Tímarit Máls og menningar - 01.12.1961, Page 57

HALLGRÍMUR H ELGASON
Bjarni Þorsteinsson og íslenzkt þjóðlag
Hundrað ára minning
EF skilgreina á hugtakið þjóðlag,
þá vefst mörgum manninum
tunga um tönn. Hvað er ekta þjóð-
lag? Er það samnefnari fyrir þjóðina
alla? Eða er það runnið frá hópi
fárra manna eða jafnvel frá einum
einstökum manni?
í orðinu þjóðlag táknar þjóð
grunnstétt þjóðfélagsins, hina mann-
mörgu stétt, sem unnið hefur dagleg
framleiðslustörf og haldið móðurmál-
inu lifandi við unnið dagsverk, hvort
sem það nú heldur var að erja ís-
lenzka jörð eða sækja sjó.
Þjóðlagið er til orðið meðal þess-
arar stéttar. Það hefur vaxið smám
saman, þar til það er fullmótað. Þjóð-
lagið er fábrotið eins og fólk þeirrar
stéttar. Þannig er þjóðlagið hlið-
stæða við hinn rétta og slétta mann í
anda húmanismans, eins og sú stefna
skírðist á dögum Jean-Jacques Rous-
seau og Ludwig van Beethovens. Og
frá þessum aflbrunni sækir frakkn-
eski heimspekingurinn Henri Berg-
son kenningu sína um hinn „líf-
þrungna eldmóð“, élan vital. Sá guð-
móður stendur grunnföstum fótum í
einföldum lífshræringum, ekki síður
en í hálistrænum afrekum. Og hér
sameinast Bergson hinum mikla
franska hugsuði Montaigne, sem
fyrstur manna fullyrti, að ljóð alþýð-
unnar stæðu jafnfætis ljóðlist skáld-
anna.
Þýzki rithöfundurinn Johann Gott-
fried Herder skapar fyrstur allra hug-
takið „þjóðlag“, Volkslied. Jacob
Grimm leggst á sömu sveif og trevst-
ir með mörgum frumlegum út-
gáfum hugtak Herders. í kvæði sínu
,.Heiðarósin“ fetar og Goethe í fót-
spor Herders.
Sunnan frá Miðevrópu breiðist
þessi þjóðstefna norður á bóginn.
Elias Lönnrot safnar þjóðkvæðum í
Finnlandi, Linnemann í Noregi fer
að skrá þjóðlög og Berggreen í Dan-
mörku gefur út mikið safn af þjóð-
lögum allra landa. Og hér heima á ís-
landi verður Bjarni Þorsteinsson til
þess að bjóða velkomna ])essa við-
reisn og vera fyrsti vörður hennar.
Lengi vel voru skiptar skoðanir
391