Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.03.2015, Blaðsíða 52

Viðtal
52 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1.3. 2015
Þjóðin verkar líka vel á Caitlin. „Íslendingar
eru sjálfstæðir og sjálfum sér samkvæmir og
það kann ég að meta. Björk er mjög gott
dæmi. Mín upplifun er sú að Íslendingar séu
gestrisið, opið og hlýtt fólk og svo tala allir
ensku sem kemur sér vel fyrir okkur Banda-
ríkjamenn. Það eru hins vegar alltof margir
stafir í götuheitunum.“
Þau hlæja.
Erlingur festi nýlega kaup á eintaki af
Sjálfstæðu fólki eftir Halldór Laxness og
færði eiginkonu sinni með þeim orðum að
þessa bók yrði hún að lesa til
að skilja Íslendinga. „Ég hef
nýlokið við lesturinn og lærði
heilmargt um land og þjóð.
Ég hef hins vegar ekki rekist
ennþá á neinn sem jafn úrill-
ur og þrjóskur og Bjartur í
Sumarhúsum.“
Cailtin gerir fastlega ráð
fyrir því að búa á Íslandi í
framtíðinni, alltént í einhvern
tíma. Erlingur verður að lík-
indum áfram í sendiráðinu í
Washington í tvö ár til við-
bótar en sjaldgæft er að
starfsmenn utanríkisþjónust-
unnar séu lengur en fimm ár
á sama stað. „Verði ég áfram
í utanríkisþjónustunni er
klárt mál að ég verð kallaður heim á ein-
hverjum tímapunkti,“ segir hann.
„Þá gefst mér tækifæri til að læra ís-
lensku,“ segir Caitlin. „Núna kann ég bara
örfá orð.“
Erlingur segir þetta vitaskuld virka í hina
áttina. Fái Caitlin spennandi starf annars
staðar, til dæmis á vesturströnd Bandaríkj-
anna, kæmi vel til greina að hann fylgdi
henni þangað. „Í þessu sambandi búum við
að því að hafa bæði flust til reglulega í starfi
og höfum fyrir vikið skilning á aðstæðum
hvors annars. Sem diplómat getur maður
ekki planað langt fram í tímann.“
Í Afganistan á sama tíma
Að loknu háskólanámi starfaði Erlingur um
þriggja ára skeið í bandaríska sendiráðinu í
Reykjavík en gekk til liðs við utanríkisþjón-
ustuna fyrir áratug. Árið 2009 fór hann til
Kabúl á vegum friðargæslunnar í sex mánuði
og að þeim tíma loknum réð hann sig til
Sameinuðu þjóðanna og sinnti áfram verk-
efnum í Afganistan næstu tvö árin. „Það er
svo merkilegt að Caitlin var í Afganistan á
sama tíma. Við hittumst þó aldrei þar.“
Caitlin tekur upp þráðinn: „Ég var tals-
maður bandaríska sendiráðsins í Kabúl
2009–11 og við Erlingur þekkjum sama fólk-
ið í Afganistan. Samt lágu leiðir okkar aldrei
saman í Kabúl. Það myndi ég muna, hann er
svo hávaxinn.“
Hún brosir.
„Ég er sannfærð um að þessi sameiginlega
reynsla hjálpaði okkur að skilja hvort annað
strax í upphafi. Hafandi verið á stað eins og
Afganistan sjálfur, á maður auðveldara með
að skilja hvers vegna aðrir myndu vilja vera
þar líka.“
Erlingur kinkar kolli. „Caitlin var líka í
Írak. Var meðal fyrstu óbreyttu borgaranna
sem fóru þangað 2003. Það þótti mér mjög
spennandi. Varð eiginlega svolítið afbrýði-
samur.“
Þau gangast bæði við því að vera æv-
intýragjörn. „Fyrir mér er þetta 30% æv-
intýragirni og 70% áhugi á heimsmálum og
stórviðburðum. Ég lærði hernaðarsögu í
skóla og langaði alltaf að reyna hana á eigin
skinni. Það gerði ég í Afganistan, bað Sam-
einuðu þjóðirnar beinlínis að senda mig á
hættulegustu svæði landsins til að öðlast
betri skilning á átökunum.“
Sama á við um Caitlin. „Mér fannst ekki
nóg að sitja við skrifborð í Washington og
lesa um átökin í Írak og Afganistan. Mig
langaði að fara á vettvang, skynja andrúms-
loftið og tala við fólkið í þessum stríðshrjáðu
löndum. Það var mikil lífsreynsla.“
Gæsahúð í hvert skipti
Caitlin var talsmaður þjóðaröryggisráðs
Bandaríkjanna í hálft annað ár og aðstoð-
artalsmaður í tvö ár þar á undan. Banda-
ríkjaforseti er formaður ráðsins en varafor-
setinn, utanríkis- og varnarmálaráðherrann
eiga einnig eiga aðild að því ásamt æðsta yf-
irmanni hersins og fleirum. Hlutverk ráðsins
er að taka afstöðu til brýnustu varnar- og
utanríkismála hverju sinni. Það var Harry S
Truman sem setti ráðið á laggirnar í forseta-
tíð sinni 1947.
