Dagblaðið Vísir - DV - 27.08.2010, Qupperneq 35

föstudagur 27. ágúst 2010 úttekt 35
ljótur. En ég fæ víst aldrei svör við því.
Ég átti yndislega ömmu og afa.
Ég hringdi hágrátandi í afa minn um
kvöldið og segi honum frá þessari lífs-
reynslu minni. Hann vissi alveg að ég
er mikil tilfinningamanneskja og hann
fann hversu brotin ég var. Daginn eftir
hringdi hann í mig og segist hafa sagt
samstarfsfélaga sínum hjá Eimskip-
um frá þessari reynslu minni og ég eigi
ekkert að vera leið því Ólafur hafi alla
tíð haft orð á sér fyrir að vera mikill
kvennamaður. Þetta var leið afa til þess
að hugga mig. Ég hef aldrei jafnað mig
á þessu. Ég er að reyna núna.“
Fylltist reiði
Þegar hún flutti aftur heim til Íslands
árið 1983 kynntist hún ungri konu í
gegnum sameiginlega vinkonu. Sú
kona er látin í dag en hún lenti líka í Ól-
afi Skúlasyni. „Þar hitti ég í fyrsta skipti
konu sem á þessa sögu með mér. Ég
fylltist ofboðslegri reiði. Ólafur Skúla-
son var dómprófastur þegar hann leit-
aði á mig. Þannig að ég hringdi í bisk-
upsstofu til að spyrja af hverju það eru
ekki landsmenn sem kjósa biskup. Af
hverju það sé í höndum örfárra manna
að velja æðsta mann kirkjunnar.
Þá spyr viðkomandi mig að því
hvort ég sé ósátt við Ólaf Skúlason. Ég
svara því játandi, hann hafi gift mig og
skírt son minn en hann hafi líka reynt
við mig. Þá fæ ég þessi svör: „Ert þú
flugfreyjan?“ Dagbjört starfaði sem
dagmóðir og af þessum svörum varð
henni ljóst að starfsfólk biskupsstofu
vissi af fleiri konum sem höfðu lent í
Ólafi.
Heyrði af öðrum konum
Besta vinkona Dagbjartar á systur sem
hefur sömu menntun og Sigrún Pál-
ína. „Á endurmenntunarnámskeiði
áttu þær að segja frá bestu lífsreynsl-
unni eða þeirri verstu og Sigrún Pál-
ína sagði frá því þegar Ólafur reyndi
að nauðga henni í Bústaðakirkju. Syst-
ir vinkonu minnar segir þá: „Skrýt-
ið, besta vinkona systur minnar hefur
líka lent í honum.“ Þannig heyrðum
við hvor af annarri. Það var enginn að
smíða neitt á bak við tjöldin.“
Seinna varðist Ólafur Skúlason
þessum ásökunum með því að segja
að þær hefðu komið sér saman um
þessar ásakanir og að séra Flóki Krist-
insson stæði að baki þeim. Það varð til
þess að Flóki hrökklaðist frá embætti
í Langholtssókn og fékk preststöðu á
meginlandi Evrópu.
„Við ákváðum að leggja þetta fyrir
siðanefnd eftir að við hittum konu sem
hélt sjálfstyrkingarnámskeið og sagð-
ist hafa heyrt fullt af sögum af Ólafi
Skúlasyni. Ég var beðin um að koma á
þennan fund á Café Mílanó og tók þá
ákvörðun með eiginmanni mínum að
afhenda kirkjunni þetta ljóta leyndar-
mál. Ég áttaði mig á því að ég var ekki
eina fórnarlamb hans og ekki heldur
Sigrún Pálína. Ég var þegar búin að
hitta aðra konu sem hafði lent í hon-
um. Ég á þrjú börn, þar á meðal stúlku.
Ég var ofboðslega hrædd um hana.
