Fréttablaðið - 25.04.2015, Síða 18

25. apríl 2015 LAUGARDAGUR| SKOÐUN | 18
Kæru nágrannar!
Nýverið hlaut Reykjavíkurborg
umhverfisverðlaun Norðurlanda-
ráðs fyrir markvissar aðgerðir í
umhverfismálum. Umhverfis vaktin
við Hvalfjörð óskar Reykvíkingum
til hamingju með verðlaunin.
Við hvetjum Reykvíkinga og
borgar stjóra jafnframt til að hug-
leiða hvernig það fer saman að
vinna að því að skapa umhverfis-
vænni borg og taka við verðlaunum
á þeim forsendum, á meðan einnig
er unnið að því að stuðla að meng-
andi starfsemi utan borgarmark-
anna.
Með þessu bréfi vill Umhverfis-
vaktin við Hvalfjörð vekja athygli
ykkar á því að sem meirihluta-
eigendur Faxaflóahafna berið þið
ábyrgð á iðnaðaruppbyggingu við
Hvalfjörð sem stefnir lífríki fjarð-
arins og lífsgæðum íbúa hans í
hættu. Við teljum þörf á þessu bréfi
vegna þess að við höfum áhyggjur
af því að íbúar Reykjavíkur, þar
með talinn borgarstjóri og borgar-
stjórn, séu ekki nægilega meðvit-
aðir og upplýstir um þau slæmu
áhrif sem mengandi iðnaður hefur
nú þegar á fjörðinn.
Reykjavíkurborg á rúmlega
75% eignarhlut í Faxaflóahöfnum.
Faxaflóahafnir eru sameignar-
félag í eigu nokkurra sveitarfélaga
og eiga rúmlega 600 hektara lands
á Grundartanga. Bróðurparturinn
af tekjum Faxaflóahafna kemur frá
inn- og útflutningi fyrir mengandi
stóriðju.
Á Grundartanga eru starfandi
fjögur iðjuver sem stöðugt dæla
mengun yfir Hvalfjörð. Eftir
ábendingar frá Umhverfisvaktinni
og fleirum um að staða mengunar
frá svæðinu og eftirlit með henni
væru ámælisverð réðu Faxaflóa-
hafnir sérfræðinga til að fara yfir
gögn um málið og skila skýrslu.
Umhverfisvaktin fagnaði þessu
skrefi í rétta átt, en benti einnig
á að höfundum skýrslunnar var
þröngur stakkur skorinn í verk-
efninu og þeir tóku ýmsum forsend-
um mengunarmarka og umhverfis-
vöktunar sem gefnum, þótt þær séu
það ekki.
Skýrslan byggir á vöktunar-
skýrslum iðjuveranna, en
Umhverfis vaktin hefur ítrek-
að bent á að vöktun umhverfis í
grennd við Grundartanga þarfn-
ist verulegrar endurskoðunar þar
sem hún er gerð á ábyrgð forsvars-
manna iðjuveranna sjálfra, sem
veikir mjög áreiðanleika hennar.
Umhverfisvaktin hefur einnig
bent ítrekað á það að viðmiðunar-
mörk vegna áhrifa mengunar á
búfénað séu ekki byggð á full-
nægjandi gögnum, en mörkin eru
m.a. ákveðin út frá 20 ára gamalli
rannsókn á áhrifum flúors á dádýr
í Noregi.
Þrátt fyrir þessa annmarka
skýrslunnar gefur hún samt sem
áður mikilvægar vísbendingar
um þróun mengunarmála í kring-
um Grundartanga, en samkvæmt
henni er þolmörkum nú þegar náð
hvað varðar mengun af völdum
brennisteinstvíoxíðs og flúors, og
viðvörunarljós eru einnig kveikt
hvað varðar þungmálma og svif-
ryk.
Þrátt fyrir þessi viðvörunarljós
vinnur Reykjavíkurborg að því að
fjölga iðjuverum á Grundartanga.
