Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1981, Side 128

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1981, Side 128
Tímarit Máls og menningar praktiskar aðgerðir við núverandi aðstæð- ur. Þegar Silja er að fjalla um bókmenntir 19. aldar koma upp vafaatriði. Hún full- yrðir t. d. að saga Jónasar Hallgrímssonar, Grasaferð, sé „unglingasaga“. Þetta þykir mér orka meira en litið tvimælis. I fyrsta lagi gerir Silja sjálf grein fyrir að barna- bókmenntir séu náttúrlega ekki allar þær bókmenntir sem fjalli um börn heldur „skáldrit sem hafa verið skrifuð og gefin út á bók handa börnum“ (bls. 10) og sama hlýtur að gilda um unglingabókmenntir. Nú hygg ég hvergi sé fótur fyrir að Jónas hafi ætlað sögu sina unglingum fremur en fullorðnum, enda hefur alls ekki verið lit- ið svo á. Og mér þykir meira að segja ósennilegt að margir samtiðarmenn hans hafi haldið verkum hans að börnum eða unglingum. Jónas þótti ekkert til fyrir- myndar. — Öfugt vafamál kemur upp þegar ævintýr Andersens eru talin barna- bókmenntir en þýðingar Steingrims Thorsteinssonar á indversku ævintýrun- um Sakúntölu og Sawitri ekki taldar til unglingabókmennta. Allt mun þetta efni hafa verið lesið jafnt af fullorðnum sem ungum. Og þar held ég sé komið að mikilvægu máli. Silja gerir í yfirlitinu um sögu barna- bókmennta á Vesturlöndum skýra grein fyrir þvi hvernig nýjar þjóðfélagsaðstæður sköpuðu allt í einu markað fyrir barna- og unglingabókmenntir. Það var ekki fyrr en nýrik borgarastétt hafði eignast börn sem ekki tóku þátt i hversdagslífi hennar og bjuggu fjarri vinnustöðum foreldra sem nokkur umtalsverð nauðsyn sást á slíkum bókmenntum. Það má með öðrum orðum segja að hugtakið barna- og unglinga- bækur sé markaðshugtak að uppruna, ekki bókmenntahugtak. Gírugir útgefendur og rithöfundar voru fljótir að sjá hag sinn í að gera þarfir þessa nýja lesendahóps sem mestar. Og þar með fór skriðan af stað. En er þá ekki vafasamt nú á tuttugustu öld að fallast umyrðalaust á markaðsskiptingu bókmenntanna? Ættu að vera til ung- lingabókmenntir? Erekki einmitt verið að leika við unglinga okkar ljótan leik? Silja Aðalsteinsdóttir segir i ágætri grein i rit- inu Konur skrifa til heiðurs Önnu Sig- urðardóttur (Sögufélag 1980): „Afþrey- ingartextar í bókum, blöðum eða á plöt- um hafa það megineinkenni að einfalda það sem þeir fást við, hvort sem það er mannlíf i fortið, nútið eða framtíð, þessa heims eða annars. Þeir búta tilveruna nið- ur til hagræöingar fyrir markaðinn . . .“ (bls. 187). Og ég spyr: Er ekki einmitt verið að búta tilveruna niður fyrir markaðinn með þvi að fallast á að ung- lingar séu aðgreinanlegur neysluhópur? Mér sýnist einmitt það séu postular neysluþjóðfélagsins sem halda þessu stifast að unglingum: ,Þú ert unglingur og þá áttu að hafa þessar og þessar skoðanir, þér á að þykja gaman að þessari og þessari tónlist, þú átt að vilja klæðast þessum og þessum fötum, þú átt að vilja lesa þessar og þessar bókmenntir'. Hvergi fær ung- lingur stuðning við að hann sé persóna með sjálfstæðan vilja, sjálfstæðar skoðanir. Honum er innrætt að lita á sig sem númer i neysluhópi. Þarna dettur mér einmitt i hug að bókmenntirnar gætu vegið á móti ef þær hætta að líta svo á að börn séu besta fólk en segja einfaldlega að börn séu fólk! — Vitanlega dettur mér ekki í hug að neita þörfinni á auðveldu lestrarefni handa börnum sem eru að læra að lesa, ég tala nú 114
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.