Morgunblaðið - 03.02.2015, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. FEBRÚAR 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Japanar verðaekki sakaðirum ágenga
utanríkisstefnu. Í
stjórnarskrá Jap-
ans er friðar-
hyggja sett á odd-
inn og umsvif hersins hafa
verið einskorðuð við varn-
arhlutverkið. Það reyndist
Japönum haldlítið þegar víga-
samtökin tóku tvo japanska
gísla í haust, Haruna Yukawa
og Kenji Goto.
Yukawa er í fréttum lýst
sem ævintýramanni. Hann
hvarf í Sýrlandi í ágúst. Goto
var rænt þegar hann fór til
Sýrlands í október til að freista
þess að finna vin sinn Yukawa.
Ríki íslams birti mynd þar sem
Yukawa hafði verið hálshöggv-
inn 24. janúar. Um helgina
birtist myndband af aftöku
Gotos. Er ekki talin ástæða til
að rengja þessar myndbirt-
ingar.
Málið hefur valdið miklu
uppnámi í Japan og eru stjórn-
völd gagnrýnd fyrir að hafa
brugðist. Þykja umleitanir
þeirra um að fá gíslana lausa
hafa verið klaufalegar. Þeir
hafi reynt að semja í gegnum
jórdönsk stjórnvöld, sem ekki
hafi haft beint samband við
Ríki íslams.
Shinzo Abe, forsætisráð-
herra Japans, hefur líka verið
legið á hálsi fyrir að kynda
undir ágreiningi við víga-
samtökin. Hann lýsti því yfir
þegar hann var á ferð um Mið-
Austurlönd að hann hygðist
veita 200 milljónir dollara í að-
stoð fyrir flóttamenn, sem
hefðu flosnað upp á svæðum
undir stjórn Ríkis íslams.
Í myndbandinu segir morð-
ingi Gotos að aftaka hans sé af-
leiðing af „skeytingarlausri“
stefnu Japana og marki upp-
hafið að „martröð fyrir Japan“.
Í upphafi krafðist Ríki ísl-
ams lausnargjalds fyrir jap-
önsku gíslana. Ekki er þó ljóst
hversu mikil alvara var á bak
við þá kröfu því að fyrr en
varði var hætt að biðja um pen-
inga og krafa sett um lausn
konu, sem framdi misheppnaða
sjálfsvígsárás og bíður nú
fullnustu dauðarefsingar í
Jórdaníu.
Goto var virtur fréttamaður,
sem starfaði á eigin vegum í
Mið-Austurlöndum og víðar og
gerði heimildarmyndir fyrir
japanskar sjónvarpsstöðvar.
Vígamenn Ríkis íslams hafa
verið iðnir við að taka gísla og
er talið að þeir hafi aflað sér
milljóna dollara með þeim
hætti. Þegar sprengjuárás-
irnar á Ríki íslams í Sýrlandi
hófust undir forustu Banda-
ríkjamanna höfðu samtökin í
það minnsta 23 vestræna gísla.
Samtökin hafa sérstakan
augastað á blaðamönnum.
Bandaríska alrík-
islögreglan, FBI,
sendi út viðvörun í
október þar sem
sagði að samtök,
sem tengdust Ríki
íslams, hefðu feng-
ið það verkefni að ræna blaða-
mönnum í Mið-Austurlöndum
og fara með þá til Sýrlands.
Þykjast mannræningjarnir
vera bílstjórar eða leiðsögu-
menn og bjóða blaðamönnum
þjónustu sína. Starfsmenn
hjálparsamtaka þurfa einnig
að vera sérstaklega varir um
sig.
Nú er talið að vestrænu gísl-
arnir í haldi hjá Ríki íslams séu
tveir; breski blaðamaðurinn
John Cantile og bandarískur
hjálparstarfsmaður, sem ekki
hefur verið nafngreindur. Ann-
ar hjálparstarfsmaður frá ótil-
teknu landi er einnig í haldi
auk þess sem þrír starfsmenn
Alþjóða rauða krossins hurfu í
október 2013. Ekki hefur verið
upplýst hverjir þeir eru eða
hver rændi þeim. Ekki er vitað
hvað margir Sýrlendingar eru í
haldi Ríkis íslams.