„Þetta var ótrúlegur tími og mikil forrétt-
indi fyrir mig að fá tækifæri til að gegna
þessu starfi. Ég fékk gæsahúð í hvert skipti
sem ég gekk inn um hlið
Hvíta hússins. Þetta er mjög
erilsamt starf og langtímum
saman var ég hlekkjuð við
skrifborðið mitt, ef svo má að
orði komast. Og þegar ég var
heima var ég í símanum, að
fást við atburði í Íran, Sómal-
íu eða annars staðar. Erling-
ur sýndi þessu alveg ótrúleg-
an skilning. Við höfðum lítinn
sem engan tíma fyrir okkur,“
segir hún.
Hann staðfestir þetta.
„Þegar ég vaknaði var hún
venjulega komin í símann og
þegar ég sofnaði var hún
ennþá í símanum. Stundum
vaknaði ég um miðja nótt og
þá stóð hún álengdar – í símanum. Þá hugs-
aði ég með mér að nú hefði eitthvað alvar-
legt gerst! Hafandi sagt það þá var sjálfsagt
mál að hún fengi sitt svigrúm. Það er
ábyrgðarstarf að vera talsmaður stórveldis
og sjálfur hefði ég ekkert á móti því að
gegna slíku starfi.“
Alltaf til taks
Caitlin segir málið í raun einfalt, talsmaður
þjóðaröryggisráðsins þurfi alltaf að vera til
taks. Mál geti komið upp að degi sem nóttu
og eðli nútímafjölmiðlunar samkvæmt þoli
upplýsingagjöfin enga bið. Það eigi ekki síst
við um Washington, þar sem allir vilji vera
fyrstir með fréttina, fyrstir með „tístið“.
„Það þýðir að talsmaður þjóðaröryggisráðs-
ins þarf alltaf að vera viðbúinn, þegar mál
koma upp er ekki boðlegt að ekki sé hægt
að ná í Hvíta húsið eða það hafi ekkert fram
að færa.“
Og ekki dugar að segja hvað sem er. „Ég
þurfti að vinna mjög hratt, setja mig á auga-
bragði inn í mál sem ég þekkti jafnvel ekki
neitt og tjá mig um þau við fjölmiðla. Allt
sem kemur frá Hvíta húsinu er skoðað í
mjög gagnrýnu ljósi þannig að hver einasta
setning sem ég lét hafa eftir mér þurfti að
standast skoðun. Þetta var mikil pressa.“
Ekki dró það úr pressunni að tíminn sem
Caitlin var aðaltalsmaður þjóðaröryggisráðs-
ins var mjög viðburðaríkur, líkt og Erlingur
bendir á. „Sýrland fuðraði upp, Rússar réð-
ust inn í Úkraínu og Snowden stakk af með
öll leyniskjölin. Þegar það mál kom upp varð
okkur tveimur raunar ekki um sel, því eitt af
því fyrsta sem Snowden sagði í viðtalinu í
Hong Kong var að hann vildi fara til Íslands.
Á því augnabliki horfðumst við í augu og
hugsuðum með okkur: Þetta er ekki gott!“
Caitlin tekur upp þráðinn. „Ég horfði
spurnaraugum á Erling. Myndi Ísland taka
við honum? Í öllum bænum segðu mér að
svo sé ekki! Samband Bandaríkjanna og Ís-
lands hefur alltaf verið mjög gott, okkur hef-
ur varla greint á um nokkurn skapaðan hlut,
fyrir utan hvalveiðar, þetta hefði því mögu-
lega getað orðið erfitt. Til allrar hamingju
fór Snowden annað.“
Ekkert vandamál of smátt
Spurð hvað ógni þjóðaröryggi Bandaríkjanna
mest nú um stundir segir Caitlin það vera
margt. „Loftslagsbreytingar, hryðjuverk,
netöryggi er stórmál um þessar mundir,
mannréttindamál verða áfram ofarlega á
baugi, smitsjúkdómar og margt fleira. Þetta
snýst ekki heldur bara um Bandaríkin. Það
eru vandamál út um allan heim sem alþjóða-
samfélagið gerir ráð fyrir að Bandaríkin
stígi inn í, hvort sem þau tengjast okkur
með beinum hætti eður ei. Frá bæjardyrum
bandarískra stjórnvalda er ekkert vandamál
* „Maðurinner þanniggerður að hann
á alla jafna vont
með að einbeita
sér að ógn sem
stigmagnast í
rólegheitunum,
svo sem lofts-
lagbreytingum.“Geir H. Haarde, fyrrverandi for-sætisráðherra, tók við embættisendiherra Íslands í Washington
um áramótin og samstarfið við hann leggst
vel í Erling.