Nú á að reisa þar kísilverksmiðju
sem borgarstjóri og aðrir forsvars-
menn Faxaflóahafna skilgreina
sem grænan og umhverfisvænan
iðnað. Umhverfisvaktin hefur sett
spurningarmerki við þessa skil-
greiningu sem virðist byggja á
þeim skilningi að ef iðnaður mengi
minna en annar sams konar iðnað-
ur sé hann umhverfisvænn.
Mengandi iðnaður getur aldrei
talist vænn fyrir umhverfið, hversu
mikið eða lítið sem hann mengar í
samanburði við annan mengandi
iðnað.
Umhverfisvaktin hefur vakið
athygli á því að á síðustu árum
hafa framleiðsluaukning Norður-
áls og nýjar verksmiðjur sem rísa
á Grundartanga ekki þurft að
sæta mati á umhverfisáhrifum.
Sú skýring er gefin að mengun af
völdum hverrar verksmiðju eða
framleiðsluaukningar einnar og
sér sé óveruleg viðbót við núver-
andi mengun. Umhverfisvaktin við
Hvalfjörð telur það forkastanlegt
að gefinn sé afsláttur á kröfum um
mat á umhverfisáhrifum.
Þessi þróun vekur spurningar
um raunverulega framtíðarsýn
Faxaflóahafna fyrir Grundar-
tanga. Á heimasíðu Faxaflóahafna
má finna umhverfisstefnu fyrir-
tækisins þar sem fram kemur að
Faxaflóahafnir ætli sér að vera
leiðandi í umhverfismálum. En
athygli vekur að á ensku síðunni
er Grundartanga lýst sem iðnaðar-
svæði og gæði svæðisins fyrir iðn-
aðaruppbyggingu eru talin upp.
Hvergi er þar að finna upplýsingar
um umhverfisstefnu fyrirtækisins.
Þessi og önnur misvísandi skila-
boð frá Faxaflóahöfnum valda
íbúum við Hvalfjörð áhyggjum.
Loforð um umhverfisvænan og
grænan iðnað á Grundartanga af
hálfu Reykjavíkurborgar og Faxa-
flóahafna hafa verið svikin. Því
miður er raunin sú að allt stefnir í
að áfram bætist við fleiri og fleiri
verksmiðjur og aukin mengun ef
haldið verður áfram að skilgreina
alla nýja mengandi starfsemi sem
óverulega viðbót.
Það liggur í augum uppi miðað
við núverandi mengunarálag og
fyrirhugaðar framkvæmdir að
vonir íbúa við Hvalfjörð um að
fjörðurinn fái að vaxa og dafna
sem útivistarpara dís og landbún-
aðarhérað verða að engu ef áfram
er unnið að því að breyta honum í
mengaðan iðnaðarfjörð og rusla-
haug Reykvíkinga.
Við hvetjum Reykvíkinga og
borgarstjóra til að hugleiða hvernig
eftirfarandi yfirlýsing úr drög-
um að svæðisskipulagi sveitar-
félaganna við höfuð borgar svæðið
samræmist uppbyggingunni á
Grundar tanga, en þar segir:
„Íbúar höfuðborgarsvæðisins
eiga greiðan aðgang að sameigin-
legu útivistarsvæði umhverfis
borgina. Þetta gefur þeim færi á
að viðhalda góðri heilsu, slaka á og
endurnærast, hvort sem um ræðir
ströndina, Græna trefilinn, heiðar
eða fjöll.“
Já, þetta eru mikilvæg lífsgæði,
sem höfuðborgarbúar njóta allt
í kringum sig, og íbúar við Hval-
fjörð eiga skilyrðislaust einnig að
fá að njóta.
Ágæti borgarstjóri og Reykvík-
ingar!
Nú er komið nóg. Iðnaðarsvæðið
á Grundartanga er mettað og má
alls ekki við meiri mengandi iðnaði.
Við förum því fram á það að þið,
kæru nágrannar, hættið tafar laust
að laða að Grundartanga meng-
andi iðnað sem þið mynduð aldrei
samþykkja að fá á hafnarbakkann
í Reykjavík.
Hvalfirði 24. apríl 2015
Stjórn Umhverfisvaktarinnar við
Hvalfjörð
Við nýja forystu á Rík-
isútvarpinu urðu þær
breytingar að kvöldbæn
á Rás 1 var felld af dag-
skrá og morgunbænir
fluttar fram til kl. 6.25.
