Morgunblaðið - 12.03.2015, Blaðsíða 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. MARS 2015
Skútuvogi 6 - Sími 568 6755
plankaparket
Verðdæmi:
190 mm Eik Rustik burstuð
mattlökkuð 7990.- m
Vegna afnáms Vörugjalda
nú kr. 6.990 m2
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Samkeppniseftirlitið telur dagvöru-
verslanir ekki hafa skilað styrkingu
krónunnar á síðustu misserum til
neytenda. Raungengi krónu er á
uppleið og hefur ekki verið jafn hátt
síðan í ágúst 2008. Sú þróun kemur
fram í grafinu hér til hliðar en þar
má sjá hvernig vísitala gengis ann-
ars vegar og smá-
söluverðs inn-
fluttra mat og
drykkjarvara
hins vegar hefur
þróast frá árs-
byrjun 2011.
Páll Gunnar
Pálsson, forstjóri
Samkeppniseftir-
litsins, segir
skýrsluna sýna að
frá síðari hluta
árs 2012 hafi ís-
lenskir neytendur
ekki notið styrk-
ingar krónu í
vöruverði dag-
vöruverslana.
„Á síðustu
misserum hefur
verð á innfluttum
dagvörum ekki
fylgt gengis-
styrkingunni, en
sú mynd er ekki jafn skýr og ef horft
er á allt hruntímabilið. Svo eru vissu-
lega fleiri þættir sem geta haft áhrif
á verðþróunina, eins og til dæmis
laun. Skýringar á verðhækkunum
eru þess vegna ekki einhlítar. Hitt
liggur fyrir að þær er ekki hægt að
skýra eingöngu með ytri aðstæðum
eins og var hægt 2012.“
Ekki lengur ytri aðstæður
„Við birtum í byrjun árs 2012
skýrslu um dagvörumarkaðinn og þá
var ljóst að verðhækkanir mátti þá
að verulegu leyti rekja til ytri að-
stæðna, fyrst og fremst gengis-
þróunarinnar. Myndin er ekki eins
skýr núna. Það er ekki okkar hlut-
verk að segja hvað matvöruverð á Ís-
landi ætti að vera. Okkar hlutverk er
að skapa aðstæður fyrir samkeppni.
Meiri samkeppni á dagvörumarkaði
myndi koma sér til góða fyrir neyt-
endur. Það er borð fyrir báru í því
efni,“ segir Páll Gunnar og bendir
m.a. á tölur um afkomu verslana.
Leiða þær í ljós að hagnaður Haga,
Kaupáss, Samkaupa og 10-11/
Iceland jókst úr 3 milljörðum 2011 í
4,8 milljarða 2013 og eiginfjárhlutfall
úr 26,7% í 39,7%.
„Almenn ályktun okkar er sú að
efla þurfi samkeppni til að tryggja að
neytendur fái bestu kjör sem völ er
á,“ segir Páll Gunnar.
„Samþjöppun á matvörumarkaði
er aðeins að minnka. Stöðug sókn
Bónuss, Haga og forvera frá því und-
ir lok síðustu aldar stóð fram á árið
2009 en síðan hefur hlutdeild Haga
lækkað jafnt og þétt,“ segir Páll
Gunnar og bendir á að markaðs-
hlutdeild Haga á höfuðborgarsvæð-
inu hafi verið 61-62% árið 2008.
Eins og skífuritið hér fyrir ofan
sýnir hefur það hlutfall lækkað.
„Minni og einkum nýjar verslanir
hafa tekið við sér en minni breyting
orðið hjá Samkaupum og Kaupási.
Víðir, Kostur og Iceland hafa komið
inn á markaðinn. Í þessu sambandi
skiptir máli að 10-11-keðjan var seld
út úr Högum og er nú í eigu sömu að-
ila og eiga Iceland. Það hefur líka
haft þýðingu fyrir möguleika nýrra
aðila til að komast inn á markaðinn
að það hefur orðið breyting í verð-
stefnu Bónuss, sem um árabil fyrir
2008 lofaði neytendum að vera
lægstur í öllum vörum,“ segir Páll
Gunnar og rifjar upp að árið 2008
voru Hagar sektaðir um 315 millj-
ónir fyrir undirverðlagningu á mjólk.
