Dagblaðið Vísir - DV - 15.01.2010, Qupperneq 38

38 FÖSTUDAGUR 15. janúar 2009
ÞAGNARBINDINDI Í FANGELSINU Jon Howard var breskur fangelsis-
málastjóri á nítjándu öld. Hann trúði að þögn myndi hjálpa föngum til að hugleiða misgjörðir
sínar sem myndi leiða til aukinnar eftirsjár, hryggðar og iðrunar. Árið 1834 var Coldbath Fields-
fangelsinu breytt í þagnarfangelsi. Á þeim tíma voru í fangelsinu vistaðir karlmenn, konur og
börn. Föngum var stranglega bannað að tala eða hafa nokkur samskipti. Auk þess voru fang-
arnir látnir bera grímur með tölustöfum svo þeir þekktu ekki hver annan í sjón. Herfilegar refs-
ingar fengu þeir sem brutu reglurnar, til dæmis fyrir það eitt að tala. Fangarnir voru sveltir og
látnir dúsa í einangrun. Á bak við tjöldin gátu fangar haft samskipti með flóknu táknmáli sem
þeir þróuðu með sér. Einnig var algengt að fangar skrifuðu dulin skilaboð á rör og veggi.
HYLKI
DAUÐANS
DULARFULLIR
ÚTDAUÐIR
ÚLFAR
n Falklandseyjaúlfurinn var eina
landspendýrið sem lifði á Falklandseyja-
klasanum þegar menn komu þangað
fyrst. Síðasti úlfurinn af tegundinni dó
árið 1876, og er eina dýrategundin af
hundaætt sem dáið hefur út á sögu-
legum tímum. Breski skipstjórinn John
Strong sá dýrið fyrstur manna svo vitað
sé árið 1692. Skipstjórinn tók einn úlf upp
í skipið, en hann skelfdist á leiðinni til Evr-
ópu þegar skotið var af fallbyssu skipsins
og stökk útbyrðis. Líffræðingar hafa lengi
velt fyrir sér hvernig dýrategundinni
tókst að nema land á eyjaklasanum en
hann er mjög afskekktur, liggur í um
500 kílómetra fjarlægð frá meginlandi
Suður-Ameríku. Vitað er að úlfategundin
þróaðist í langan tíma einangruð á eyj-
unni, því henni svipar ekki sérstaklega til
úlfategunda Suður-Ameríku. Telja sumir
að indíánar hafi numið land á eyjunum
fyrir þúsundum ára og skilið nokkra úlfa
eftir, sem þeir höfðu sem gæludýr. Önnur
kenning hermir að ísbrú hafi legið á milli
Falklandseyja og meginlandsins á síðustu
ísöld. Glænýjar erfðafræðirannsóknir
benda hins vegar til að Falklandseyja-
úlfurinn sé skyldur faxúlfinum, sem er
suðuramerísk úlfategund. Eigi tegund-
irnar sameiginlegan forföður sem uppi
var fyrir 6 milljónum ára. Það þykir furðu
sæta því talið er að úlfar hafi ekki komið
til Suður-Ameríku fyrr en fyrir þremur
milljónum ára. Falklandseyjaúlfurinn
útdauði er því mikil ráðgáta.
ASBEST ER
FRAMLEITT
Í ASBEST
n Asbest er borgi í Sverdlovsk-umdæmi
í Rússlandi. Borgin heitir svo vegna
asbestiðnaðarins þar. Borgin liggur í
austurhlíðum Úralfjalla og íbúar eru um
75 þúsund. Asbest hefur heitið Asbest
síðan árið 1933. Stærsti atvinnurekand-
inn í borginni er iðnaðarfyrirtækið og
asbestframleiðandinn Uralasbest. Efnið
asbest er samheiti yfir nokkrar steinteg-
undir sem mynda fíngerða kristalsþræði.
Asbest var víða notað í heiminum til
hitaeinangrunar í húsum en efnið hefur
nú verið bannað í flestum löndum heims
því það brotnar mjög auðveldlega
niður og myndar asbestryk sem líkist
litlum nálum. Við innöndun festist rykið
auðveldlega í lungum. Á löngum tíma
getur asbestryk valdið miklum skaða í
lungum sem kemur ekki fram fyrr en eftir
nokkra áratugi og þá sem steinlunga.
Steinlunga er mjög illvígur og óaftur-
kræfur sjúkdómur sem kemur í veg fyrir
eðlilega öndun. Í dag er leyfilegt að nota
asbest í bremsuborðum í bílum og þurfa
bifvélavirkjar því að passa sig.
MISHEPPNUÐ BAÐSTRANDAR-
PARADÍS STÓÐ YFIRGEFIN Í ÁRATUGI:
Í lok áttunda áratugarins var efnahagur Taívans í mikl-um blóma. Bóla myndaðist á byggingamarkaði og mörg
stórhýsi voru reist. Nokkrir verk-
takar vildu taka þátt í veislunni
og ákváðu að byggja stórt ferða-
mannahverfi við baðströnd. Hús-
in á svæðinu áttu að vitna til um
framsækni og velgengi Taívana.