Það hefur enginn leyfi til þess að gera
svona. Þegar fólk verður fyrir kynferð-
isofbeldi er verið að eyðileggja eitt-
hvað í því. Við lifum en við erum ekki
að lifa lífinu. Ég finn það nú í dag að
ég er ótrúlega sködduð eftir þetta. En
við tókum þá ákvörðun á þessum tíma
að taka þetta ljóta, ljóta leyndarmál og
gefa þeim það.“
Sök Flóka
Dagbjört sendi erindið í ábyrgðar-
bréfi. Tveimur dögum síðar hringdi
Stöð 2. „Mig minnir að það hafi verið
klukkan hálfníu sem það var hringt og
spurt hvort það væri rétt að ég væri að
kæra Ólaf Skúlason. Það varð allt vit-
laust,“ segir hún og fær sér dágóðan
sopa af kaffinu. „Börnin mín, þetta var
hræðilegur tími, þau grétu og spurðu:
„Mamma og pabbi, af hverju þurftuð
þið að gera þetta?“
Ég var að ferma miðson minn og þá
var Flóki dreginn inn í þetta mál eins
og hann bæri einhverja sök á því. Eina
sök Flóka er að hann hafði það verk-
efni að ferma son minn. Flóki starf-
aði öðruvísi en aðrir prestar sem ég
hef kynnst. Í tengslum við fermingar-
fræðsluna var hann með fræðslu fyr-
ir foreldra. Ég fór á þennan fund með
Flóka en faðir barnanna vildi verða
eftir, hann vildi ekkert eiga saman að
sælda við kirkjuna eftir atvikið með
Ólaf Skúlason og kom bara í ferming-
una. Á þessum fundi upplýsti Flóki
okkur um ýmis trúarleg atriði og þar á
meðal prestklæðin. Út frá því spunn-
ust umræður. Ég reyndi að halda aftur
af mér, ég ætlaði ekki að spyrja hann
en svo var eins og ég missti tökin og
spurði hvort prestur væri bara prestur í
prestklæðum en ekki í jakkafötum. Því
ég trúi því að prestar eigi að hafa sterk-
ar siðferðisreglur. Það kom á Flóka og
ég sagði honum að presturinn sem
bæði gifti mig og skírði börnin mín
hefði líka reynt við mig. Eftir fræðsluna
biður hann mig að bíða aðeins. Hann
horfði í augun á mér og spurði hvort
hann mætti spyrja mig einnar spurn-
ingar: „Var þetta Ólafur Skúlason?“ Við
það varð ég ofboðslega reið. Ég lét ým-
islegt flakka á Flóka; hvernig það stæði
á því að þeir kysu svona mann yfir sig,
þeir vissu þetta allir.
Það sem Flóki gerðist svo sekur um
er að tveimur kvöldum síðar hringdi
hann í mig af því að hann var miður
sín. Hann hafði svo miklar áhyggjur af
mér. Hann vildi veita mér sálarhugg-
un. Ég hitti Flóka einu sinni á heimili
hans þar sem hann sýndi mér Tímót-
eusarbréfið þar sem stendur svart á
hvítu hvað biskup þurfi að hafa til að
bera. Þetta eru okkar einu samskipti.
Það er alrangt að Flóki hafi staðið fyrir
því að ég afhenti kirkjunni þetta leynd-
armál mitt.“
Treysti kirkjunni
Siðanefnd presta boðaði Dagbjörtu
svo á fund. Þar voru bornar upp und-
arlegar spurningar sem Dagbjört skildi
ekki að kæmu málinu við. Eins og
hvort hann hefði verið í jakkafötum.
