Dagblaðið Vísir - DV - 16.04.2010, Blaðsíða 18

18 FÖSTUDAGUR 16. apríl 2010 FRÉTTIR
Rannsóknarskýrsla Alþingis gefur
nokkuð góða innsýn í atburðarásina
þegar íslenska bankakerfið hrundi
fyrstu daga októbermánaðar árið
2008. Þar var Davíð Oddsson í aðal-
hlutverki.
Orð Davíðs fyrir rannsóknar-
nefndinni segja margt um andrúms-
loftið sem ríkti í bankanum þegar
rætt var um tillögur frá Landsbank-
anum um sameiningu bankanna.
„[...] og þá voru menn búnir að
ímynda sér að ég væri pirraður yfir
því að Baugur fengi jafnmikið hérna
hlutafé í þessum banka eins og ríkið
sem legði fram alla þessa peninga,“
segir Davíð í skýrslutöku rannsókn-
arnefndarinnar en af orðum hans
má ráða að Davíð gerði sér grein fyr-
ir að fólk væri hrætt við hann. Össur
Skarpéðinsson, þá iðnaðarráðherra,
var á fundunum í Seðlabankanum.
„… og Davíð alveg snarvitlaus,“ segir
Össur í skýrslutökunni.
Hleypti illu blóði í samstarfið
Þegar frásagnir ráðherra af ríkis-
stjórnarfundinum fræga þriðjudag-
inn 30. september 2008 eru born-
ar saman kemur fram að Davíð hafi
hleypt mjög illu blóði í ríkisstjórnar-
samstarf Samfylkingar og Sjálfstæð-
isflokksins þegar hann kom inn á
fund ríkisstjórnarinnar. „Svo fór ég
inn á fundinn og hérna forsætisráð-
herra bauð mig velkominn á fund-
inn og hann sagði að það væri óþarfi
að tala mikið um Glitnismálið eins
og það væri, því hann hafði notað
tækifærið áður en ég [kom], hann
vildi að ég mundi koma til að aðeins
að reifa það mál og gaf mér svo orð-
ið og þá sagðist ég eiga það erindi að
ég teldi að það væru verulegar líkur
á því að allt íslenska bankakerfið yrði
hrunið á næstu tíu til fimmtán dög-
um,“ sagði Davíð í skýrslutöku rann-
sóknarnefndar.
Í framhaldinu hefði hann rætt
um að ef einhvern tíma væri þörf
fyrir þjóðstjórn þá væri það nú. „Og
þá skyndilega varð þetta aðalatriði
fundarins, mér til mikillar undrun-
ar, tveir ráðherrar þau Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir [menntamála-
ráðherra] og Össur Skarphéðinsson
[iðnaðarráðherra] urðu hin reið-
ustu og sögðu að formaður banka-
stjórnarinnar hefði ekkert leyfi til
þess að koma og gefa fyrirmæli um
að mynda þjóðstjórn, þannig að ég
bað nú um orðið aftur og sagði að
ég hefði ekki verið að gefa nein fyr-
irmæli um það [...]“
Þjóðstjórnarhugmyndin
„En þarna var hann [Davíð Odds-
son] ofsalega reyttur og tættur og
eins og ég sagði frá því, eins og
blöndu af einhverju taugalosti og
sturlun,“ segir Össur Skarphéðins-
son, þáverandi iðnaðarráðherra,
um innkomu Davíðs á ríkisstjórn-
arfundinn. Össur heldur áfram:
„Hann kom þarna og „dóserar“. Og
hann sagði að þetta væri mesti vandi
sem Ísland hefði nokkru sinni stað-
ið frammi fyrir, lánalínur væru að
hækka, Fitch væri að lækka matið á
Landsbankanum og það væri ekkert
að gera annað heldur en að sameina
alla íslensku bankana. Og kom þessi
fræga setning: „Ef einhvern tíma er
þörf fyrir þjóðstjórn á Íslandi þá er
það núna.““
Össur segir að eftir að Davíð hafi
nefnt þjóðstjórnina hafi hann lagt
til að „innlendar eignir og skuldir
og útlán“ yrðu tekin og sett „… í ís-
lenska sérbanka, úr öllum bönkun-
um, setja inn íslenskt hlutafé, skilja
allt eftir til þess að það tapist.“ Síð-
an hafi Davíð sagt að viðgengist
hefði „… glæfra mennska og glæpa-
mennska af versta tagi, sem hefði
verið klappað fyrir. Og við þyrftum
að vera viðbúin að gera þetta núna
strax í dag. Verið að loka lánalínum
á Ísland, núna og á ríkið í dag. Hann
var bara í losti, kallinn,“ sagði Össur
fyrir rannsóknarnefndinni.
