúfuútreikningar, en fyrst þarf að
greina bremsuaflið í annars vegar afl yf-
irfært til skrúfu (Pd) og hins vegar afl
vegna rafmagnsframleiðslu (PG). Áður er
getið um nýtnistuðla rafals sem tóku mið
af stærð þeirra og hlutfallslegu álagi.
Með afli yfirfærðu til skrúfu, snúnings-
hraða hennar, skipshraða (logghraða),
líklegum meðstraumi og skilgreindum
skrúfuþáttum er fræðilega skrúfuspyrnan
(T) reiknuð með skrúfuforriti, svo og
nýtanleg spyrna, T ( (1 - t), að teknu til-
liti til spyrnutapsstuðulsins t.
3) Í fræðilega kaflanum var að
nokkru komið inn á samspil skips og
veiðarfæris. Ýmsar innsetningarstærðir
komu inn í þessa útreikninga, svo sem:
Fjarlægð milli togblakka, fjarlægð milli
hlera (flottroll/botntroll), hæð hlera yfir
höfuðlínu (flottroll/botntroll), hæð tog-
blakka yfir sjólínu, höfuðlínukapallengd
og horn víraslaka. Við útreikning á
heildarvíraátaki veiðarfæris eru eftirfar-
andi gildi sótt í gagnagrunninn: Víraátak
sb, víraátak bb og kapalátak (höfuðlínu-
mælir), togvíraátak leiðrétt samkvæmt
kvörðun sem áður er nefnd. Til að fá
síðan dráttarmótstöðu veiðarfæris (FT) er
víraátakinu ofanvarpað með rúmhorninu
( (hnit hlera, sjá mynd 4 í fyrri grein), og
þar sóttar í gagnagrunninn upplýsingar
um víralengd og höfuðlínudýpi sam-
kvæmt mælum skips, auk fasta sem áður
eru nefndir. Lóðrétt og lárétt opnun
Mynd 1: Aflnýtnimæling á aðalvél í Víkingi AK 100
(220) árið 1983, gerð af tæknideild Fiskifélagsins. Mynd 3: Dreifing aðalvélarafls (bremsuafls).
Mynd 2: Hlutfallsleg skipting heildarolíunotkunar
Þerneyjar RE 101 tímabilið 20. apríl til 24. október
1997, þrjár veiðiferðir á Reykjaneshrygg, ein veiði-
ferð í Smuguna (og heima) og ein á heimamiðum.
aegirfeb06-56sidurlagad.qxd 3/2/06 10:48 AM Page 48