Shinzo Abe hefur þrýst á um
að stjórnarskrá Japans verði
breytt þannig að herinn fái
meira svigrúm. Líklegt er talið
að nú verði skoðað hvort opna
eigi fyrir það að beita megi
hernum til að koma japönskum
ríkisborgurum til hjálpar á er-
lendri grund.
Það er eðlilegt að slíkar
spurningar vakni. Það er skilj-
anlegt að ráðaleysi japanskra
stjórnvalda í gíslamálinu sé
gagnrýnt. Svo virðist sem þau
hafi aldrei verið í beinu sam-
bandi við hryðjuverkamennina.
Hvort það hafi ráðið úrslitum
er annað mál. Margt bendir til
að alltaf hafi verið ætlunin að
myrða gíslana.
Árásir á Abe fyrir að segja
að aðstoðin við flóttamennina
væri til að hjálpa löndum sem
„ættu við Ríki íslams að etja“
eru hins vegar fráleitar. Aug-
ljóst er að peningarnir áttu að
fara í hjálparstarf og mann-
úðarsjónarmið réðu för hjá
japönskum stjórnvöldum. Ríki
íslams láta mannúð sig aftur á
móti einu gilda.
Það er auðvelt að falla í þá
gryfju að finna ástæður fyrir
ódæðisverkum hryðjuverka-
manna. Skipti birting teikn-
ingar sköpum? Réð orðalag við
ákvörðun um aðstoð við flótta-
menn úrslitum? Á móti má
spyrja hvort hryðjuverkunum
myndi linna ef hætt væri að
birta teikningar eða látið væri
af aðstoð við flóttamenn. Vita-
skuld ekki. Þeir sem eiga um
sárt að binda vegna ódæðis-
verka hryðjuverkamanna eiga
fulla samúð skilda. Ábyrgðin á
illvirkjunum liggur hjá ódæð-
ismönnunum. Engum öðrum.
Ábyrgðin á illvirkj-
unum liggur hjá
ódæðismönnunum –
engum öðrum}
Ódæði Ríkis íslams
H
vað eiga þeir Elon Musk, Bill Ga-
tes, Steve Wozniak og Steve
Jobs sameiginlegt? Jú, þeir telj-
ast allir til frumherja á sviði
tækni til daglegra almennings-
nota og hafa þannig á sinn hátt breytt heim-
inum. Gates gegnum hugbúnaðarfyrirtæki sitt,
Microsoft, þeir Wozniak og Jobs heitinn með
stofnun lífsstílsfyrirtækisins Apple og Musk
með Tesla-rafbílunum sem flestir eru sammála
um að séu eitt stærsta skrefið í átt að almennri
rafbílaeign. Frumherjar á sínu sviði, allir sem
einn.
En það er fleira sem sameinar þessa tækni-
lega þenkjandi hugsuði. Þeir hafa allir hugleitt
– á alvarlegu nótunum – og varað um leið við
því sem í daglegu tali kallast gervigreind; það
er að segja tölvur sem hafa ályktunargáfu, mis-
munandi viðbrögð eftir aðstæðum og næstum mannlega
hugsun. Átján ár eru síðan skáktölvan Deep Blue frá IBM
skók taflmenn heimsins með því að sigra Garry Kasparov í
sex skáka einvígi, og þótt fæstir hafi fundið til hræðslu
andspænis skáktölvu hafa okkur birst talsvert óhugn-
anlegri birtingarmyndir gervigreindar, einkum í bíómynd-
um. Hver man ekki eftir Skynet, tölvufyrirtækinu sem
tekur völdin í myndunum um Tortímandann og tekur til
við þrælbindingu og útrýmingu mannkyns? Eða þríleik
Wachowski-systkinanna um Matrixuna, þar sem vélar
halda mannkyni í sofandi sýndarveruleika og nota fyrir
rafhlöður á bak við tjöldin? Rök vélanna voru þar á þá leið
að mannfólkið væri eins og krabbamein á jörð-
inni og hún væri ólíkt betur komin án þess.