Ákvörðunin var umdeild
og margir mótmæltu og
þótt ákvörðunin hafi ekki
verið dregin til baka sýndi
umræðan hversu margir
hlusta á slíka dagskrár-
liði. Sama má segja um
sunnudagsguðsþjónustuna sem
hefur gríðarlega hlustun um allt
land. Sú var tíðin að sjónvarpað
var sunnudagshugvekjum á RÚV
en þær voru lagðar niður í október
1993 af þáverandi útvarpsstjóra,
Heimi Steinssyni. Síðan þá hefur
ekki verið reglulegt helgihald í
Ríkissjónvarpinu.
Eitt af því sem kom fram í
umræðunni var það viðhorf að
útsendingar af kirkjulegum vett-
vangi eigi ekki heima í ríkisfjöl-
miðli, annars vegar þar sem verið
væri að gera upp á milli trúar-
skoðana og hins vegar vegna þess
að trúariðkun eigi ekki að heyr-
ast á opinberum miðlum. Við fyrri
rökunum má nefna að ekkert er
því til fyrirstöðu að aðrir kristnir
söfnuðir komi að guðsþjónustum
og bænahaldi RÚV og sömuleiðis
væri það fagnaðarefni ef bæna-
líf annarra trúarbragða fengi að
heyrast og sjást á öldum ljósvak-
ans. Opinberir miðlar í nágranna-
löndum okkar sinna allir því hlut-
verki að sjónvarpa guðsþjónustum
frá þjóðkirkjum þeirra.
Danska ríkisútvarpið starfræk-
ir svokallaða DR kirke, þar sem
eru sjónvarpsútsendingar frá
guðsþjónustum dönsku kirkjunn-
ar. Styr hefur staðið undanfarið
um þá ákvörðun að sýna ekki frá
eigin legum guðsþjónustum safn-
aða, en sú nýbreytni var tekin
upp í vetur að framleiða sérstak-
ar guðsþjónustur þar sem sjón-
varpsáhorfendur eru söfn-
uðurinn. Mörgum þykir
þetta tilgerðarlegra fyrir-
komulag og sakna þess að
sjá fjölsetna kirkjubekki
í útsendingum. Á heima-
síðu danska sjónvarps-
ins eru gefnar upplýsing-
ar um hvernig megi ræða
prédikun dagsins eða kom-
ast í tengsl við sálgæslu á
vegum kirkjunnar.
Sænska sjónvarpið SVT
flakkar á milli sóknarkirkna á
sunnudagsmorgnum og hefur
í upphafi stutta umfjöllun um
hverja kirkju fyrir sig, söfnuð og
prest. Lögð er áhersla á að sýna
sem flestar kirkjur og greina frá
sögu þeirra og munum. Reglulega
er síðan leitað til annarra safnaða
og sent út frá samkomum þeirra,
líkt og Hjálpræðishernum.
Norska ríkissjónvarpið NRK
sendir út guðsþjónustur frá
kirkjum landsins og er með stutta
umfjöllun um takt kirkjuársins
og kirkjur landsins í upphafi, líkt
og í Svíþjóð. Í vetur var haldið
sálmabókarmaraþon þar sem 899
sálmar hinnar nýju sálmabókar
frá 2013 voru fluttir á 60 klukku-
stundum. Verkefnið var gríðar-
lega metnaðarfullt og áhorf á
útsendinguna fór fram úr björt-
ustu vonum en 2,2 milljónir fylgd-
ust með útsendingunni. Fluttir
voru tveir sálmar eftir Hallgrím
Péturs son og sálma lag eftir Sig-
valda Kaldalóns.
RÚV er eftirbátur
Jafnvel Færeyingar með sitt
litla opinbera sjónvarp KFV
sýna vikulega sjónvarpsútsend-
ingar frá guðsþjónustum í mis-
munandi kirkjum og Finnar hafa
útsendingar á YLE frá guðsþjón-
ustum á sænsku og finnsku. Í
Finnlandi eru tvær kirkjur sem
hafa stöðu þjóðkirkju, lútherska
kirkjan sem 74% Finna tilheyra
og rétttrúnaðarkirkjan sem telur
1% finnsku þjóðarinnar, en YLE
hefur skyldum að gegna gagnvart
þeim báðum.
