Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Page 65

Sérstaða Jðhanns Jónssonar
tilfmningu manna og koma þeim til að skynja, meðan þeir voru i öngum sínum
þar ytra, þar sem erlent regn drýpur af upsum og ókunnir vindar kveina við dyr,
hve djúpar rætur þeir áttu í náttúru, sögu og þjóðlífi ættarlands síns — og það er
engu líkara en að allt þeirra angur mundi hafa horfið sem dögg fyrir sólu, hefðu
þeir átt kost á flugfari heim til að geta faðmað „fósturlandið góða“. En um
Jóhann Jónsson gegnir öðru máli, og einvera hans er dýpri en svo, að betri
samgöngur hefðu þar nokkuð mátt bæta úr, heldur er hún fremur í ætt við það
sem næmari menn af ýmsum þjóðernum hafa fundið á tuttugustu öld, tilfinn-
inguna fyrir framandleika mannsins gagnvart eigin tilveru, þar sem hver og einn
er, með orðum Jóhanns, vegvilltur, framandi maður, felldur i skorður hvers-
dagsleika og vana og horfinn í æði múgsins og glaumsins. Þetta færir hann nær
miðevrópskum hugarheimi sins tima en islenzkum, en um leið nær þeim
kynslóðum sem eru uppi á Fróni á síðari hluta tuttugustu aldar en fyrri
kynslóðum.
Með þessu er ekki sagt, að ekki megi finna margt það í ljóðum Jóhanns
sem hann á sameiginlegt með öðrum skáldum af sinni kynslóð, og sum kvæði
hans hefðu raunar getað staðið í hvaða ljóðabók þessa tímabils sem er. Hér er
einnig til staðar lífsnautnarstefna tímans, krydduð sjálfsupphafningu, í línum
eins og:
Eg hef teygað mig sælan af syndum,
sofið — og dreymt.
Hér er einnig leitazt við að seiða fram látlausa dulúð þjóðvisunnar íslenzku,
einna skýrast í kvæðunum „Þei þei og ró“ og „Dauðinn ríður“, og hver kannast
ekki við hina tragísku náttúrukennd, sem kemur fram í þessum línum Jóhanns:
Dökkvinn flæðir
sem eitur um sár þau
er sólunni blæðir.
En hins vegar er í stað alls glamurs og háværrar tilfinningasemi, sem vill brenna
við sums staðar, áberandi hjá Jóhanni tilhneiging til að leika á lágværa tóna og
beita sefjandi hljóðfalli á þann hátt að það bendir í átt til táknstefnu, til dæmis í
kvæðinu Dans, sem hefur til að bera talsvert af kliðmýkt Verlaines.
Þegar Jóhann kom til Þýzkalands árið 1921, er þar harla ólíkt andrúmsloft
ríkjandi því sem var hér heima, þar sem í stað þess glaðklakkalega ungmenna-
55