Finnur Árnason, forstjóri Haga,
segir rangt að fyrirtækið hafi ekki
skilað gengisbreytingum síðustu
missera til neytenda. „Ég vísa á okk-
ar ársreikning. Í fyrsta lagi hefur
okkar álagning og framlegð minnkað
á tímabilinu sem um ræðir. Í öðru
lagi sýnir efni skýrslunnar fram á að
þessi fullyrðing er ekki rétt. Það er
misræmi milli þess sem sagt er og
þeirra gagna sem eru í skýrslunni,“
segir Finnur og vísar til mynda-
gagna í skýrslunni, máli sínu til
stuðnings, nánar tiltekið grafs sem
sýnir vísitölu gengis annars vegar og
vísitölu matar- og drykkjarverðs
hins vegar, frá árinu 2006.
Framlegðin sú sama og 2010
„Krónan hefur lækkað í verðmæti
um 100% en innflutningsverðið hefur
hækkað um 80%,“ segir Finnur og
vísar því næst til töflu á blaðsíðu 47 í
skýrslunni. Hún sýni að vegið meðal-
tal í framlegð stærstu aðila á mat-
vörumarkaði árin 2010 og 2014 sé
það sama, eða 20,2%.
„Við höfum haldið því fram – og ég
stend við það hvar sem er – að við
höfum skilað til okkar viðskiptavina
breytingum á innkaupsverði, hvort
sem þær eru á verðinu sjálfu eða
gengi. Við erum skráð félag og birt-
um okkar álagningu fjórum sinnum á
ári. Á okkar heimasíðu liggur fyrir
Taka til sín gengisstyrkingu
 Samkeppniseftirlitið segir dagvöruverslanir ekki hafa lækkað verð í takt við styrkingu krónu
 Forstjórar Haga og Krónunnar hafna þessari niðurstöðu  Samþjöppun á markaði minnkar
Jóhannes Gunnarsson, formaður
Neytendasamtakanna, segir það
alvarlegt mál að gengisstyrking
hafi ekki skilað sér til neytenda.
„Það þarf að tryggja eftirfylgni
með skýrslunni … Neytenda-
samtökin hafa ítrekað bent á
þessa tregðu. Þegar krónan styrk-
ist gengur seint og illa að fá það út
í verðlagið. Þegar krónan veikist er
það hins vegar fljótt að skila sér út
í hækkun verðlags. Þetta stað-
festir Samkeppniseftirlitið og
Neytendasamtökin hljóta að gagn-
rýna það mjög harðlega.“
Jóhannes kveðst einnig taka
undir þann hluta skýrslunnar sem
snýr að matarsóun. Vísar hann þar
til að Samkeppniseftirlitið telur
brýnt að taka til skoðunar hvort
endurskoða beri núgildandi samn-
ingsákvæði um rétt dagvöruversl-
ana til að geta skilað og fengið
endurgreiddar
vörur sem ekki
seljast fyrir
síðasta ráð-
lagða neyslu-
dag. Miklu sé
hent af til
dæmis unnum
kjötvörum og
fersku kjöti og
fiski vegna
þessa.
„Þetta eru samningar sem þarf
að endurskoða frá grunni. Það þarf
að tryggja að þegar síðasti neyslu-
dagur er að renna upp setji versl-
anir vörur á tilboð og lækki verðið
það mikið að varan seljist áður,
svo ekki sé verið að henda mat-
vælum. Ég veit að þetta er þungur
baggi á kjötiðnaðarfyrirtækjum.
