Reykjalundur - 01.10.1979, Blaðsíða 6

1 sinni einkennandi mynd birtist astmi sent
köst. Sum geta verið væg, en i öðnnn tilfell-
um geta köstin verið alvarlegri — og þeim
fylgt lofthungur, ótti og stöðug barátta við
að pressa út öndunarloftið.
LfFFÆRAFRÆÐI
ÖNDUNARFÆRANNA
Öndunarlærin skiptast í stöðugt fínni grein-
ar frá nefi og góm. Lær sem liafa stærra þver-
mál, kallast berkjur -bronkíar-, þær fínni
berkjugreinar -bronkíolur-. Þær eru umkringd-
ar sléttum vöðvum, sem á vissan hátt vefja
sig um veggi berkjanna. Sléttu vöðvarnir
geta dregizt saman, óháðir vilja okkar og
stjórnast af vissum efnum, eins og til dæmis
histamin.
Milli vöðvanna í bandvefnum er fjöldi
slímkirtla, sem opnast inn í slímhúð berkju-
greinanna. Sumir þessara kirtla framleiða
þunnt slím, en aðrir mjög seigt slím.
Slímhúðin, sem þekur öndunarfærin að inn-
an, inniheldur mikið af örfínum æðum, sem
veldur því að slímhúðin getur þrútnað ákaf-
lega, t. d. við bólgubreytingar. Þessi slímhúð
þrútnar fremur á barnsárunum en síðar á
ævinni.
EINKENNI
Einkenni astmans stafa af víðtækri þreng-
ingu hinna fínni greina öndunarfæranna
(berkjum og berkjugreinum). Þrengingin or-
sakast venjulega af samspili: 1) herpingu sléttu
vöðvanna, sem umlykja öndunarfærin, 2)
þrútnun slímhúðarinnar þar, og 3) aukinni
framleiðslu á seigu slími.
Þetta veldur öndunarerliðleikum, þar eð
útöndunin hindrast vegna þeirrar hindrunar
loftstraumsins, sem myndazt hefir. Venjulega
er útöndunin áreynslulaus og krefst ekki beinn-
ar vöðvabeitingar. Verði á hinn bóginn mót-
staða eða straumhindrun, verður að beita
vöðvaafli líI að þrýsta loftinu út um hinar
þröngu greinar. Þetta getur leitt til svo mik-
ils þrýstings frá brjóstkassanum á lungun, að
berkjugreinarnar pressist ennþá meira saman.
Við astma, sent stafar t. d. af líkamlegri
áreynslu, finnum við venjulega sterkan sam-
drátt sléttra vöðva í berkjugreinaveggjunum,
en við sýkingu í öndunarfærunum stafa önd-
unareríiðleikarnir aðallega af þrútnun slím-
liúðarinnar og aukinni framleiðslu á seigu
slími. Við öndunarerfiðleika, sem framkallast
af ofnæmi, er venjulega um að ræða samverkan
allra þessara Jniggja Jíátta.
FALSKUR ASTMl
(PSEUDO-ASTMI)
Hjá smábörnum eru berkjur og berkjugrein-
ar venjulega Jnöngar, jafnframt því að slím-
húðin er tiltölulega Jjykkari en lijá fullorðn-
um. Þess vegna þarf ekki mikið til, svo að
öndunarvegirnir verði of þröngir hjá smá-
börnum. Það getur gerzt við venjulega önd-
unarfærasýkingu, saklausa bronkíta og bron-
kítislungnabólgu. Þá Jjarf ekki mikið til, svo
að öndunin krefjist virkrar vöðvabeitingar hjá
barninu. Veggir öndunarfæranna eru jafnframt
þunnir og eftirgefanlegir hjá börnum, þannig
að aukaþrýstingurinn, sem Jjeir verða fyrir við
vöðvaknúða útöndun, hefir nieiri áhrif. I Jjess-
um aldurshópi geta Jjví komið fyrir verulegir
astmakenndir erfiðleikar, án Jjess, að Jjað sé
í nokkru sambandi við raunverulegan astma.
Þetta köllum við falskan astma (pseudo-astma),
og kemur oft fyrir sem svokallaðir astmatiskir
bronkítar. Slíkur falskur astmi kernur fyrir einu
sinni eða oftar hjá yfir 20% allra smábarna,
en Jjað eldist af Jjeim, eftir Jjví sem öndunar-
pípurnar víkka og stífn'a með aldrinum. Stund-
um getur verið erfitt að ákveða, hvort urn sé
að ræða ekta eða falskt astmakennt ástand og
í sumum tilfellum kemur í ljós, að ekta astmi
liggur að baki endurteknum tilfellum af astma-
tiskum bronkítum.
4
REYKJALU N D U R