Tímarit Máls og menningar - 01.03.1996, Síða 19

nota pennann til að grafa, en þessi myndhverfing fer miklu lengra en að
skipta út penna fyrir skóflu. Heaney fer að grafa í moldina, en einnig í fortíð
sína til að kanna hvað liggur þar. Þessari aðferð líkir hann við kenningar
Jungs; sjónum er beint að hinum innra manni á meðan hann rannsakar sögu
lands síns og þjóðar. Á sama hátt leitar hann að einhverju sem uppáhalds
ljóðskáldið hans, Gerard Manley Hopkins, kallaði „inscape“ (innra lands-
lag). Þannig er Heaney alltaf að grafa og þess vegna er hann alltaf að finna
gömul orð sem liggja hálfhulin í vitundinni. Eins og Heaney sagði einusinni
við John Montague: „írskt landslag er handrit sem við kunnum ekki lengur
að lesa.“4 Heaney vildi gæða landslagið nýju lífi með því að blása nýjum krafti
í tungumálið. En hér á Heaney við erfiðleika að etja, því tungumálið sem
hann skrifar á er enska, en ekki írska eða öllu heldur gelíska. Heaney á ekki
annarra kosta völ en að skrifa á tungumáli „óvinar" síns.
En ef við lítum aftur á „Digging11,5 ljóð sem virðist vera um föður hans og
um hvað það þýðir að vera rithöfundur í staðinn fyrir að vera bóndi, sjáum
við að fyrstu línurnar eru: „Between my finger and my thumb/The squat pen
rests; snug as a gun“; sem sagt, penninn er ekki eins og skófla eða sverð —
heldur byssa. Þetta kvæði er ort stuttu eftir hálfrar aldar afmæli svokallaðrar
Páska-uppreisnar6, þar sem fjöldi manns var drepinn er hann mótmælti
breskum yfirráðum á írlandi. En eftir hverju er gamli maðurinn, faðir
Heaneys, að grafa? Kartöflum, auðvitað, aðalfæðutegund íra í gegnum
aldirnar, en uppskerubrestur í kartöfluræktinni hefur off valdið hung-
ursneyð í landinu. Sem sagt, allt sem minnst er á í þessu kvæði er sérstaklega
írskt og táknrænt — og því hljóta menn að líta á það sem hápólitískt ljóð
sem byggir mjög á írskri sögu.
Þriðja bók Heaneys, sem gefin var út árið 1972, heitir Wintering Out, en
Heaney útskýrir titilinn fyrir okkur: „Þetta orðatiltæki, ‘wintering out’, teng-
ist í senn nautgripum og strákum sem voru fengnir í vinnu á bóndabæjum
og dvöldu mest úti við. Ætlun mín var að benda á angist okkar sem búum í
þessu landi í dag, en þó að vonin sé ekki stór, er hugmyndin ‘wintering out’
jákvæð og segir að við munum lifa þennan vetur af‘.7 Þessi bók hlaut ekki
jafn góða dóma og fyrri bækur Heaneys. Sumir töldu skáldið hjakka um of
í sama farinu, en öðrum fannst hann ekki tala á sannfærandi hátt um
pólitíska ástandið á írlandi, eins og hann virtist vera að gera í fyrri verkum
sínum.
En það má líta svo á að Wintering Outtaki öðruvísi á svipuðum málefnum,
þar sem Heaney reynist vera tregur ef ekki hræddur við að tala opinskátt.
Hann sýnir mýkri hlið á sér í þessari bók, en víða í kvæðunum ber á missi,
einangrun, svikum og blekkingu, án þess að þau orð séu notuð. I þessu
TMM 1996:1
9