Morgunblaðið - 24.04.2015, Page 11

Getty Images/iStockphoto
Ótti Margir fyllast miklum ótta þegar þeir rekast á köngulær, en sá ótti virðist vera í genum okkar.
tölvuskjá af alls kyns ógeðfelldum
fyrirbærum, til dæmis sprautunálum
og flugum. Þátttakendur komu lang-
oftast fyrst auga á köngulærnar,
jafnvel þótt lögun þeirra hefði verið
breytt á myndunum.
Algengustu og hættulegustu
köngulær í Afríku voru svörtu ekkj-
urnar, lítil, dökk kvikindi sem yfir-
leitt halda sig í skúmaskotum og
koma mönnum því að óvörum. Svörtu
ekkjurnar gefa frá sér eitur sem
veldur vöðvakrampa í allt að viku séu
menn bitnir. Rannsakendur segja
hæfileikann til að skynja nánd
köngulónna og þar með ógnina hafa
bjargað mörgum manninum frá slík-
um óþægindum í aldanna rás.
Rannsóknin í Columbia-háskól-
anum rímar við aðra rannsókn sem
gerð var í Rutgers-háskólanum í
New Jersey, en hún sýndi fram á að
jafnvel þriggja ára börn gátu greint
köngulær hraðar en önnur handa-
hófskennd fyrirbrigði, til að mynda
myndir af sveppum eða krókódílum.
Svarta ekkjan
Ein skæðasta köngulóin er svarta
ekkjan, en svo kallast allar tegundir
innan ættkvíslarinnar Latrodectus
(Theridiidae). Sex tegundir eru
þekktar, en Latrodectus macas er yf-
irleitt nefnd hin sanna svarta ekkja.
Allar þessar köngulær nota öflugt
eitur til að lama bráð sína, sem oftast
er skordýr. Talið er að svarta ekkjan
geti lifað í rúmt eitt og hálft ár. Eitrið
getur valdið fólki miklum sársauka,
svima og doða, enda er það fimmtán
sinnum öflugra en til dæmis eitur
skröltorms, en magnið að vísu minna.
Árið 2012 bárust fregnir af svörtu
ekkjunni á Íslandi, en hún hafði
laumað sér í vínberjaklasa frá
Bandaríkjunum. Henni varð ekki
langra lífdaga auðið og var hræið
flutt í sýnasafn Náttúrufræðistofn-
unar Íslands.
Getty Images/iStockphoto
Úbs! Köngulóartegundir eru margar og misjafnar, sumar ófrýnilegar.
DAGLEGT LÍF 11
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24. APRÍL 2015
Frístundaheimilið í Frostheimum í
Frostaskjóli 2 í Reykjavík ætlar að
bjóða gestum að spreyta sig á
myndasögugerð í dag frá kl 9 til 17,
og ímyndunaraflið fær að ráða ferð-
inni. Gaman væri að fá krakka úr
elstu deildum leikskólanna í Vestur-
bænum í heimsókn sem og 2. bekkjar
nemendur, þar sem mörg þeirra
munu eflaust koma þangað næsta
skólaár. Að sjálfsögðu eru allir aðrir
hjartanlega velkomnir.
Kíktu við og skapaðu þína eigin myndasögu
Morgunblaðið/Kristinn
Sköpun Það er gaman að teikna.
Frjáls sköpun í myndasögugerð
Rannsóknarskýrsla um íslensku lopa-
peysuna eftir Ásdísi Jóelsdóttur,
lektor við Menntavísindasvið HÍ, er
komin út. Rannsókn á uppruna, hönn-
un og þróun íslensku lopapeysunnar
hófst haustið 2014 og var samstarfs-
verkefni þriggja safna; Gljúfrasteins,
Hönnunarsafns Íslands og Heimilis-
iðnaðarsafnsins á Blönduósi.