En bólan sprakk og töpuðu verk-
takarnir miklum fjármunum. Stóð
hverfið autt þangað til í fyrra, en
húsin vöktu mikla eftirtekt. Þau
líktust fljúgandi furðuhlutum sem
stóðu yfirgefnir í rústum ónýtrar
fjárfestingar. Margir segja að yf-
irnáttúruleg fyrirbæri hafi valdið
þessum ömurlegu endalokum.
Höfðað til bandarískra
hermanna
San Zhi-hverfi í nágrenni Taípei í
Taívan var byggt árið 1981. Fram-
sæknir verktakar byggðu þyrpingu
undarlegra húsa, sem minna helst
á fljúgandi furðuhluti eða dul-
arfull hylki. Hverfið átti að verða
paradís fyrir ferðalanga í sumar-
fríinu en eigendurnir reyndu að
höfða sérstaklega til bandarískra
hermanna sem leituðu gjarnan
að sólríkum íverustað í fríinu sem
bandarískar herstöðvar í Austur-
Asíu veittu þeim.
Álög drekans
Rekstur San Zhi hófst hins vegar
aldrei því bankar skrúfuðu fyrir
lánveitingar til verktakanna á um-
deildan hátt en áður höfðu verka-
menn og smiðir á staðnum lagt
niður störf. Nokkrir verkamenn
höfðu nefnilega látið lífið í slys-
förum við byggingu hverfisins, en
margir ráku það til þess er stytta
af kínverskum dreka var söguð í
sundur til að víkka umferðargötu
en sagt er að bölvun liggi við slíku.
Aðrar sögusagnir herma að hol-
lenskir hermenn liggi grafnir und-
ir grunni húsþyrpingarinnar.
Rifin í fyrra
Hylkin stóðu síðan yfirgefin frá
byggingu 1981 þangað til þau voru
rifin í fyrra. Hverfið hafði í milli-
tíðinni orðið frægur ferðamanna-
staður - en forvitnir gestir flykkt-
ust til Sun Zhi til að berja skrýtnu
húsin augum og upplifa óhugn-
anlegan andann á svæðinu.
Hverfið hefur einnig ver-
ið notað sem leikmynd í kvik-
myndum, tónlistarmyndbönd-
um og verið ljósmyndað af ótal
ferðalöngum. Hylkishúsin voru
rifin snemma á síðasta ári en
uppi eru áætlanir um að byggja
nýtt og glæsilegt ferðamanna-
svæði með hótelum og bað-
strönd. Margir vara við slíku,
óráðlegt sé að storka örlögun-
um, Sun Zhi sé álagablettur sem
muni ekki leyfa ferðamönnum
að eyðileggja svæðið.
Lítið er vitað um ævi Adams Rainer. Stað-
reyndirnar sem við þó vitum um hann eru
einhverjar þær furðulegustu sem um getur.
Hann var fæddur í borginni Graz í Austurríki
árið 1899. Snemma kom í ljós að Adam litli átti
við illvíg vaxtarvandamál að stríða – hann var
mun lágvaxnari en hin börnin, svo varð enn
skýrara með hverju árinu sem leið. Rainer var
skilgreindur sem dvergur af læknum árið 1920
þegar hann náði lögaldri, tuttugu og eins árs
gamall, en þá var hann aðeins 1,18 metra hár.
En næstu árin breyttist allt. Adam Rain-
er fór skyndilega að vaxa með ógnarhraða án
afláts. Á 32 ára afmælinu mældist Adam vera
2,18 metrar á hæð! Hann hafði því vaxið um
heilan metra á rétt rúmum áratug.
Líkaminn þoldi illa þennan ótrúlega vaxt-
arhraða og lá Adam flestum stundum sárkval-
inn á sóttarsæng og gat ekki staðið uppréttur.
Líklegt þykir að flóðgáttir í heiladingli
vesa lings Adams hafi brostið. Seyting vaxtar-
hormóna sem hafði á unglingsárunum verið
stórlega heft kom nú af stað geysilega óheil-
brigðum ofurvexti.
Adam Rainer lést hinn 4. mars 1950, 51 árs.
Hann mældist 2,34 sentimetrar á dánarbeðinu
eða tvöfalt hærri en við 21 árs aldurinn. Hann
var eina manneskjan í skráðri sögu læknavís-
indanna sem var bæði skilgreind sem dverg-
ur og risi.
Óheppinn Austurríkismaður var með furðulegan erfðagalla:
VAR FYRST DVERGUR
EN SVO RISI
118 cm
234 cm
21 ÁRS 51 ÁRS
218 cm
32 ÁRA
UMSJÓN: HELGI HRAFN GUÐMUNDSSON, helgihrafn@dv.is