Myndina sá ég í bíó árið 1999 en man enn
hversu ferlegur mér þótti „veruleikinn“ þegar
hann var afhjúpaður. Fantasía, ég veit. Eða
hvað?
Áðurnefndur Wozniak segir þróunina á þá
leið að þegar iPhone 45 kemur á markað muni
hann gera mannfólkið í kringum hann óþarft,
svo vel muni síminn þekkja eigandann. Musk
telur vélarnar munu innan fárra ára gera sér
grein fyrir því að mannfólkið sé óþarft og þá sé
stutt í endalokin. Gates telur þróunina máske
taka nokkra áratugi en ógnin sé engu að síður
til staðar.
Þetta rifjaðist upp fyrir mér í vikunni sem
leið þegar ég brá mér út fyrir landsteinana til
að prófa nýja bíltegund. Hún er búin „augum“
ef svo má segja, tveimur litmyndavélum sem skynja um-
hverfið framundan og hjálpa ökumanninum að bregðast
við. Auk þess hægir bíllinn ferðina og staðnæmist að lok-
um, ef kyrrstæð fyrirstaða er framundan, jafnvel þótt öku-
maður bremsi ekki.
Framleiðandinn tekur skýrt fram að ekki sé um inngrip
að ræða heldur stuðning við frammistöðu ökumanns. Það
hvarflar samt að manni að fyrr eða síðar ákveði gervi-
greind bílsins að ökumaðurinn sé óþarfur gallagripur sem
hún geti vel verið án. Þess verður svo eflaust ekki langt að
bíða uns allar hinar maskínurnar afskrifa okkur óþarfa-
lingana. Eru ekki allir í stuði? jonagnar@mbl.is
Jón Agnar
Ólason
Pistill
Gervigreindin og við
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Loðnuflotinn hefur æriðverkefni þær sex vikursem reikna má með að séutil stefnu þar til hrygningu
loðnunnar lýkur. Á föstudag kynnti
Hafrannsóknastofnun nýja ráðgjöf
og bættust 320 þúsund tonn við áður
útgefið aflamark í október 2014.
Sveinn Sveinbjörnsson fiski-
fræðingur segir að margt hafi verið
óvenjulegt í hegðun loðnunnar síð-
ustu vetur. Hann vill tengja það um-
hverfisbreytingum í hafinu, en veru-
lega hlýrra sé í sjónum fyrir norðan
og austan land en verið hafi fyrir
nokkrum árum.
Seinna í hrygningargöngu
Í vetur og fyrravetur hafi loðnan
komið seinna inn á gönguslóðina á
hrygningargöngu sinni. Hún gangi
dreifðar austur með Norðurlandi og
suður með Austfjörðum en verið hafi.
Hrygningin undan Suðurlandi og í
Faxaflóa og Breiðafirði hafi hins veg-
ar til þessa verið á svipuðum tíma og
áður, en henni lýkur venjulega 15.-20.
mars.
„Sennilega kólnar sjórinn seinna
á fæðuslóðinni en áður gerðist,“ segir
Sveinn. „Loðnan getur því verið leng-
ur í átu og leitar því seinna í hrygn-
ingargönguna. Í leiðangrinum í síð-
asta mánuði mældum við kynþroska
loðnu langt vestur í Grænlandssundi
viku af janúar. Djúpt út af Kögri voru
góðar lóðningar sem við urðum að
skilja við vegna brælu í fimm daga.