Rannsóknin byggist á frumheim-
ildum munnlegra og ritaðra heimilda
úr greinum og umfjöllunum. Höfund-
urinn vann með bréfasöfn, ljósmyndir
og safnmuni og notaðist við prjóna-
uppskriftir og auglýsingar í dag-
blöðum, tímaritum og bæklingum.
Niðurstöður skýrslunnar sýna að
margir áhrifavaldar áttu þátt í að
marka upphaf, hönnun og þróun
lopapeysunnar, sem er mikilvægur
hluti af tæknibyltingu og útflutnings-
og hönnunarsögu þjóðarinnar.
Rannsóknin hlaut styrk úr Safna-
sjóði. Skýrslan er gefin út í rafrænu
formi og er aðgengileg á heimasíðum
safnanna.
Séríslensk frumhönnun
Rannsóknarskýrsla um lopa-
peysuna, þjóðarímynd landans
Ljósmyndasafn Reykjavíkur/Andrés Kolbeinsson
Fínar Sýningarstúlkur í handprjónuðum lopapeysum árið 1961.
Réttlæti er mér oft hugleikið og má
velta fyrir sér hvernig það er skil-
greint. Ástæða þess að réttlæti hefur
verið ofarlega í huga mínum und-
anfarna daga er sennilega sú að fyrir
viku var ég svo lánsöm að fá að sitja
ráðstefnu um aðferðir við skýrslu-
töku. Ráðstefnuna sóttu rannsókn-
arlögreglumenn og stjórnendur lög-
regluliða. Eldskarpur breskur
réttarsálfræðingur, dr. Becky Milne,
var sérstakur gestur á ráðstefnunni
en hún hefur aðstoðað lögregluna um
víða veröld í strembnum rann-
sóknum. Hún útskýrði meðal annars
hvernig bresku rannsóknarlögregl-
unni hefði tekist að útrýma orðinu
„yfirheyrsla“ úr orðaforða sínum og í
staðinn væri einfaldlega notast við
„rannsóknarviðtal“ eða viðtal. Hér á
landi má notast við orðið „skýrslu-
taka“ í stað orðsins yfirheyrsla og má
segja að það sé ögn vinalegra.
Hvernig tengjast vangaveltur mín-
ar um réttlæti þessu öllu saman? Jú, í
máli Milne kom endurtekið fram að
markmið hverrar skýrslutöku væri
að fá fram það sem rétt er. Réttlæti
væri það sem rannsóknir ættu að
snúast um og til að fá hið sanna og
rétta fram í skýrslutöku við
úrlausn sakamála væri
mikilvægt að réttlátum
aðferðum væri beitt.
Ég velti fyrir mér
hvort ekki megi
heimfæra hug-
myndina um sann-
gjarna og réttláta lög-
reglurannsókn upp á
hversdagsleikann.
Hvert og eitt telur sig
án efa réttlátt og ganga af
sanngirni til verks dags
daglega. Eins og réttarsálfræðing-
urinn snjalli benti á höfum við eftir
sem áður mörg tilhneigingu til að
skauta framhjá sannindum sem við
túlkum sem lítilfjörleg ef þau koma
illa við okkur á einhvern hátt og láta
okkur líta aulalega út. Sennilega er
best að gæta allrar sanngirni í sam-
skiptum manns við aðra til að gæta að
réttlætinu og koma hreint og beint
fram. Maður þarf nefnilega
ekki endilega að vera að
kryfja sakamál til mergj-
ar til að ná fram réttlæti,
því sem betur fer fáumst
við nú ekki öll við skýrslu-
tökur. Réttlætið ætti til
dæmis að vera haft
að leiðarljósi í
vinnunni, við upp-
eldi barnanna, í
skólanum og við
skil á skattframtal-
inu. Þannig gæti
heimurinn í besta
falli orðið ögn
betri!
»Réttlæti væri það semrannsóknir ættu að
snúast um og til að fá hið
sanna og rétta fram í
skýrslutöku við úrlausn
sakamála væri mikilvægt
að réttlátum aðferðum væri
beitt.
HeimurMalínar
Malín Brand
malin@mbl.is