Tímarit Máls og menningar - 01.12.1961, Síða 23

ÍSLENZK ÞJÓÐERNISMÁL
Vér þurfum að gera oss þessa alls grein til þess að kunna að taka á móti
handritunum með réttu hugarfari og af nægilega djúpum og víðum skilningi.
Vér erum að taka á móti einhverjum dýrustu verðmætum sem nokkur þjóð á
í eigu sinni, í sögulegum, þj óðernislegum og listrænum skilningi. Sé nokkuð
sem kemur oss við í dag eru það þessar fornhelgu bækur, og hafi þær nokkru
sinni falið í sér líf þjóðarinnar þá er það á vorum tímum, því að nú ríður á
að íslendingum sé lyft upp úr dustinu í þær hæðir þar sem afsal sjálfstæðis-
ins verður að firru einni. Sú rækt sem við sýnum þessum bókmenntum nú er
sjálf ræktin við ræturnar að sjálfstæðri tilveru vorri sem þjóðar.
Niðurlag
Hve ánægjulegt ef á þessu ári þar sem saman fer merkisafmæli Jóns Sig-
urðssonar og Háskóla íslands og fyrirheit hefur verið gefið um afhendingu
handritanna væri gert eitthvað stórt til að lyfta íslandi og sameina krafta
þjóðarinnar að fögru átaki í þjóðernismálum vorum.
Mér líður ekki úr hug árið 1944 þegar lýðveldið var endurreist. Þá stóð öll
þjóðin sameinuð og foringjar hennar allir sóru lýðveldinu eilífan trúnað. Þá
var bjart að horfa fram á veg íslands, framtíðin brosti við augum þjóðarinn-
ar, og ef foringjamir hefðu borið gæfu til að standa við eiða sína og vernda
sjálfstæðið væru íslendingar hamingjusöm þjóð í dag. í stað þess standa
þeir nú tvístraðir, með djúpan harm grafinn í brjósti, hersetin þjóð, fjötruð
í hernaðarblökk, spillt af áhrifum hernámsins, ógæfusöm þjóð, sem ekkert
mark er tekið á í heiminum nema á sviði menningar. Hvílíkar andstæður á
vorum tíma: annars vegar stórmenni andans sem lyfta íslandi til æðsta vegs,
hins vegar blindir og glapráðir leiðtogar sem vinna að því að þurrka út allt
sem þjóðin hefur áunnið sér með hetjulund, gáfum og þrautseigju í aldir.
Það eru engin orð til að lýsa þessari ógæfu. Einmitt á sama árinu og minnzt
er 150 ára afmælis frelsishetju íslendinga og 50 ára afmælis æðstu mennta-
stofnunar þjóðarinnar er í undirbúningi og launráð lögð til að brjóta niður
allan árangur sjálfstæðisbaráttu íslendinga, allt starf Jóns Sigurðssonar,
svipta undan íslenzkum yfirráðum þeim stofnunum sem allt starf var lagt í að
endurreisa og flytja inn í landið og leggja ísland undir járnhæl erlendrar
efnahagsstofnunar.
Þetta er hin svarta baksýn þjóðlífs vors, hrollvekjandi. Ógæfubrautin hófst
með Keflavíkursamningnum. Þá brást borgarastéttin íslandi, strax ári eftir
357