Það er óhætt að fullyrða að
RÚV sé eftirbátur sjónvarps-
stöðva á Norðurlöndum þegar
kemur að útsendingum frá guðs-
þjónustum þjóðkirkna og það er
áhugavert að spyrja hvað liggur
þar að baki. Hvorki fjárskortur
né fjölmenningarrök skýra þessa
vanrækslu. Um er að ræða ódýrt
sjónvarpsefni sem í öllum tilfell-
um er unnið í samstarfi við þjóð-
kirkjur Norðurlandanna. Fjöl-
menningarrök knýja ekki á um
þöggun á átrúnaði heldur þvert á
móti er besta leiðin til að minnka
spennu og auka virðingu sam-
félaga, að menningar- og trúar-
hefðir séu sem sýnilegastar.
Ríkissjónvarpið hefur skyldum
að gegna við að sinna miðlun á
trúar- og menningararfi þjóðar-
innar. Þeirri skyldu væri sinnt af
sóma með sjónvarpsútsending-
um frá kirkjum landsins, þar sem
færi saman helgihald og fræðsla
um kirkjur til sjávar og sveita
sem margar eru á minjaskrá.
Þjóðkirkja í Ríkisútvarpinu
TRÚMÁL
Sigurvin Lárus
Jónsson
prestur í Neskirkju
Liggurðu á skoðunum þínum? Það er algjör óþarfi . Sendu greinina þína
á greinar@visir.is og við komum henni á framfæri hið snarasta.
➜ Það er óhætt að full-
yrða að RÚV sé eftirbátur
sjónvarpsstöðva á Norður-
löndum þegar kemur að
útsendingum frá guðsþjón-
ustum þjóðkirkna og það
er áhugavert að spyrja hvað
liggur þar að baki. Hvorki
fjárskortur né fjölmenn-
ingarrök skýra þessa van-
rækslu. Um er að ræða ódýrt
sjónvarpsefni sem í öllum
tilfellum er unnið í samstarfi
við þjóðkirkjur Norður-
landanna.
Guði sé lof fyrir kenn-
ara. Og guð, gefðu að við
breytum grunnskólakerf-
inu. Og samfélagskerfinu.
Steintröllunum sem við
höfum setið uppi með um
árhundruð.
Án kennara veit ég ekki
hvernig væri ástatt fyrir
börnum eftir hrun. Allt-
af þegar á bjátar í sam-
félaginu þjappa kennarar
sér saman og hamast við
að halda börnum réttu
megin við velferðarstrik og
skaðalínur. Alltaf þegar ekki bját-
ar á gera þeir það líka. Kennarar
eru hetjur.
Um skólakerfið og samfélags-
kerfið gegnir öðru máli. Þau
skaða nemendur á tvennan hátt.
Í fyrra lagi tilfinninga- og félags-
lega. Í seinna lagi námslega.
Kennarar bjarga nemendum
án þess að geta nokkurn tímann
slefað upp í laun til dæmis banka-
manna (sem eru indælis fólk, svo
það misskiljist nú ekki). En eins
og allir vita er tilgangur banka að
græða peninga fyrir ríku eigend-
urna sína. Þetta er svo beisik að
það er óþarfi að nefna það, fyrir-
gefið mér. Virðist samt stundum
þvælast fyrir fólki.
Snúum okkur aftur að skólan-
um. Verður enginn vellríkur á
honum, af andlegum auðæfum?
Jú, þó nokkrir nemendur græða
slatta félagslega. Einhverjir
námslega. Margir smávegis. En
langflestir gætu grætt margfalt
meira.
Í ríflega 170 grunnskólum og
grunnskóladeildum landsins
eru hátt í 44 þúsund nemendur.
Bagginn á þeim öllum er kerfið.
Við erum með lög og reglu gerðir,
námskrár, yfirstjórnir,
kennaranám, hefðir og
pólitíska forsjá sem lýtur
föstum og lítt hagganleg-
um forsendum. Allt þetta
kemur í veg fyrir grund-
vallarkerfisbreytingar.