Leit mjög illa út
Lýsing Björgvins G. Sigurðssonar, þá-
verandi viðskiptaráðherra, á fundin-
um ber að sama brunni. Hann sagði
að Davíð hefði stormað inn á fund-
inn. „Í miklu uppnámi og bara alveg
leit mjög illa út,“ sagði Björgvin en
Árni M. Mathiesen, þáverandi fjár-
málaráðherra, segir í skýrslutöku að
fundurinn hafi verið skelfilegur.
Hann hafi orðið hræddur við orð
Davíðs. „Það lá við að maður hringdi
heim til þess bara að biðja konuna
að fara út og kaupa mjólk, svo það
yrði örugglega til mjólk í ísskápnum,
það var nú þannig lýsingarnar sem
voru á því hvaða ástand mundi skap-
ast,“ segir Árni og bætir því við að
umræðan um þjóðstjórn hafi hellt
olíu á eld sem hafi leitt til mikils van-
trausts á milli Samfylkingar og Sjálf-
stæðisflokks. Innkoma Davíðs hafi
orðið til þess að frumkvæði í vinnu
stjórnvalda hafi flust frá Seðlabank-
anum til Fjármálaeftirlitsins.
Setti út neglurnar
Geir Haarde, þáverandi forsætisráð-
herra, gerir lítið úr merkingu orða
Davíðs á fundinum þótt hann segi að
áhrifin hafi verið mikil. Í skýrslunni
segir Geir: „Nú, síðan, áður en hann
fór að ræða þetta, lét hann orð falla
sem hefðu kannski verið betur ósögð
en voru þó ekki sögð, held ég, í þeim
tilgangi að spilla fyrir með neinum
hætti. Því þegar hann kemur á fund-
inn segir hann svona í þann mund
sem hann er að setjast: Ástandið er
orðið þannig að ef einhvern tímann
var þörf fyrir þjóðstjórn þá tel ég að
það sé núna. Einhverjir fundarmenn
tóku þetta mjög óstinnt upp en mér
finnst þetta vera algjört aukaatriði
í atburðarásinni sjálfri, en ákveðn-
ir ráðherrar ákváðu að taka þetta
mjög óstinnt upp og voru að pæla í
þessu á fundinum og svo síðar meir
og litu á þetta sem vantraust á nú-
verandi ríkisstjórn sem það náttúru-
lega var ekki. Þetta var bara almenn
athugasemd um það að nú yrðu all-
ir að standa saman, ég tók það nú
þannig.“
Geir Haarde hafði rætt þjóð-
stjórnarhugmynd við Steingrím J.
Sigfússon, formann Vinstri-grænna,
kvöldið áður. „En því miður þá varð
það, að þetta skyldi hrökkva út úr
honum við þessar aðstæður, til þess
að þetta varð þá þegar algjörlega
óraunhæft. Samfylkingin stökk bara
upp á afturfæturna og setti út negl-
urnar gagnvart þessari hugmynd
vegna þess að þeir töldu að hún
væri komin frá honum. Þannig var
nú andúðin á honum og því sem frá
honum kom,“ sagði Geir í skýrslu-
tökunni.
Vildi Davíð sem formann
Í aðdraganda falls bankanna þriggja
lagði Geir Haarde fram þá tillögu að
skipuð yrði neyðarstjórn sem ætti
að stýra þeim aðgerðum sem grípa
þyrfti til. Í tillögu Geirs var gert ráð
fyrir að fulltrúar þriggja stofnana
kæmu að neyðarstjórninni; Seðla-
bankans, Fjármálaeftirlitsins og fjár-
málaráðuneytisins. „Og þá fannst
mér eðlilegt að sá maður sem hefði
mest „senioritet“ af þessum þrem-
ur mönnum sem þarna var verið að
tala um, sem sagt formaður banka-
stjórnarinnar, formaður stjórnar
Fjármálaeftirlitsins, ráðuneytisstjóri
– að sá sem hefði mest „senioritet“
yrði formaður [Davíð Oddsson],“
sagði Geir Haarde í skýrslutöku
rannsóknarnefndarinnar og í fram-
haldinu segir hann að komið hafi
á daginn að Össur Skarphéðinsson
myndi ekki samþykkja Davíð sem
formann neyðarstjórnarinnar.
