Ægir - 01.03.2014, Blaðsíða 18

18
Ekki vanir miklum gæðum
Aðalheiður bjó í Þýskalandi um
14 ára skeið og segir að al-
mennt séu Þjóðverjar ekki vanir
miklum gæðum þegar að fisk-
meti kemur. Helst séu það þó
íbúar í norðan- og vestanverðu
landinu sem hafi aðgang að
betri og ferskari fiski en þeir
sem sunnar og austar búa. Þar
hafi fólk líka meira fé á milli
handanna en í öðrum hlutum
landsins. Ætli framleiðendur sér
í landvinninga með þorskinn
fari best á því að horfa á þessar
slóðir. Aðalheiður telur að unnt
sé að vinna þorski umtalsvert
meira vægi á þýskum markaði
en nú er, en vissulega séu nokk-
ur ljón á veginum.
Betri skilningur
Aðalheiður skoðar í verkefninu
einnig þá þróun sem orðið hef-
ur í útflutningi frá Íslandi, þ.e.
sölu á þorski frá Íslandi til
Þýskalands, en tímabilið sem
hún kannar er frá árinu 1980 til
2013.
„Ég vona að ávinningur af
þessari ritgerð verði sá að við
munum skilja betur af hverju
sala á þorski í Þýskalandi er
mun minni en í öðrum Mið-
Evrópulöndum, hvaða ástæður
liggja að baki og getum við þá
ef til vill nýtt okkur það til að
blása til sóknar á þessu stóra
markaðssvæði,“ segir Aðalheið-
ur.
„Umræðan um veiðigjöld hér á
landi er ekki ný af nálinni. Fyrir
aldarfjórðungi og alveg til
dagsins í dag má finna mikla
umræðu um auðlindaskatt eða
gjöld á þann umframhagnað
sem frá auðlindinni kemur,“
segir Sigurður Steinn Einarsson
um lokaritgerð sína í sjávarút-
vegsfræði við Auðlindadeild
Háskólans á Akureyri. Sigurður
hefur verið viðriðinn veiði-
gjöldin allt frá 2012 þegar
nemendur í sjávarútvegs-
fræðinni héldu úti vefsíðunni
veiðigjald.com sem náði að
opna umræðuna töluvert hér á
landi.
Miklar breytingar eftir hrun
Sigurður segir að hann fjalli í rit-
gerð sinni um helstu breytingar
sem gerðar hafi verið á íslenska
fiskveiðistjórnunarkerfinu eftir
árið 2008. „Sjávarútvegur á Ís-
landi hefur allt frá því að kvóta-
kerfi og frjálsu framsali
aflaheimilda var komið á breyst
mikið og þá ekki síst eftir efna-
hagshrun,“ segir hann.
Sigurður bendir á að hagn-
aður í sjávarútvegi hafi aldrei
verið meiri og þá hafi orðið
mikil vakning meðal þjóðarinn-
ar í þá veru að greinin sé mikil-
vægasti atvinnuvegur þjóðar-
innar. Í kjölfarið hafi þær raddir
orðið æ háværari sem krefjist
þess að greinin greiði arð af
starfsemi sinni í ríkissjóð. Ríkis-
sjóði sem svo sannarlega veiti
ekki af auknum fjármunum.
Skilar 10 milljörðum í ríkissjóð
„Það er talað um aukna gjald-
töku á veiðileyfi, ég kýs að kalla
það gjald fyrir að veiða, eða
veiðigjald. Þetta gjald skilar um
10 milljörðum króna ár hvert í
ríkissjóð miðað við núverandi
kerfi, en útfærsla gjaldsins hef-
ur tekið breytingum á milli ríkis-
stjórna, þó svo að grunnurinn
sé sá sami,“ segir Sigurður.
Veiðigjaldið hefur verið gagn-
rýnt um margt og hvað mest
notkunin á þorskígildisstuðli
við gjaldtöku. Sigurður segir
þessa gagnrýni enn eiga rétt á
sér og telur hann undarlegt að
stjórnvöld hafi notast við þann
grunn sem hvað mest var
gagnrýndur og það úr öllum
áttum. „Þorskígildi er reiknað
sem hlutfall aflaverðmætis
tegunda af aflaverðmæti
slægðs þorsks. Því er ekki tekið
tillit til mismunandi kostnaðar
við veiðar tegunda né heldur
hvort tegundin komi fullunnin
að landi eða til vinnslu. Ríkis-
stjórnin tók hins vegar upp á
því að nota „sérstaka þorskíg-
ildisstuðla“ við útreikning á
gjaldinu til að mæta þessum
mismun en sumir vilja ganga
enn lengra,“ segir Sigurður.
Samanburður við önnur lönd
Hann neitar því ekki að við-
fangsefnið sé nokkuð flókið og
menn þurfi að hafa sig alla við
að fylgjast með breytingum
sem orðið hafi á gjaldtökunni,
sem og þeim sem yfirvofandi
eru. Hann reynir í verkefninu að
leggja til mismunandi útfærslur
á gjaldinu, sem og einnig
hvernig það leggst á einstök
fyrirtæki, landssvæði og fisk-
tegundir. „Ég ræði við aðila í
sjávarútvegi í löndum sem við
Íslendingar berum okkur gjarn-
an saman við, svo sem Fær-
eyinga, Norðmenn, Nýfund-
lendinga, Grænlendinga og
einnig íbúa Alaska. Skoða
hvernig hvert og eitt land nálg-
ast viðfangsefnið og geri á því
samanburð, en markmiðið er að
finna kerfi sem betur hentar ís-
lenskum sjávarútvegi en núver-
andi kerfi,“ segir Sigurður.
Miklar skerðingar
Sigurður bendir á að eitt atriði
gleymist gjarnan í umræðunni.
„Eitt af því sem tekið hefur hvað
mestum breytingum eftir hrun
eru skerðingar á aflaheimildum.
Nú í ár er, svo dæmi sé tekið,
aflamark þeirra sem ráða fyrir
aflahlutdeild skorið niður um
4,8%. Sá kvóti er settur í svo-
nefnda potta, sem eftir atvikum
geta verið byggðakvóti, línu-
ívilnun, bætur vegna rækju- og
skelfiskveiða og strandveiðar.“
Sigurður vonast til að kryfja
þessar skerðingar og fá betri yf-
irsýn í þessi mál. „Eitt af því sem
ég skoða í þessari vinnu er að
taka saman lista yfir þau
byggðarlög sem búa við
skerðingu og eins hvaða
byggðarlög það eru sem hagn-
ast mest á skerðingum af þessu
tagi. Spurning er hvort þessi
byggðaaðstoð sé að ganga upp
eða hvort betra væri að
byggðarlögin fengju fjármagn í
stað kvóta til að byggja upp
aðra atvinnustarfsemi. Til dæm-
is myndu aðeins veiðigjöldin af
þessum skerðingum, þ.e.a.s. ef
fyrirtækin fengu að veiða þenn-
an kvóta vera 600 milljónir
króna,“ segir Sigurður.
Sigurður Steinn Einarsson:
Skoðar veiðigjöld-
in ofan í kjölinn
Sigurður Steinn Einarsson kafar ofan í veiðigjöld í tengslum við skrif á
lokaritgerð sinni í sjávarútvegsfræði við Háskólann á Akureyri.