Tímarit Máls og menningar - 01.03.1996, Blaðsíða 116

Þannig lauk sem sé því ævintýri. Það hafði verið skemmtilegt, fjörlegt og
fullt af áflogum þó afrakstur þess væri ekki mikill.
Ein tíu mínútna svart/hvít dokúmentarmynd.
Því nokkru síðar lagði ég bann við öllum opinberum sýningum á kvikmynd-
um eftir mig, nema „Manni og verksmiðju“. Það fannst mörgum vera
sérviskuleg ráðstöfun og röng, en við því er ekkert að gera.
Það liggja bæði ljósar og duldar ástæður til þess að ég ákvað að verða „eins
ljóðs höfundur“ á þessu sviði. „Maður og verksmiðja“ olli síður en svo
neinum straumhvörfum. Myndin er því vissulega ekkert tímamótaverk. Hún
bíður í sínum skammarkróki eins og hvert annað gleymt smáljóð. En
stundum finnst mér, að hún gæti orðið tímamótamælir. Tækju menn hér
þessa litlu kvikmynd síðar meir í sátt og færu að skoða hana og huga að þeim
prinsípum, sem að baki henni liggja, væri það ótvírætt til marks um sinna-
skipti. Það væri svo langt frá þeirri afstöðu, sem fólk nú hefur til dokúment-
armynda.
í þriðja bindi Eskju eftir Einar Braga, segir frá því, að Guðmundur Jóhann-
esson kaupmaður (1887-1961) hafi fyrstur manna hafið kvikmyndasýning-
ar á Eskifirði árið 1922. Þar er þess hins vegar ekki getið, að tveim árum
seinna festi Guðmundur kaup á kvikmyndatökuvél, sem hann fékk Sveini
Guðmundssyni myndasmið í hendur til þess að taka á kvikmyndir af at-
vinnulífi staðarins og fleiru.
Til er í Kvikmyndasafni íslands 3ja sekúndna myndskeið, sem Sveinn
Guðmundsson tók árið 1924 úti á fiskreitum.
Búturinn sýnir vinnuklæddar reitastúlkur flýja í oívæni undir stórt breiði.
Sagan segir, að þær vildu ekki láta festa sig á kvikmynd í vinnugallanum.
Sagan segir líka, að myndasmiðnum hafi verið gert það ljóst með ótvíræðum
hætti, að vildi hann hafa vinnu af því framvegis að ljósmynda Eskfirðinga í
sparifötunum yrði hann að láta af þeim sið að læðast að þeim í vinnutím-
anum með kvikmyndavélina.
Þessar þrjár sekúndur frá sumrinu 1924 eru því einu cinéma vérité upp-
tökurnar, sem til eru af vinnandi fólki á Eskifirði, allt þar til einhvern tíma á
sjöunda áratugnum. Ljósmyndir af Eskfirðingum í sparigalla eru hins vegar
legíó.
Ég gerði mér ferð núna um daginn upp á Kvikmyndasafn íslands og skoðaði
þessar frægu þrjár sekúndur aftur og aftur.
Og rnikill er tjáningarmáttur filmunnar.
Á þrem sekúndum hefur Sveini Guðmundssyni myndasmið raunverulega
106
TMM 1996:1