Við urðum því að byrja mælingar upp
á nýtt í Grænlandssundinu og tókst
þá að ná mælingu austur úr. Víða
fannst loðna en við fundum nánast
enga loðnugöngu fyrir austan Kol-
beinseyjarhrygg, að því undanskildu
að austur úr Langanesi hafði eitthvað
sigið austur fyrir.“
Útilokar ekki vestangöngu
Í gær voru skip að loðnuveiðum
út af Skaga og víða austur með Norð-
urlandi. Sveinn segir mikla dreifingu
á loðnunni og það sé breyting sem
orðið hafi vart síðustu ár. Í fyrra hafi
hún verið gífurlega dreifð á göngunni
fyrir Austurlandi og nánast engin
veiði verið fyrr en loðnan þétti sig er
hún kom upp að Ingólfshöfða og fór
að ganga vestur með suðurströnd-
inni. Í hittifyrra hafi hún verið mjög
vestarlega og gangan sein austur úr.
Sveinn segist engar upplýsingar
hafa um vestangöngu nú. „Ég yrði þó
ekki hissa ef eitthvað af loðnu sem
var á vestursvæðinu kæmi sem vest-
anganga suður með Vestfjörðum,“
segir Sveinn. Hann segir æskilegt ef
hægt væri að fylgjast vel með göng-
unni í vetur og kortleggja hegðun
loðnunnar. Hann reiknar þó ekki með
að það verði gert, enda skorti til þess
fjármagn og skip.
Spurður hvort líkur séu á að
hrygning loðnu sé að aukast við
Norðurland segir Sveinn að heima-
menn í Öxarfirði og við Skjálfanda
hafi talað um að þar hefði verið ein-
hver hrygning og þar hafi fengist afli
að lokinni hefðbundinni vertíð á þeim
slóðum. Þetta hafi þó ekki verið sér-
staklega rannsakað.
Svipuð mæling á ungloðnu
Verulegur munur hefur verið á
niðurstöðum mælinga á þeim árgangi
loðnu sem nú kemur til hrygningar.
Um það segir Sveinn að í mælingum
síðastliðið haust hafi loðnan verið
vestur undir Grænlandi og allt að 180
mílum norður af Scoresbysundi.
Hugsanlega hafi loðnan sem upp á
vantaði í þeim leiðangri haldið sig
mun austar í Íslandshafi. Áður fyrr
hafi fæðugöngurnar verið miklu aust-
ar en núna og alveg að Jan Mayen.
Hafsvæðið sem komi til greina sé
hins vegar gríðarlega víðfeðmt og
mikla yfirferð þurfi til að komast yfir
það allt.
Fyrsta ráðgjöf um loðnuvertíð-
ina 2015/2016 byggist á ungloðnu-
mælingum síðasta haust. Í þeim leið-
angri mældust 57-58 milljarðar
ungloðnu. Þegar sú loðna sem stend-
ur undir yfirstandandi vertíð og
hrygnir í næsta mánuði var mæld
haustið 2013 reyndist fjöldi ein-
staklinga vera um 60 milljarðar.
Ráðgjöf um veiðar á næstu
loðnuvertíð verður til umræðu á fundi
Íslendinga, Norðmanna, Grænlend-
inga og Færeyinga í vor.
Tengir breytta hegðun
umhverfisbreytingum
Loðnuleiðangur í janúar
Heimild: Hafrannsóknastofnun
Heildaraflamark
» Heildaraflamark í loðnu á
yfirstandandi vertíð hefur
sveiflast til frá því að ungloðna
var mæld haustið 2013.
» Nú er miðað við að leyft
verði að veiða alls 580 þúsund
tonn miðað við niðurstöðu
mælinga í janúar 2015.
» Miðað við mælingar í
september og október síðasta
haust var heildaraflamark á
vertíðinni 2014/2015 ákveðið
260 þúsund tonn.
» Í bráðabirgðaaflamarki
fyrir yfirstandandi vertíð, sem
byggði á mælingum á ung-
loðnu í september 2013, var
talið að heildaraflamark vertíð-
arinnar gæti orðið allt að 450
þúsund tonn.
» Þar sem framreikningar á
niðurstöðum ungloðnumæl-
inga eru háðir mikilli óvissu var
beitt varúðarnálgun og var
upphafsaflamark ákveðið 225
þúsund.