Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.03.2015, Blaðsíða 45

1.3. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45
einnig álpaðist á þennan kattarstíg nýtískunnar fyrir
skömmu.
Persónuvernd virðist byggja á þeirri túlkun að sé
eitthvað ekki beinlínis leyft þá sé það þar með bannað.
Það stendur þó hvergi í stjórnarskránni, sem ein gæti
skipað fyrir um þvílíka reglu, svo gilt væri. Ef Per-
sónuvernd hefur þetta leiðarljós upp í framtíðinni hef-
ur hún tryggt sér ærin verkefni.
Það er sumt sem mælir með því, að embætti eins og
Umboðsmaður Alþingis og Persónuvernd gætu stöku
sinnum fremur verið til gagns en hitt. En verði sjálf-
hverf athyglisþrá, í bland við óskiljanlega feimni við
heilbrigða skynsemi, helsti drifkrafturinn verður
gagnsemin sjaldgæf.
Hvernig gat þetta gerst?
En rétt er að víkja nánar að hinni vænlegu hugmynd
um virkt samstarf ríkja í Evrópu, hugmynd sem villt-
ist því miður af leið. Um hana er þegar orðinn meiri
ófriður í álfunni en um nokkra hugmynd aðra. Þau ill-
indi eru mikil undur, því helstu þrýstingsmenn um
samrunaþróun ESB halda því helst á lofti, sem rök-
semd, að sambandið hafi tryggt frið í Evrópu frá og
með stofnun sinni og án þess brysti á stríð. Það er auð-
vitað meinloka.
En rétt er að spyrja sig hvers vegna sífellt fleiri hafa
vara á hugmynd, sem var svo góð í gerðinni. Þegar
heilbrigður samstarfsvettvangur var kominn áleiðis
var eins og menn misstu sig og þekktu engin vébönd
lengur. Allt í einu var þetta samstarfsverkefni komið
með forseta, utanríkismálastjóra, þjóðfána, þjóðsöng,
sendiráð út um allar jarðir, sameiginlega mynt og
seðlabanka, framtíðaráform um sameiginlegan her og
farið að setja reglur um stórt og smátt, án þess að
nokkur væri spurður.
Þessir þættir samandregnir segja að stofnað hafi
verið til sambandsríkis, án þess að það hafi verið viður-
kennt með sáttmála og án þess að nokkur þjóð, inn-
limuð í það, hafi verið um það spurð. Þær lúta sama
lögmáli og hernumin þjóð gerir.
Það er ekki undur að víða sjóði í fólki þegar það áttar
sig. Undrið er hitt, af hverju er ekki löngu soðið upp
úr.
Réttlætingin
En samrunamenn eru að lenda í vandræðum. Þessi
gjörð og áform um að stíga enn frekari skref í sömu átt
krefjast ríkrar réttlætingar. Það er engin smágjörð að
kæfa fullveldi tuga þjóðríkja í lýðræðislausri óhemju,
sem stýrt er af andlitslausum skattfrjásum ofurlauna-
mönnum í Brussel. Eina burðuga réttlætingin sem
þeir hafa fundið er að Evrópusambandið hafi, með
einhverjum dularfullum hætti, tryggt frið í Evrópu!
Þetta er étið upp, ekki síst á hátíðarstundum, eins og
heilög sannindi séu, eins og þau séu fengin úr gömlu
helgiriti, sem óviðeigandi sé að efast um.
En gallinn er sá, að þetta er blaður, sem ekki er
fótur fyrir. Í mörg ár var Evrópu skipt með múr og
gaddavír. ESB hafði ekkert með það að gera og því
minna með það að gera, að hvort tveggja hvarf. Vestan
megin, þar sem ESB hafði sinn vettvang, var fyrir
löngu búið að stofna varnarbandalagið NATO. Er lík-
legt að stríð hefjist á milli meðlima varnarbandalags
með sameiginlega herstjórn? (Landhelgisstríð undan-
skilin).