Við höfum innleitt ein-
staklingsmiðað nám í lög.
En kennarar vita að það
er brandari. Nám í kerf-
inu okkar er ekki hægt
að einstaklingsmiða
nema að mjög litlu leyti.
Til þess að bjóða alvöru einstak-
lingsmiðað nám þarf fleiri kenn-
ara og kerfisbreytingu. Það kost-
ar pening. Hann fæst með því að
forgangsraða í samfélaginu upp
á nýtt og með aðkomu ríkisins að
rekstrinum.
Myndum bjarga sálarheill
Kennarar hafa náð undraverð-
um árangri í að bæta líðan nem-
enda. En nemendum líður enn
illa. Miklum fjölda barna er hent
inn í grunnskóla á sama tíma og
eiga bara að pluma sig. Þau eru
ekki spurð hvaða væntingar þau
hafi til skólans, hvað þau langi til
að gera, hvað þeim finnist áhuga-
vert og skemmtilegt, hvað þurfi
að gera til að þeim líði vel. Þeim
er ekki sagt að allir sem stríði
einhverjum fari heim þar til
þeir hætti því (sjá tillögu í næstu
málsgrein). Við höfum sem sagt
búið til skólakerfi og samfélags-
kerfi þar sem allir eiga að læra
það sama, og þar sem skortir
samfélagslegt aðhald gegn því að
hunsa og stríða.
Hugsið ykkur ef það væri nú
samþykkt og sjálfsagt í sam-
félaginu okkar að foreldrar
fengju frí úr vinnu til að vera
heima með börnum sínum þar
til þeir hefðu kennt þeim að það
mætti ekki hunsa og stríða? Og
fengju til þess stuðning eftir
þörfum. Án stimplunar – þetta
væri bara eitthvað sem barnið
(og kannski fjölskyldan) þyrfti
að læra svolítið betur.
Við myndum bjarga sálarheill
fjölda barna og líka nokkrum
mannslífum.
Aftur að náminu. Við erum ein-
staklingar. Við lærum á ólíkan
hátt og höfum ólík hugðarefni.
Fyrstu ár grunnskóla þurfa að
vera svolítið eins og hlaðborð.
Þar sem nemendur bragða á alls
konar viðfangsefnum, með alls
konar aðferðum, kynnast mörgu.
Smám saman skýrast línur og
sérhæfing eykst, bæði í viðfangs-
efnum og námsháttum. Þetta er
lýðræði með ábyrgð.
Með þessum hætti myndum við
glæða áhuga allra á námi, þótt
það væri með ólíkum hætti.
Grunnskólakerfið okkar er
afurð iðnbyltingarinnar. Það er
ótækt. Ef börnin okkar væru full-
orðin væru þau búin að gera bús-
áhaldabyltingu. Af hverju breyt-
um við ekki kerfinu? Enginn
virðist treysta sér til að svara því.
Kennarar hetjur en kerfi ð ótækt
MENNTUN
Kristín Elfa
Guðnadóttir
rithöfundur og
pírati
➜ Við erum einstaklingar.
Við lærum á ólíkan hátt
og höfum ólík hugðarefni.
Fyrstu ár grunnskóla þurfa
að vera svolítið eins og hlað-
borð. Þar sem nemendur
bragða á alls konar við-
fangsefnum, með alls konar
aðferðum, kynnast mörgu.
➜ Loforð um umhverfi s-
vænan og grænan iðnað
á Grundartanga af hálfu
Reykjavíkurborgar og Faxa-
fl óahafna hafa verið svikin.
Opið bréf til Dags
B. Eggertssonar
borgarstjóra og
Reykvíkinga
0
3
-1
2
-2
0
1
5

2
3
:3
9
F
B
1
0
4
s
_
P
0
8
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
7
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
7
6
8
-5
A
F
C
1
7
6
8
-5
9
C
0
1
7
6
8
-5
8
8
4
1
7
6
8
-5
7
4
8
2
8
0
X
4
0
0
2
B

F
B
1
0
4
s
_
2
4
_
4
_
2
0
1
5
C
M
Y
K