Eða hvort það hefði verið áfengislykt
af honum. „Ég afhenti kirkjunni þetta
leyndarmál mitt fyrir fjórtán árum. Ég
er engin manneskja til að bera ábyrgð
á því. Ég gerði ekkert. Ég er fórnarlamb
Ólafs Skúlasonar,“ segir Dagbjört með
tárin í augunum. Sársaukinn er þarna
enn. „Ég treysti kirkjunnar mönnum
fyrir þessu með þá hugsun að leið-
arljósi að ef hægt væri að bjarga einu
barni væri tilganginum náð. Að ég
skuli lenda í hringiðunni sem vond
manneskja ...“ segir hún og röddin
brestur. Hún heldur áfram: „Að það
skuli reynt að setja þann stimpil á mig
að ég sé geðsjúk, eins og Ólafur og frú
Ebba gerðu í Mannlífi að mig minn-
ir, það tekur á. Ég get samt ekki verið
reið út í Ebbu, ég finn virkilega til með
henni. Ég finn til með henni og móð-
ur minni. Þær höfðu ekki þessi verk-
færi sem við höfum í dag. Ég vil ekki
væna mömmu mína um það að hún
hafi verið vond kona þó að það væri of-
beldismaður á heimilinu. Ég vorkenni
þeim af því að þessi kynslóð sópaði
öllu undir mottuna. Ég vona að við
sem yngri erum lærum að þora, hafa
kjark. Að ég leyfi ekki einhverju fólki
úti í bæ að telja mér trú um annað ef
ég veit í hjarta mínu að ég er að segja
sannleikann. Ég lít á það sem hluta af
bataferli mínu. Ég er að loka þessu.“
Börnin grétu og grétu
Stuttu eftir að fjölmiðlar hófu umfjöll-
un um málið var ástandið á heimilinu
orðið óbærilegt. „Börnin mín grétu og
grétu. Þau óttuðust að vera ein heima.
Eins og fólk gerir stundum þegar það
lendir í hörmungum náði dóttir mín
að loka á þessar minningar. Það er leið
til þess að lifa af. Þó að ég sé að stíga
fram í fyrsta skipti olli ágangur frétta-
manna og eilífar símhringingar álagi.
Meðvirkni mín hjálpaði ekki. Því ég
var svo hrædd og ég grét. Þau sáu mig.
Ég var ein taugahrúga svo ég noti bara
rétta orðið yfir það. Ég var gríðarlega
hrædd.“
Dagbjört var þó aldrei eins hrædd
og þegar Ólafur ákvað að kæra þær
Sigrúnu Pálínu vegna ærumeiðinga.
Þá skarst Hjálmar Jónsson í leikinn og
reyndi að róa hana niður þegar hún
var viti sínu fjær af hræðslu. „Hjálmar
fór á fund Ólafs Skúlasonar af því að
hann kærði okkur. Það var aðdáunar-
vert hvað fréttamenn voru góðir við
mig. Það hringdi í mig fréttamaður frá
RÚV og sagði mér að hann hefði vitn-
eskju um að Ólafur hygðist leggja fram
kæru á hendur okkur. Af því að þetta
hafði snúist svo í höndunum á okk-
ur fékk ég áfall. Algjört. Stefanía steig
svo fram. Hún var aldrei með okkur í
upphafi. Þetta vorum bara við Sigrún
Pálína sem ætluðum að afhenda kirkj-
unni þetta leyndarmál okkar. Við ætl-
uðum aldrei að kæra. Ég skil ekki hvað-
an þetta orð kom. Við ætluðum að gefa
prestunum þetta, siðanefndinni.“
Hótanir Ólafs
Ólöf var beitt þrýstingi. „Ólafur kærir
mig. Ég er lítil og hrædd. Hótanirnar
komu frá Ólafi Skúlasyni. Hann reyndi
að sverta mannorð mitt. Það átti að
setja þennan stimpil á okkur. Hann
sakaði okkur um lygi. Ólafur var bara
brjálaður. Það er svo skrýtið með ís-
lensku þjóðkirkjuna, ég upplifi hana
eins og stjórnmálaafl. Það voru þarna
til Ólafsmenn. Menn voru annaðhvort
með eða á móti. Þessir prestar hafa
gleymt að sinna hlutverki sínu gagn-
vart fólkinu. Þeir verja hver annan.
Ég hef verið svikin. Það var sárt
þegar þrjátíu prestar tóku sig saman og
gáfu út yfirlýsingu þar sem þeir lýstu
yfir stuðningi sínum við Ólaf. Síðan þá
hef ég forðast að fara í íslenska kirkju.“
Hún telur samt að Hjálmar hafi
reynt að gera sitt besta. „Ég held bara
að Ólafur Skúlason hafi verið svo hel-
sjúkur. Það var bölvun fyrir íslensku
kirkjuna að kjósa hann yfir sig, við ber-
um þann skugga enn.