Bandaríkin höfðu að auki 100 þúsund hermenn í
Evrópu. Jafnvel háspennu fótboltaleikir með þúsund
fullar fótboltabullur hefðu ekki komið löndum á ESB-
svæðinu í stríð.
Falleinkunn „friðarbandalags“
ESB hefur ekki haft neitt með frið í Evrópu að gera.
Reyndar vill friður heldur ekki hafa neitt með ESB að
gera.
Þegar allt fór í bál og brand í ríkjum gömlu Júgó-
slavíu, eftir að þeir voru báðir fallnir, múrinn og Tító
marskálkur, lá beint við að Evrópuríkin og hið mikla
„friðarbandalag“ þeirra gripu í taumana. „Þetta er
bakgarðurinn ykkar“ sagði Clinton forseti við Brussel-
liðið, þegar honum ofbauð getuleysi þess og hik. Og
það mátti það lið auðvitað eiga, að það hélt fleiri
neyðarfundi vegna balkanstríðanna en tölu varð á
komið. Sjálfsagt hefur eftir atvikum verið fremur frið-
samlegt á þessum neyðarfundum. En þeir skiluðu
engu.
Þegar óhugnaðurinn fór vaxandi og hollenskir frið-
argæslumenn höfðu t.d. horft á slátrun á óbreyttum
borgurum, án þess að hafast að, töldu Bandaríkin sig
nauðug til að taka forystu í málinu. Komið var á friði
undir merkjum NATO og sat bréfritari marga lokaða
fundi þar sem ákvarðanir þess voru teknar, undir
öruggri forystu Bandaríkjanna. ESB kom þar hvergi
nærri. Sambandið hafði koðnað undan ábyrgð á fyrstu
metrunum og getuleysi þess og skömm blasti við öll-
um.
Næstu afskipti sambandsins af stríði og friði voru í
Úkraínu. Þar var ýtt undir eðlilega fullveldisvon ný-
frjálsrar þjóðar og látið líta út eins og þeim hvatn-
ingarorðum og stuðningsyfirlýsingum fylgdi annað og
meira en fagurgalinn einn. Forystumenn ESB þyrpt-
ust til landsins og sátu fyrir á myndum við blómahafið
til virðingar við hina föllnu. Það þótti kannanavænlegt
heima fyrir.
Framhaldið varð hins vegar einkar dapurlegt.
Þegar Pútín forseta var misboðið og brást við með
sínum hætti, sást undir hælana á leiðtogum ESB.
Seinasta dæmið og ekki það besta var þegar þýski
kanslarinn flaug til Washington fyrir fáeinum vikum
til að koma í veg fyrir áform Obama forseta (sem sæk-
ir þó ekki í stórræði) um að senda Úkraínumönnum
loksins vopn til að styrkja baráttu þeirra gegn ofurefli
liðs.
Kanslarinn virtist óttast að „vopnahléið í Minsk“
gæti raskast hæfu Bandaríkin að senda vopn. Merkel
fékk sitt fram.
En „vopnahléið í Minsk“ er ekki líklegt til að standa
jafn lengi og vopnahléið í fótboltastríðinu mikla, sem
enn stendur. Það liggur raunar þegar fyrir að vopna-
hléið í Minsk stóð skemur en „hlé“ standa að jafnaði á
frumsýningum í Þjóðleikhúsinu.
Ef það hljómar svo, að haldreipi áhlaups ESB gegn
sjálfstæði ríkja álfunnar sé það eitt, að þar fari sam-
band, sem tryggt hafi „frið í álfunni“, þá virðist eitt-
hvað hafa misfarist illa í þýðingu.
Sé nákvæmari þýðing hins vegar sú, að ESB hafi
náð að tryggja „frið hjá álfunum“ sem trúa á það, þá er
vissulega kominn vísir að viti í fullyrðinguna.
Morgunblaðið/Árni Sæberg