Tímarit Máls og menningar - 01.05.1980, Síða 93

Stafur Prosperós
Frakkakonungur.' Allar þessar skýringar eru hlægilegar og barnalegar. Ekki eru
þær kenningar síður barnalegar, sem telja Aríel og Kalíban heimspekilegar
líkingar, hreinskornar og fullkomnar, ellegar skilagerð heimulegs dulspeki-
kerfis.
Mikill töframaður, sem höfuðskepnurnar hlýða, sem myrkvað getur mána og
sól, og þaggað stormsins raust, hann varpar frá sér töfrasprotanum og afsalar sér
valdinu yfir mannlegum örlögum. Nú er hann venjulegur dauðlegur maður,
jafn-varnarlaus og hver annar:
Týnt hef ég minum töfrastaf,
svo treysta verð ég héðanaf
á eigin mátt. (V, 1)
Þessi túlkun er að sönnu freistandi. En hitt er augljóst, að hún rís af aðeins einni
líkingu: skáld-töframanninum, skáld-skaparanum, og svo þögn, sem er gjaldið
fyrir að snúa aftur til mannheima. Það er einnig augljóst, hvað þessi liking er
rómantísk, bæði að stíl og frá sjónarmiði heimspeki og listar, þégar litið er á
skáldið sem skapara, á andhverfuna milli skáldsins og heimsins, milli Aríels og
Kalíbans, milli hreinnar andagiftar og algers skepnuskapar. Öll þessi táknvisi er
nákomnari Victor Hugo og Lamartine, jafnvel þýzku rómantíkinni, en leikritun
Shakespeares, sem sýnir án afláts grimmt eðli, grimm örlög, og tilgangslausa
baráttu mannsins, sem reynir að ná tökum á hlutskipti sínu.
Öll leikhefð á Ofviðri Shakespeares sjálfs fór snemma forgörðum. Frá lokum
sautjándu aldar fram á miðja nítjándu öld var það sýnt á Englandi i nýgerð
Drydens, sem var botnlaust hirð-ævintýri. Rómantíska skeiðið gat af sér tákn-
ræna túlkun á Ofviðrinu sem sjónhverfingaleik, er settur var á svið með hvers
kyns vélabrögðum. Hvortveggja þessi vonda meðferð, ævintýrið og tákn-
skýringin, rann síðan saman og gúknaði yfir hverri túlkun á Ofviðritiu fram
undir vora daga. Hagmælska bar af miklum skáldskap, táknræn sýning kom í
stað mikilvægra siðmála. Hið skáldlega leikgildi Ofviðrisins týndist í vafasömu
listfengi. Hin beiska heimspeki leikritsins glataðist líka. Ofviðrið fékk æ meiri
svip af rómantísku óperu-ævintýri, þar sem aðalhlutverkið var fengið ballet-
dansmey, sem var klædd ljósri aðfellu, og blakaði silfurlitum grisju-vængjum,
þar sem hún sveif um loftið fyrir vélbúnaði. Jafnvel Leon Schiller reif sig ekki
1 L. Gillet, Shakespeare. París, 1931.
83