Fréttablaðið - 25.04.2015, Blaðsíða 16

25. apríl 2015 LAUGARDAGURSKOÐUN GUNNAR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is ÞRÓUNARSTJÓRI: Tinni Sveinsson tinni@365.is HELGARBLAÐ: Erla Björg Gunnarsdóttir erla@frettabladid.is MENNING: Magnús Guðmundsson magnus@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI: Sævar Freyr
Þráinsson ÚTGEFANDI OG AÐALRITSTJÓRI: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRAR:
Andri Ólafsson andri@365.is, Hrund Þórsdóttir hrund@stod2.is, Kolbeinn Tumi Daðason kolbeinntumi@365.is.
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
MÍN SKOÐUN: JÓN GNARR
S íðustu vikur hef ég unnið hörðum höndum við að ljúka þriðju og síðustu bókinni í æskuminninga-
ritröð minni. Fyrsta bókin var
Indjáninn, önnur Sjóræninginn.
Bókin sem ég skrifa núna heitir
Útlaginn. Verkefnið hefur heltekið
huga minn. Ég get ekki hugsað um
annað. Ég ýti öllu til hliðar til að
geta skrifað og þessi bók er orðin
einsog fíkn. Ég byrjaði rólega,
það byrjaði einsog hálfgert fikt.
Smátt og smátt varð hún fyrir-
ferðarmeiri. Nú er svo komið að
hún tekur umþaðbil 85% af allri
heilastarfsemi minni. Ég er orðinn
þræll þessarar bókar. Mér þykir
það leitt en þannig er það. Ég ræð
ekki ferðinni,
það er ekki ein-
hver „Ég“ sem
er að skrifa,
heldur er bókin
einungis að nota
mig til að skrifa
sig. Ég er ekki
að skrifa mér
til ánægju held-
ur til að slá á þá vanlíðan sem
byggist upp innra með mér þegar
ég er ekki að skrifa, soldið eins-
og alkóhólisti sem drekkur, ekki
sér til ánægju heldur til að deyfa
vanlíðan.
Þegar ég var lítill átti ég mér
fyrirmyndir í rithöfundum. Ég
leit upp til manna einsog Þór-
bergs Þórðarsonar og Halldórs
Laxness og langaði til að verða
einsog þeir þegar ég yrði stór. Ég
fann til meiri tengingar við Þór-
berg því hann skrifaði um sjálfan
sig og eigin ævintýri en skáldaði
lítið. Ég gat ekki skrifað, en ég átti
auðvelt með að tala. Ég hafði ljóta
rithönd. Ég var lélegur í stafsetn-
ingu og vissi ekki hvernig stafirn-
ir áttu að snúa. Ég gat ekki einu
sinni munað hvernig minn eiginn
stafur, Joð, átti að snúa, þannig
að ég sneri honum bara til skipt-
is, rétt og öfugt. Ég skammaðist
mín fyrir það sem ég skrifaði og
henti því. Það átti greinilega ekki
fyrir mér að liggja að verða rit-
höfundur.
Að vera maður sjálfur
Standöppið varð minn bjarg-vættur. Þar þvældist þetta ekki fyrir mér. Þegar ég tal-
aði var ég frjáls frá öllum þess-
um flóknu stafsetningar- og mál-
fræðireglum. Ég gat talað þessa
góðu og skemmtilegu íslensku sem
mér var fyrirmunað að skrifa. Ég
skrifaði í skýin. Ég var fyndinn,
ég vissi það. Mér fannst gaman að
fara á flug og blaðra á sviði. Ég
naut mín. Og aðrir höfðu gaman af
því. Ég hafði vald á þessu formi.
Ég þurfti ekki að hafa fyrir grín-
inu, það var hluti af mér sjálfum
einsog meðfæddur hæfileiki.
Grínið leiddi mig útí leiklistina.
