Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1996, Blaðsíða 63

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1996, Blaðsíða 63
sá ég örla á draugi þrengsla og einangrunar þar sem hafið útilokar allt annað. Þessir eybúar gjörþekkja hafið, þeir halda hiklaust af stað, villast, flækjast til og frá, eru í eðli sínu búnir að slíta sambandinu við meginlandið. Hafið er þessum meginlandsbúum ekki hindrun því þeir hugsa ekki eins og megin- landsbúar: þess vegna skáru þeir á sambandið við strendur Skandinavíu; þeir litu svo á að íseyjan væri nokkuð sem þyrfti að grípa því hún kenndi mönnum á hina fljótandi landafræði hafsins; hugarfar eyjunnar er þeim jafn eðlilegt og vængurinn farfugli; hugarástand sem fléttar ímyndaða viðbót við fæðingarjörðina úr öldum sjávar og straumum. Þannig lagðist farg einangr- unarinnar ekki á fyrstu íslensku eyjarskeggjana (ef til vill hefur það breyst með því gildismati sem nú er allsráðandi). Þeir stíga á land, reyna að ná fótfestu, en þetta er harðbýl eyja, hún lætur ekki undan, hún er hrein og upprunaleg, menn verða að ná tökum á henni, hjúfra sig niður að henni, ná valdi á þeirri óreiðu sem vitfirring mannsins veldur, fagna hverjum sigri sem menn vinna á sjálfum sér og þessari jörð. Besta leiðin til þess er að tala saman, segja frá sér, segja sig, og einkum skrifa sig. Sagnamennirnir ganga í gömlu keltnesk-norrænu meginlandssögurnar, vinna úr hefðum Biblíunnar og miðaldafrásagnanna. Þetta er það sem gömlu íslensku sagnamönnunum tókst, þ.e. að tengja þá náttúru manna að leggjast stöðugt í siglingar traustum böndum við landið. íslenskar bókmenntir hafa alla tíð miðað að því (allt frá því í Landnámabók, í gegnum dróttkvæðin og til sagna nútímans) að menn- irnir sem eiga rætur að rekja til meginlandsins nái að skjóta rótum í þessu landi elds og ísa, nái að sökkva sér ofan í landið rétt eins og húsin sem þeir búa í. Sögurnar hafa myndað goðsögulegan rétt sem ljær íslensku þjóðinni slíka dýpt að margan meginlandsbúann undrar. Ættfræðileg hliðarspor, flakk persónanna frá einni fslendingasögu til annarrar, nákvæm rannsókn á jarðfræðilega mikilvægum stöðum, nærvera heiðninnar sem ljær klettum og fjörðum líf, mikilvægi laganna, orðsins, mannorðsins, og allt er þetta staðsett í þeirri endalausu framlengingu sem hafið býður uppá ... Óvinurinn, það er ísinn, snjórinn, skapheit eldfjöllin, mannlegar ástríður, dýrkeyptir sigrar, en ekki hafið. Svona eins og evrópsku nýlenduherrarnir hefðu þegar þeir settust að á Antillaeyjunum bætt sambandi Karíba við hafið við eigin meg- inlandshugsunarhátt. Þetta er þverstæðukenndur samsetningur sem (sök- um þess hve auðugur hann er) laðar að í stað þess að hrinda frá, víkkar út í stað þess að einangra. í fslendingasögunum skynja ég þennan sérstaka titring sem fer um mig þegar eitthvað órætt er að gerjast innra með mér. Ég skrifa í návist þeirra. Ég hrífst alltaf við þá tilhugsun að íslendingum tókst að vinna sig út úr aldalöngu svartnætti danskra og norskra yfirráða með því að sækja sér lífskraft í þessa mögnuðu texta sem byggja á samspili sögunnar, goðsög- unnar, ljóðsins, grundvallandi tvíræðni goðsagnarinnar, aragrúa heiðinna TMM 1996:1 53
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.