„Það er mjög gott að vinna með Geir.
Hann er auðvitað mjög hæfur maður,
kraftmikill og áhugasamur. Hann er bæði
fyrrverandi forsætis- og utanríkisráðherra
og kemur til með að verða verðugur
fulltrúi lands og þjóðar á erlendri grundu.“
Hann segir mörg brýn verkefni bíða
starfsliðs sendiráðsins og tækifærin séu
óþrjótandi. „Áhugi Bandaríkjamanna á Ís-
landi hefur aldrei verið meiri, alla vega
ekki lengi. Varnarsamstarf þjóðanna er
ennþá traust og engin þjóð fjárfestir meira
á Íslandi en Bandaríkin. Þá vekur íslensk
menning stöðugt meiri áhuga vestra, nú
styttist til dæmis í opnun á risasýningu
Bjarkar í MoMA í New York, og íslenskar
hljómsveitir ferðast reglulega um landið.
Sendiráðið reynir að vera þessu fólki innan
handar eftir þörfum, nema auðvitað Björk,
hún þarf ekkert á okkur að halda lengur.“
Hann brosir.
Allir til Íslands!
Caitlin tekur undir það að áhugi almenn-
ings í Bandaríkjunum á Íslandi sé stöðugt
að aukast. „Fyrir tíu til fimmtán árum
þekkti ég engan sem hafði komið til Ís-
lands. Í dag er ég alltaf að heyra í eða af
fólki sem er á leiðinni hingað. Þetta hefur
breyst mikið á skömmum tíma. Ég er ekki
hissa að tekjur af ferðamönnum séu að
snaraukast hérna.“
Erlingur upplifir þetta eins. „Þegar ég
var í háskólanámi í Boston á tíunda ára-
tugnum vissi fólk upp til hópa ekkert um
Ísland. Aðeins að Ísland væri grænt og
Grænland ísilagt. Nú er ég alltaf að rekast
á fólk sem veit eitt og annað um landið og
reynir jafnvel að bera fram orðið Eyja-
fjallajökull – með hroðalegum árangri.
Jörðin er með öðrum orðum frjó og það er
mjög gaman að kynna Ísland fyrir Band-
ríkjamönnum, hvort sem það er á fundum,
söfnum eða á samskiptamiðlum. Við erum
mjög lánsöm að koma frá landi sem er
svona einstakt, fallegt og áhugavert.“
Að sögn Erlings vinnur íslenska sendi-
ráðið náið með sendiráðum hinna Norður-
landanna að ýmsum málum í Washington
og þrátt fyrir fámennt starfslið, aðeins
fjóra, sé það á algjörum jafnréttisgrunni.
Ísland hafi sömu vigt og hinar þjóðirnar.
Áhugi eykst á norðurslóðum
Málefni norðurslóða hafa verið í brenni-
depli um skeið og Erlingur segir Banda-
ríkjamenn nýlega vera farna að gefa þeirri
umræðu gaum. „Loftslagsbreytingar eru
hvergi hraðari og skýrari en á norð-
urslóðum. Í apríl taka Bandaríkin við for-
mennsku í Norðurskautsráði næstu tvö ár-
in sem þýðir að menn þurfa að móta stefnu
í þessum málaflokki. Að því hefur verið
unnið undanfarið hálft annað ár eða svo,
stefnu sem brýnt er að byggja á, líka eftir
að Bandaríkin láta af formennsku í ráðinu.
Öldunga- og fulltrúadeildarþingmenn frá
Alaska eru eðli málsins samkvæmt í fylk-
ingarbrjósti í þessari umræðu og við í
sendiráðinu höfum verið í mjög góðu sam-
starfi við þá, ekki síst Lisu Murkowski öld-
ungardeildarþingmann sem hefur margoft
komið til Íslands.“
Caitlin viðurkennir að hún hafi ekki
kynnt sér málefni norðurslóða náið, önnur
mál hafi brunnið heitar á henni undanfarin
misseri, en gæti vel hugsað sér það.
„Nema hvað, þú gætir átt eftir að búa
þar í framtíðinni,“ segir Erlingur hlæjandi.
„Það er alveg rétt, það að giftast Íslend-
ingi hefur fært mig nær norðurslóðum.“
Íslandsáhugi
aldrei verið meiri
Reuters
Erlingur segir
nýjan sendi-
herra, Geir H.
Haarde, verð-
ugan fulltrúa
lands og þjóðar.
Morgunblaðið/Golli
Björk er í hópi íslenskra listamanna
sem njóta hylli í Bandaríkjunum.