Það gerðist óvart. Mér datt margt
sniðugt í hug. Besta leiðin til að
framkvæma það var að gera það
sjálfur. Það var líka ódýrara. Ég
lék í sjónvarpsþáttum, bíómynd-
um og auglýsingum. Ég lék á sviði.
Ég framfleytti mér með leiklist.
En ég var ekki alvöru leikari. Ég
hafði aldrei lært leiklist og var
hálfgerður utangarðsmaður meðal
leikara. En með því að leika öðl-
aðist ég smám saman starfsrétt-
indi og viðurkenningu. Á endanum
var ég tekinn inní Félag íslenskra
leikara og hef fulla starfsviður-
kenningu sem slíkur. Ein helsta
ástæðan fyrir því að ég fékk
atvinnuleyfi í Bandaríkjunum er
vegna þess fjölda Edduverðlauna
sem ég hef unnið til á mínum ferli.
Ég er viðurkenndur af Bandaríska
leikarafélaginu. Ég er samt ekki
alvöru leikari, meira einsog boð-
flenna sem neitaði að fara.
Ég skrifaði í skýin
Úr leiklistinni hélt ég í stjórnmálin. Ég fékk hug-mynd og hrinti henni í
framkvæmd. Besti flokkurinn
hafði engan stofnkostnað, fékk
engin framlög og byggðist á sjálf-
boðavinnu. Enn og aftur var ég
að reyna að gera eitthvað sjálfum
mér og öðrum til ánægju. Hug-
myndin vatt uppá sig og fyrren
varði var ég orðinn borgarstjóri
í Reykjavík og hafði tekið fullt af
fólki með mér. Ég var allt í einu
orðinn einn áhrifamesti stjórn-
málamaður á Íslandi. Ég hef
aldrei séð mig sem stjórnmála-
mann. Mér finnst ég ekki vera
stjórnmálamaður. Ég var bara
boðflenna. Ég hefði getað haldið
áfram í stjórnmálum og átt far-
sælan frama en mig langaði ekki
til þess.
Og nú er ég kominn í enn eitt
hlutverkið. Ég er orðinn rithöf-
undur, það sem ég óskaði mér að
verða fyrir 40 árum. Nú ferðast
ég um heiminn og kynni og árita
bækur sem ég er alltíeinu búinn
að skrifa. En mér finnst ég ekki
vera alvöru rithöfundur. Þeir eru
öðruvísi en ég. Ég er ekki rithöf-
undur frekar en ég var leikari
eða stjórnmálamaður. Kannski er
það með þetta einsog svo margt
annað, um leið og eitthvað er ekki
til þá verður það raunverulegt
einsog eilífðin sem er ekki enda-
laus tími heldur ástand án tíma.
Og myrkrið verður til þar sem
ekki er ljós. Ég hlakka óskaplega
mikið til að koma heim til Íslands
í birtuna og ylinn frá fólkinu
mínu sem talar þetta sama tungu-
mál og ég.
Það skiptir kannski engu máli
hvort ég er leikari, stjórnmála-
spekingur eða rithöfundur ef ég
er áfram ég sjálfur. Og ef maður
er með það á hreinu þá getur
maður verið hvað sem er. Ég óska
öllum gleðilegs sumars.
Enn eitt hlutverkið
L
íklega fjölgar ferðamönnum til Íslands hvað sem líður
náttúrupassa og innviðum samfélagsins til að mæta
fjölguninni. Ísland er komið á kortið. Víðernin eru falleg
og ósnortin. Hér búa örfáir í stóru landi. Reifa þarf
hugmyndir, sem tryggja góðar tekjur af gestunum og
vernda landið.
Ísland er eftirsóknarvert fyrir stórborgarbúa, sem sumir geta
vart þverfótað hver fyrir öðrum á götu heima hjá sér. Lífsgæði
í stórborgum eru engu að síður
ótvíræð, en ólík okkar. Ísland er
þess vegna spennandi í þeirra
augum – eins og stórborgirnar
eru spennandi í okkar augum.
