Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2007, Page 21

sem hafa að geyma þekkjanlegar
goðsagnir eru aftur á móti sjáanleg í list
járnaldar sem er náttúrugefin og veitir
því frekar beinan aðgang að myndmáli
sínu.
Kingur hafa gegnum tíðina vakið
athygli fyrir myndmál sitt og útlegg-
ingar verið eftir því margvíslegar.
Sögusvið þeirra virðist vera mynd-
skreyting við helstu goðsögur nor-
rænnar goðafræði, aðallega frásögnin af
dauða Baldurs (sjá t.d. Ellmers 1970,
bls. 210; Hauck 1978, bls. 210, 1994)
og Tý sem – til að bjarga heiminum –
gaf hægri hönd sína (sjá t.d. Oxen-
stierna 1956, bls. 36; Ellmers 1970, bls.
202, 220; Hauck 1978, bls. 210). Þorri
kinganna (C-brakteater) sýna það sem
túlkað hefur verið sem konungur ásanna
á hátindi sínum, þ.e.a.s. seiðmaður sem
tengiliður tveggja heima (6) (sjá t.d.
Hauck 1972, 1978, 1983; Hedeager
1997a, b, 1999). Hann er sýndur í fugls-
hami, í fylgd stóra dýrsins sem virðist
vera blendingur af hrossi og elgi
(skeiðhestur með horn og skegg). Úr
kjafti þess sést ósjaldan andatákn, þ.e.
tákn þess að það hafi anda til að bera.
Fuglinn er iðulega í hlutverki fylgdar-
dýrs en auk þess ormur og enn sjaldnar
er hægt að bera kennsl á fisk (7)
(Hedeager 1999, bls. 229 o.áfr.).
Hamskiptin, þ.e.a.s. persónur í fugls-
mynd, eru ásamt fylgdardýrum grund-
vallarþættir í samsetningu myndmáls-
ins í hugmyndaheimi þessarar peninga-
sláttu. Að sama skapi eru þau þunga-
miðjan í þeirri trúarbragðasamsteypu
sem mannfræði nútímans og trúar-
bragðasagan kalla „sjamanismi“. En
hugtakið mun héðan af einungis verða
notað sem greiningartæki.
Allt frá fólksflutningatímabilinu til
víkingaaldar gefur að líta myndir af
mönnum í dýrshami eða jafnvel dýrum í
mannshami. Tengjast þessar myndir
stríðsmenningu yfirstéttarinnar úr kuml-
unum í Vindli á Upplandi, Valsgerði og
Lotte Hedeager
__________
21
Mynd 2. Sprotar úr gulli frá Wurmlingen (Haseloff 1975).
(6) Kathryn Starkey
færir rök gegn túlkun
Haucks á myndefn-
inu frá C-mynd-flög-
unum, að um sé að
ræða Óðinn sem hug-
lækni, og þykir henni
ástæða til að draga í
efa að yfirhöfuð sé
um Óðinn að ræða
(Starkey 1999). Hvort
C-flögurnar birta
mynd af Óðni sem
huglækni eður ei, er
ekki afgerandi í
þessu samhengi, því
að meginatriði þess-
arar framsetningar er
hamskipti og dýra-
fylgja.

(7) Ormslag eða
slöngumynd sést
m.a. á myntflögum
(Hauck 1985-89, bls.
65, 94, 188, 286, 297
og 308); fiskur á
mynd 33 og 37. Yngri
myntflögur sýna oft
uppleyst slöngu-
mynstur. Og ormur
er þar að auki á
hjálmplötu frá Vals-
gärde (mynd 19).