Reykjalundur - 01.10.1979, Blaðsíða 8

Oft getur það verið erfitt rannsóknarefni
að finna, hvaða orsakir hafa áhrif í hverju
einstöku tilviki. Þol okkar gagnvart nýjum
áhrifum er því minna, sem fleiri þættir verka
samtímis. Það eru með öðrum orðurn magn
og samsetning ólíkra orsakaþátta, sem valda
því, hvort við fáum einkennin eða ekki.
Það er því bæði líffræðilegur, starfrænn,
ofnæmislegur (allergologiskur), ónæmislegur
(immunológiskur) og lífeðlisfræðilegur grund-
völlur fyrir þeirri almennu reynslu okkar, að
astmi geti orsakazt, versnað eða haldizt við í
mismunandi mæli af þeim orsökum, sem
nefndar ltafa verið. Við vitum, að þessar or-
sakir hafa áhrif á sjúkdóminn með síbreyti-
legum og sveiflukenndum hætti. í raunveru-
legum og alvarlegum astmatilvikum er, eins
og áður er sagt, oft ómögulegt að ákveða, hve
mikla þýðingu hver einstakur þáttur hefir fyr-
ir hina tilteknu sjúkdómsmynd.
Enda þótt unnt sé að sýna fram á, að hjá
flestum astmabörnum sé fyrir hendi öndunar-
ofnæmi, sem framkallar astma, verður samt
að undirstrika, að það eru ekki ofnæmisvið-
brögðin eingöngu, sem ákvarða hve alvarlegur
sjúkdómurinn verður og hvaða afleiðingar
hann hefir fyrir sjúklinginn. Skaðsemi sjúk-
dómsins byggist að miklu leyti á heildar lík-
amlegu og andlegu ástandi sjúklingsins, og
margar ytri, umhverfislegar og félagslegar að-
stæður geta átt þátt í því og haft áhrif á gang
sjúkdómsins. Þýðing ofnæmisviðbragða við
astma hefir verið sönnuð, bæði í daglegri lækn-
isstarfsemi og tilrauna-læknisfræði. Það er í
viðbót við fjölmörg veigamikil atriði, sem
benda til sambands milli astma og ofnæmis.
Þetta á t. d. við um arfgenga tilhneigingu.
Raunar er mjög erfitt að kortleggja erfða-
keðjuna við astma og aðra sjúkdóma. Veik
og vart merkjanleg ofnæmisviðbrögð vekja
naumast athygli. Merkjanlegur sjúkdómur er
frekar afleiðing af umhverfisþáttum í viðbót
við erfðatilhneigingar og þetta getur ruglað
erfðarannsóknirnar. Samt finnst ofnæmi hjá
50—90% af fjölskyldum astmasjúklinga. Eigi
börn í lilut, er prósentutalan sérlega há.
Orsök þess, að einstaklingur fær ofnæmi fyr-
ir vissum ofnæmisvöldum (allergenum — et'n-
um, sem framkalla ofnæmi) en ekki gegn öðr-
um jafn virkum efnum, er óljós. Einnig er
nokkuð óljóst, hvað veldur því að lungun
veljast sem viðbragðslíffæri gegn ofnæmi, en
samkvæmt dýratilraunum er ástæða til að ætla,
að sýkingar og aðrar staðbundnar breytingar
á blóðstreyminu hafi mikla þýðingu. T. d. er
fiskiofnæmi ekki óalgengt meðal norsku þjóð-
arinnar, sem nærist mikið á fiski, en slíkt of-
næmi er sjaldgæft á stöðum, jtar sem menn
borða aðallega kjöt. Mjölastmi er algengur
meðal ljakara, en ekki sérlega algengur hjá
öðrum. Ástand umhverfisins við sérstakar
tilviljanakenndar aðstæður hefir sennilega af-
gerandi áhrif á jiað, hvernig við myndum of-
næmi gagnvart sérstökum efnum og einnig vali
j)ess hvar (húð, nef, lungu, þarmar) ofnæmis-
valdarnir hafa sín skaðlegu áhrif.
SJÚKDÓMSGREINING
Öndunarfærasýking er sérlega algeng á
barnsaldri og veldur auknum líkurn á ofnæmi
í öndunarfærum. Öndunarfærin hafa þar að
auki mjög stóran snertiflöt við ytra umhverfi.
Sé mikið af ofnæmisvirkum efnum í loftinu
(t. d. myglugró, frjóduft, ryk, dýrahár), er hætt
við.að barnið fái öndunarofnæmi og astma,
enda þótt arfgeng tilhneiging sé ekki sérlega
áberandi. Hjá börnum með sterka ofnæmistil-
hneigingu frá arfgengum þáttum eru mun
meiri líkur á öndunarfæraofnæmi. Þessi börn
geta fengið ofnæmis lungnasjúkdóma, enda
þótt loftið, sem þau anda að sér, innihaldi
tiltölulega lítið af virkum efnum. Efni, sem
berast til lungnanna með blóðinu, geta einnig
valdið astma, t. d. fæðutegundir eða urticaria.
Börn með ofnæmisexem, ofnæmi í nefi eða
gróðurofnæmi fá oft einnig astma. Börn, sem
6
REYKJALUNDUR