Við ákváðum að ná sáttum við kirkj-
una en aldrei vildum við draga mál-
ið til baka, aldrei söguna. Ég var ekki
sátt við það hvernig kirkjunnar menn
settu þetta fram. Þeir gerðu breyting-
ar á orðalaginu eftir að við afhentum
þennan sáttmála við þjóðkirkjuna. Við
vildum bara komast út úr þessu máli.
Þetta átti aldrei að fara svona. Við vor-
um fyrst og fremst að vernda börnin
okkar. Það er ekki til í mér að ég vilji
vera í stríði við fólk úti í bæ. Ég hef fullt
í fangi með sjálfa mig.“
Yfirbuguð á fundi Karls
Hún hitti Karl Sigurbjörnsson í Hall-
grímskirkju. „Þessi fundur er í móðu.
Þar var sársaukinn mestur. Það segir
sig sjálft að ég dró mál mitt til baka af
því að ég sá að Ólafur Skúlason ætlaði
að beita sér af afli. Hann var allsráð-
andi. Þetta var ekki eins og kirkja, þetta
var eins og fyrirtæki þar sem hann var
forstjórinn. Ef þú vannst ekki eftir að-
ferðum hans varðstu að passa þig. Ég
var hrædd við hann.
Ég var bara yfirbuguð. Við þráðum
frið. Við vildum fá gamla lífið okkar
til baka. Við sáum að það var farið að
nota okkur. Þetta voru eins og pólitísk
öfl, líkt og Davíð og Steingrímur væru
að takast á. Eða þá að þeir trúðu okk-
ur ekki, ég veit það ekki. Kirkjan brást
okkur að minnsta kosti hrikalega.
„Ég er viss um að Karli líður illa“
Eftir að þau hjónin komust að þeirri
niðurstöðu að best væri að skrifa und-
ir þennan sáttmála varð Karl vitni að
eftirminnilegum atburði í Hallgríms-
kirkju. „Aðstandandi minn sem stóð
með mér í þessu máli brotnaði niður
í Hallgrímskirkju, yfirbugaður af sorg,
og Karl varð vitni að því þegar hann
brotnaði algjörlega saman og grét
og grét. Karl kemur til hans og á milli
ekkasoganna náði hann að stynja því
upp hvernig í ósköpunum það gæti
verið að sannleikurinn væri svona sár.
Hvernig það væri hægt að snúa svona
máli. Karl gat ekki veitt honum neina
huggun.
Án þess að það væri sagt berum
orðum fékk ég þau skilaboð að ég
hefði átt að taka þetta með mér í gröf-
ina. „Hvað er að þér, kona?“ Ég skynj-
aði það þannig. Karl vissi alltaf að ég
væri að segja satt. Það er enginn vafi
á því að þjóðkirkjan brást mér, ég þarf
engan annan til þess að segja mér það.
Ég er viss um að Karli líður illa í
dag. Hann er ekki vondur maður. Það
er erfitt að taka á svona málum. Eflaust
eru margir sem hugsa af hverju verið
sé að kalla á uppgjör núna þegar mað-
urinn er látinn. Maður eigi ekki að ráð-
ast á fólk sem er látið. Ég er alveg sam-
mála því. Hann getur ekki varið sig. En
þetta er fyrst og fremst forvarnarstarf.
Og kirkjan er ekki látin. Stofnunin þarf
að taka til hjá sér ef hún vill að fólk geti
treyst sér.“
Brotnaði aftur saman í fyrra
Sjálf vonast hún líka til þess að fá að lifa
hamingjusamlega með eiginmann-
inum sínum og læra að njóta lífsins.