Þau láta þetta út í verðlagið. Neyt-
andinn þarf að borga brúsann.“
Alvarlegt mál ef neytendur
njóta ekki gengisstyrkingar
NEYTENDASAMTÖKIN GAGNRÝNA KAUPMENN
Markaðshlutdeild verslana á höfuðborgar-
svæðinu árið 2014
*Aðrar verslanir eru t.d. Kostur, Melabúðin og Miðbúðin Heimild: Samkeppniseftirlitið
Hagar - 53-54%
Bónus 39-40%
Hagkaup 13-14%Kaupás - 23-24%
Krónan 17-18%
Nóatún 5-6%
Samkaup - 5-6%
Nettó 4-5%
Samkaup-Úrval 0-1%
Samkaup-Strax -1%
10-11/Iceland - 6-7%
10-11 3-4%
Iceland 3-4%
Fjarðarkaup - 3-4%
Aðrar verslanir* - 4-5%
Víðir - 3-4%
Vísitala gengis og smásöluverðs innfluttra mat-
og drykkjarvara
Innfluttar mat- og drykkjarvörur Gengisvísitala
2011 2012 2013 2014
120
115
110
105
100
95
90
Heimild: Samkeppniseftirlitið
hver okkar framlegð hefur verið
undanfarin ár og á tímabilinu sem
um ræðir. Ég tek það því ekki til mín
að gengisbreytingar hafi ekki skilað
sér hjá okkur. Ef við værum að halda
eftir ávinningi af styrkingu krón-
unnar hjá okkur kæmi það fram í
okkar birtingartölum,“ segir hann.
Innlendi hlutinn ekki hækkað
Jón Björnsson, forstjóri Kaupáss,
kveðst „ekki sjá rök fyrir því“ að
verslanir hafi ekki skilað gengis-
styrkingu. „Ég get ekki svarað fyrir
hluti sem gerðust áður en við komum
að þessu fyrirtæki en ég fæ ekki bet-
ur séð en að síðastliðið ár hafi menn
skilað öllum gengisleiðréttingum.
Mér sýnist sem að í gegnum tíðina
hafi þessum leiðréttingum verið skil-
að. Það er líka vert að benda á að
innfluttar mat- og drykkjarvörur eru
ekki nema um þriðjungur af matar-
körfu neytenda. Hlutur innlendra
framleiðsluvara er næstum 70%,“
segir Jón sem telur skýrslu eftirlits-
ins sýna að síðustu ár hafi „smá-
söluverð innlendra matar- og
drykkjarvara hækkað mun minna en
vísitala framleiðsluverðs“.
Festi keypti verslanir Kaupáss af
Norvik í fyrra, þ.m.t. Krónuna.
Páll Gunnar
Pálsson
Finnur
Árnason
Jóhannes
Gunnarsson
Ragnar Björn Ragnarsson, gjald-
eyrismiðlari hjá Arion banka, segir
það stefnu Seðlabankans að halda
gengi krónu stöðugu gagnvart
evru. Krónan hafi hins vegar veikst
gagnvart bandaríkjadal og þá m.a.
vegna styrkingar í gengi dalsins.
„Þegar evran veikist svona mikið
þarf krónan líka að gefa eftir á
móti öðrum myntum en haldast
stöðug á móti evru,“ sagði Ragnar
Björn og bendir á að dalurinn kost-
aði í gær 139,67 krónur en 127,50
kr. sl. gamlársdag. Dalurinn hefur
því styrkst um 10% gagnvart krónu
á árinu. Evran kostaði 154,27 krón-
ur á gamlársdag og hefur því
veikst um 4,36% gagnvart krónu.
Nafngengi krónu gagnvart banda-
ríkjadal var sterkast 4. nóvember
2011, þá kostaði dalurinn 108,52
krónur.
Að sögn Ragnars Björns er vægi
evru í utanríkisverslun þjóð-
arinnar, samkvæmt viðskiptavog
Seðlabankans, nú um 38%. Þá vegi
danska krónan um 10% en gengi
hennar er tengt evru.
Krónan sé stöðug
gagnvart evru