Við þurfum að tryggja að
gestirnir okkar dreifist víðar
um landið til að forðast átroðn-
ing. Vekja þarf athygli á því
að lækjarspræna í eyðifirði er ekki síður áhugaverð en Gullni
hringurinn. Auðvitað er það reynt. Takist vel til, eru gífurleg
tækifæri í sveitum landsins.
En sveitafólkið, sem skortir reynslu, þarf stuðning og leiðbein-
ingar, sem koma í veg fyrir að rasað verði um ráð fram. Fyrir-
mynda má leita í Ölpunum. Í Sviss og Austurríki er ekki tjaldað
til einnar nætur í ferðamannaiðnaði. Hefðbundin fjölskylduhótel
standast kröfur um útlit og þjónustu. Þau eru ekki lýti í ægifögru
umhverfinu. Og stoltir eigendur lifa fínu lífi.
Líka þarf að hugsa stórt. Tasmanía er stór og fámenn eyja
suður af Ástralíu. Þangað flykkjast ferðamenn frá stórborgum
langt að af sömu ástæðu og þeir sækja Ísland heim. Óspillt og
ægifögur víðerni, sums staðar ofurviðkvæm, freista borgar-
búanna. Þar þarf að dreifa hópnum.
Nýjasta tromp Tasmana er alþjóðlegt, metnaðarfullt nýlista-
safn, MONA, sem er sagt afskekktasta listasafn í heimi. Það var
byggt niðri við strönd, í sveit þar sem fáir bjuggu fyrir. Í safninu
eru umdeild verk eftir mörg stærstu nöfnin í myndlist samtím-
ans, sem sannarlega koma róti á tilfinningar fólks. Milljón gestir
heimsóttu MONA í fyrra, flestir útlendingar.
Safnið kostar stórfé – enda byggt utanum það mikið völundar-
hús. En mörg fínustu listasöfn heimsins eru í einföldum skemm-
um. Skemmur eru víða á Íslandi – gömul frystihús eða síldar-
bræðslur, sem bíða eftir nýju hlutverki.
Fyrir verð eins fjölveiðiskips mætti fá útlenda safnstjóra til
að annast innkaup á listaverkum, blöndu íslenskrar og útlendrar
nútímalistar af bestu sort. Þannig yrði til áhugavert safn. Vita-
skuld þarf að kanna rekstrargrundvöllinn. Getur svona safn
skilað ávöxtun eins og fiskiskip? Fordæmið frá Tasmaníu er lif-
andi dæmi, sem má hafa til hliðsjónar.
Ekki er ástæða til að óttast að íslensk list falli í skuggann þó
að keypt verði verk eftir listamenn sem trekkja úti í hinum stóra
heimi. Þvert á móti. Hér á landi eru myndlistarmenn sem stand-
ast allan samanburð. Heimslistin myndi setja þá á hærri stall.
Stungið er upp á útlendum safnstjórum af því að íslenskur
listaheimur er lítill og allir þekkja alla. Innkaup svona safns
verða að vera hafin yfir grun um klíkuskap. Ef vinargreiðar ráða
ferð brestur grundvöllurinn.
Listunnendur streyma á nútímalistasafn í Tasmaníu:
Afskekktasta
listasafnið
Kristín
Þorsteinsdóttir
kristin@frettabladid.is
KOMDU MEÐ Í ÞJÓRSÁRVER!
Magnaðar gönguleiðir um Kerlingarfjöll og Þjórsárver
halendisferdir.is / info@halendisferdir.is / s: 6914212
0
3
-1
2
-2
0
1
5

2
3
:3
9
F
B
1
0
4
s
_
P
1
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
7
6
7
-F
3
4
C
1
7
6
7
-F
2
1
0
1
7
6
7
-F
0
D
4
1
7
6
7
-E
F
9
8
2
8
0
X
4
0
0
1
A

F
B
1
0
4
s
_
2
4
_
4
_
2
0
1
5
C
M
Y
K