„Vera ekki alltaf í þessari niðurrifsstarf-
semi og fara að lifa eftir æðruleysis-
bæninni. Séra Jóna Hrönn Bolladóttir
er búin að hjálpa mér mikið. Ég brotn-
aði algjörlega saman þegar Sigrún Pál-
ína opnaði þetta mál aftur í fyrra. Ég
vissi ekkert að hún væri að fara að gera
það fyrr en hún hringdi í mig og sagði
að Jón Ársæll hefði áhuga á að fá mig í
viðtal. Bara við það að heyra það byrj-
aði ég að titra og skjálfa og gráta. Þegar
Jón Ársæll hringdi fékk ég taugaáfall.
Svo pakkaði ég mér saman og bretti
upp ermarnar og hélt áfram.
Þegar þetta mál kom aftur upp
núna þá rótaði það aftur upp tilfinn-
ingunum. Ég er með svo brotna sjálfs-
mynd og ég var svo hrædd. Á meðan
ég var að bíða eftir þér tókst ég stöðugt
á við sjálfa mig. Ég var mjög nálægt því
að hringja og hætta við en svo taldi ég
í mig kjark. Ég get þetta. Ég sé tilgang
með þessu. Ég hef alltaf verið þessi
þriðja kona, konan úti í Kaupmanna-
höfn. Nú fær alþjóð að sjá að þetta er
ég. En um leið er ég að biðja fólk um að
leyfa mér að halda áfram með mitt líf.
Leyfið mér að finna út hvernig það á að
vera. Þetta mál er algjörlega í höndun-
um á kirkjunnar mönnum. Þeir verða
að finna út úr því hvernig þeir ætla að
bæta mér upp skaðann því að það eru
þeir sem sköðuðu mig.“
Lögreglan harmaði yfirheyrsluna
Hjálmar fylgdist með Dagbjörtu í hér
um bil tvo mánuði. Hringdi af og til
og spurði hvernig hún hefði það. Ól-
afur féll frá kæru á hendur henni fyrst
hún féllst á að draga mál sitt til baka en
hún var engu að síður kölluð til vitnis
hjá rannsóknarlögreglunni. „Lögregl-
an var ótrúlega góð. Ég get ekki kvart-
að undan henni því hún fór ekki illa
með mig. Við upphaf yfirheyrslunnar
sagði hún að þetta væri eitthvað sem
hún yrði að gera en hún harmaði að ég
þyrfti að fara í þessa yfirheyrslu.
Bæði Hjálmar og Karl gerðu sér
fullkomlega grein fyrir því á sínum
tíma að ég kaus ekki fjölmiðla og ég
vildi gefa kirkjunnar mönnum frið til
þess að vinna þetta mál. Ég gerði mér
fullkomlega grein fyrir því að þetta mál
væri viðkvæmt og erfitt. Sérstaklega
gagnvart fjölskyldu Ólafs. Mig langar
til að það komi fram að ástæðan fyrir
því að ég steig ekki fram á sínum tíma
var af tillitssemi við aðstandendur Ól-
afs. Ég sjálf varð fyrir kynferðislegri
áreitni af náskyldum ættingja en ég gat
alltaf leitað til ömmu og afa þar sem
ég átti skjól. Ástæðan fyrir því að afi og
amma gátu ekki hjálpað mér var að afi
lenti í því að keyra á bróður minn fyrir
mörgum árum og hann dó,“ segir hún
og tárin leka niður kinnarnar.
Aftur á byrjunarreit
Þegar Sigrún Pálína fór á fund kirkju-
ráðs í fyrra átti Dagbjört von á símtali
frá Karli. „Svona er ég barnaleg. Ég
beið eftir því að biskupsstofa myndi
hafa samband við mig eftir að Sigrún
Pálína fékk þennan fund. Ég virkilega
hélt að Karl myndi sjálfur óska eftir
því og hafa löngun til þess. Bara horfa
framan í mig.
Mér leið ótrúlega illa þegar ég
hlustaði á Karl í Kastljósinu. Þetta var
svipað og að eiga happdrættismiða og
vera ótrúlega nálægt tölunum mín-
um. Skyldi hann segja tölurnar mínar?
Hugur minn var sérstaklega hjá Guð-
rúnu Ebbu þegar hann var spurður að
því hvort hann tryði okkur. En hann er
flæktur í mjög flókið mál.“
„Ég hef óskað eftir fundi með Karli.