Samstarfið í hættu
Björgvin G. Sigurðsson, þáverandi
viðskiptaráðherra, var á þessum
fundi og vildi fá fulltrúa viðskipta-
ráðuneytisins inn í neyðarstjórn-
ina. „En það var ekki inni í tillögunni
sem var greinilega samin af Davíð og
hann átti að vera formaður og svo
áttu þetta að vera fulltrúar frá þess-
um tveimur ráðuneytum, enginn frá
sem sagt okkur,“ sagði Björgvin og
hann gerði tillögu um að Jón Sigurðs-
son, fyrrverandi iðnaðarráðherra,
yrði formaður neyðarstjórnarinnar.
„Og við biðjum svo um fundar-
hlé, af því að þarna er Davíð á fund-
inum, Davíð og Ingimundur voru
þarna, og við förum fram Samfylk-
ingarráðherrarnir og segjum að það
munum við aldrei samþykkja að
Davíð verði formaður hópsins og
Össur fer og segir Geir það og hann,
honum brá alveg rosalega, bara var
mjög brugðið yfir því og held ég að
hann hafi sagt, bað hann að gera sér
þetta ekki. En það var alveg klárt af
okkar hálfu, við hefðum frekar – við
vorum alltaf með það á hreinu, alla
þessa viku lá undir að menn voru
að spá í hvort við ættum að sprengja
stjórnina á þessu máli öllu, Glitnis-
málinu, og Össur vildi það, en ekki
formaðurinn, þannig að það munaði
litlu að við gerðum það út af Glitnis-
málinu og Davíð Oddssyni og engu
öðru, það sauð svoleiðis á mönn-
um,“ sagði Björgvin G.
Skalf og nötraði
„Þá bað ég um fundarhlé og sagðist
ekki fallast á það en bað um fund-
arhlé og það var fundarhlé og Geir
kom og talaði við mig og var mjög
stressaður,“ sagði Össur Skarphéð-
insson, þáverandi iðnaðarráðherra,
um fundinn og heldur áfram:
„Ég sagði að það kæmi ekki til
greina, hann gæti beðið okkur um
að ganga héðan út og rekið okkur úr
ríkisstjórninni, en […] ég gæti ekki
fallist á þetta, ég hefði ekki heimild
til þess. Ég hefði lýst því yfir í ríkis-
stjórninni að þessi maður væri ekki
hæfur og hann myndi ekki geta byggt
það samstarf við ríkisstjórn eins og
hefur komið fram, hann væri í reynd
að leggja til að hún legði niður störf
og önnur stjórn tæki við. Þetta þýddi
það að það ætti auðvitað að vera
fullkominn trúnaðarbrestur á milli
hans líka og Davíðs, og sagði hon-
Davíð Oddsson hafði mikil áhrif á samstarf ríkisstjórnarflokk-
anna á þeim örlagatímum þegar íslenska bankakerfið var að
hrynja. Trúnaðarbrestur kom upp í ríkisstjórninni með frægri
innkomu Davíðs á ríkisstjórnarfund og eftir það var andrúms-
loftið í stjórninni mjög eitrað.
NÆRVERA DAVÍÐS HAFÐI VOND ÁHRIF
Í skýrslu rannsóknarnefndarinnar kem-ur fram að pólitísk fortíð Davíðs Oddsson-
ar, þáverandi seðlabankastjóra, hafi grafið undan
trausti og ruglað samskipti við ráðherra og aðra
embættismenn í stjórnkerfinu.
JÓHANNES KRISTJÁNSSON
blaðamaður skrifar: johanneskr@dv.is
Trúnaðarbrestur Á þessum tíma þegar Björgvin G. Sigurðsson og Geir Haarde
héldu blaðamannafundi daglega í bankahruninu var kominn upp trúnaðarbrestur
í ríkisstjórninni. „Það sem eitraði hana frá fyrsta degi var tortryggnin og andúðin á
milli seðlabankastjóra og okkar í Samfylkingunni,“ sagði Björgvin G. í skýrslutöku hjá
rannsóknarnefndinni. MYND HEIÐA HELGADÓTTIR