Ólafía : rit Fornleifafræðingafélags Íslands. - 01.05.2007, Blaðsíða 62

flutningatímabilinu (400 – 600 AD) til
germanskrar járnaldar (AD 600 – 800).
Generellt sett kan man anta att ett
samband funnits mellan hög
social status, påkostat grav och
rikare fynd. Ett samband borde
då också finnas mellan hög social
status och påkostat och omsorgs-
fullt uppbygt brandbål och väl
genomförd bränning och grav-
ritual. En mer omsorgsfull bränn-
ing borde då medföra en högre
fragmentering av gravgodset
(Petré 1984, bls. 204).
Þessi röksemdafærsla er frábrugðin
Bennets á þann veg að Petré reiknar
með stærðinni, sem gefur vísbendingu
um vinnuframlag á hverja gröf, en er á
sömu línu varðandi hina línulegu þróun.
Grafirnar verða stærri og ríkari. Vanda-
málin eru þó brunakumlin vegna þess
hve fátækleg þau eru gjarnan. Það
vandamál leysir Petré með tilgátunni
um að líkbálið hafi verið vel undirbúið
og bruninn nær fullkominn. Með þessu
á hann m.a. við að haugféð hafi
gjörsamlega eyðilagst í eldinum. Til eru
mörg þjóðfræðileg dæmi um slíkt, en
eitt þekkt vandamál er tengt þessu (á í
raun við allan þjóðfræðilegan saman-
burð). Það er spurningin um hve mikils
virði samanburður á samfélögum sé
sem eru svo ólík í tíma og rúmi.
Bæði Bennet og Petré, og reyndar
Jankavs og Artelius (2000) einnig, eru
fulltrúar þeirra sem nota mannfélags-
fræðilegar kenningar í úrvinnslu sinni,
bæði til góðs og ills. Þessar kenningar
eru þó gjarnan duldar í röksemda-
færslunni en eru þó grunnurinn að þeim.
Öll eru þau undir sterkum áhrifum frá
Nýju fornleifafræðinni og raunhyggj-
unni. Samkvæmt Binford, eins af
frumkvöðlum Nýju fornleifafræðinnar,
er mögulegt að skipta samfélaginu niður
í nokkra hluta og rannsaka þá óháða
hvor öðrum. Markmiðið með slíkri
rannsókn er að komast að almennum
reglum um samfélag fólks óháð tíma,
rúmi og menningu. Þessi nálgun leiðir
til þess að fræðingurinn upphefur þá
þætti sem verið er að vinna með hverju
sinni á kostnað annarra, t.d. þegar verið
er að rannsaka haugfé eða form grafa til
að nálgast megin upplýsingaveitu
félagslegra þátta.
Shanks og Tilley, sem eru mjög
undir áhrifum félagsvísinda, hafna
alfarið hugmyndum Binfords og félaga.
Þeir, ásamt E.-J. Pader (1982), aðhyllast
hina svokölluðu contextual archaeology
eða póststrúktúralisma, eða jafnvel
symbol archaeology. Samkvæmt kenn-
ingum þessara fræðimanna er ekkert
einfalt línulaga samband milli hinna
félagslegu þátta eins og Nýja forn-
leifafræðin vill vera láta, heldur skarast
þeir allir og eru á stöðugri hreyfingu
sem þýðir að hin ýmsu félagslegu kerfi
eru stöðugt á hreyfingu eða breytingum
undirorpin. Svokallað félagsmótunar-
ferli (e. structurations – prosess) er
stöðugt en misjafnlega mikið hjá hinum
ýmsu félagslegu þáttum. Shanks og
Tilley skrifa: „Mortuary ritual consti-
tutes a particular arena for social
activity within the overall totality. It
forms an integral part of the struktur-
ation of the whole“ (1982, bls. 30).
Félagsleg tengsl fólks er ekki hægt
að lesa beint úr efnivið grafa svo sem
gripum, formi eða öðru. Þessir þættir
eru hins vegar hluti af félagslegu
samhengi sem getur verið breytilegt
eftir aðstæðum. Gripir eru sérstakir
tákngervingar sem verður að túlka, þ.e.
„The ritual symbols construct and mani-
__________
62
Kuml og samfélag