Á þann fund ætla ég að fara með
manninum mínum. Mig langar að
leggja tvær spurningar fyrir hann og ég
vil horfast í augu við hann þegar hann
svarar þeim: „Hefðir þú virkilega þurft
frekari sönnunargögn fyrir því að vær-
um að segja sannleikann en það sem
þú varðst vitni að í Hallgrímskirkju? Af
hverju þorðu kirkjunnar menn ekki að
standa með okkur?“
ingibjorg@dv.is
Hefðir þú virki-lega þurft frek-
ari sönnunargögn fyrir
því að værum að segja
sannleikann en það sem
þú varðst vitni að í Hall-
grímskirkju?
framhald á
næstu síðu
biskup kærir
n Séra Ólafur kærði Sigrúnu Pálínu,
Stefaníu Þorgeirsdóttur og Guðrúnu
Jónsdóttur sem þá starfaði hjá
Stígamótum til Rannsóknarlögreglu
ríkisins. Ólafur gerði kröfu um opinbera
rannsókn og málshöfðun vegna rangra
ásakana og ærumeiðandi aðdróttana.
Ólafi var í framhaldi ráðlagt af ríkissak-
sóknara að draga kærur sínar til baka.
Fjórða konan, Dagbjört Guðmunds-
dóttir, var ekki kærð vegna þess að þá
hafði hún skrifað undir yfirlýsingu, fyrir
tilstuðlan Karls Sigurbjörnssonar, þar
sem hún dró framburð sinn til baka.
stuðnings-
yfirlýsingar
n Prófastar senda frá sér
tilkynningu og lýsa yfir
stuðningi við Ólaf. Það gerir
einnig kirkjuráð og sömuleiðis
vinir og vandamenn Ólafs.
siðaráð
dæmir ólaf
n Siðaráð ályktaði um njósnir
Ólafs um samskipti sr. Flóka og
Sigrúnar Pálínu og sagði Ólaf
sekan um slíkan trúnaðarbrest.
fall ólafs
n Sr. Ólafur tilkynnti afsögn sína um mitt ár 1996, í opnunarræðu
á prestastefnu. Brot úr ræðu hans: „Annað atriði sem einnig
gjörbreytir stöðu prestsins er aukin umfjöllun um kynferðislega
áreitni og skýrari meðvitund um það í hverju hún felst. Það fer ekki
milli mála að kynferðisleg valdbeiting eða áreitni er eitthvað það
ógeðfelldasta og ógeðslegasta sem þjakar mannlegt samfélag. Kyn-
ferðisleg misnotkun barna veldur líka öllu heilbrigðu fólki miklum
áhyggjum enda vitum við það að misnotkun barns, sérstaklega af
nánum ættingja eða þeim sem það hefur borið traust til, hefur áhrif
allt lífið. … Kirkjunni ber að koma slíku fólki til aðstoðar. Kirkjunni
ber að sinna því ekki síður en þeim öðrum sem eiga við vandamál
að stríða.“
Alþýðublaðið 26. júní 1996
stefanía stígur fram
n Stefanía Þorgrímsdóttir steig fram og lýsti sárri reynslu
sinni af Ólafi Skúlasyni. Atvikið gerðist árið 1963 þegar
Stefanía var tólf ára. Ólafur var þá æskulýðsprestur.
systir gegn systur
n Lögmenn Ólafs Skúlasonar biskups sendu frá sér
yfirlýsingu 1996 frá systur Stefaníu Þorgrímsdóttur sem
ber sakir á biskup. Þar segir konan að hún muni ekki til
að umræddur atburður hafi gerst. Bróðir Stefaníu sendi
einnig frá sér yfirlýsingu sama efnis. Stefanía sagðist ekki
ætla að hvika frá ásökunum þrátt fyrir þetta. Sigrún Pálína
sendi við þennan atburð frá sér yfirlýsingu til stuðnings
konunni og sagðist heldur ekki víkja frá sínum framburði
og að sannleikurinn væri hennar styrkur.