Dagblaðið Vísir - DV - 04.02.2011, Blaðsíða 22

É
g þekki mann sem segir að
strax og hann sá hvernig lög-
in um stjórnlagaþingið voru
úr garði gerð, þá hafi hann
um leið áttað sig á því að kosningar
til þingsins yrðu kærðar og dæmd-
ar ógildar. Það voru ekki ákvæðin
um kosninguna sjálfa sem ollu vissu
hans um þetta, og heldur ekki þær
reglur sem að lokum var farið eftir
við kosninguna (pappakjörklefarnir,
ósamanbrotnu kjörseðlarnir, og það
allt). Nei, þær reglur voru reyndar
alls ekki komnar á hreint þegar mað-
urinn áttaði sig á því að þessi kosning
yrði dæmd ógild.
Hvað var það þá sem olli því að
hann var svo viss? Jú, það var ákvæði
laganna um að kæra mætti kosning-
una til Hæstaréttar Íslands sem tæki
ákvörðun um lögmæti kærumála.
Bara það.
Hann vissi sem sagt að einhver
myndi kæra, alveg sama hvernig
kosningin færi á endanum fram, og
hann vissi líka að Hæstiréttur Íslands
myndi dæma kosninguna ógilda.
Því miður sagði hann mér þetta
ekki fyrirfram. En ef hann hefði gert
það, þá hefði ég heldur ekki trúað
honum. Tilhugsunin um að almenn
þjóðaratkvæðagreiðsla á Íslandi yrði
dæmd ógild vegna mögulegs mis-
ferlis við kosningu og talningu, sú til-
hugsun hefði mér þótt svo fráleit að
ég hefði bara skellt upp úr.
Hvernig í ósköpunum
gat þetta gerst?
Nú eru liðnir tíu dagar frá því að
kosningin var dæmd ógild. Ég hef
farið í gegnum allskonar tilfinningar
vegna þessa máls. Fyrst varð ég bara
alveg þrumu lostinn. Hvernig gat
þetta gerst? Hvað í ósköpunum hafði
Hæstiréttur fyrir sér? Ég hafði sjálfur
tekið þátt í þessum kosningum, og
ekkert við framkvæmd þeirra þótti
mér grunsamlegt eða skuggalegt.
Þetta hlaut að vera einhver misskiln-
ingur hjá Hæstarétti. Eða vissi hann
eitthvað sem ég vissi ekki?
Svo las ég úrskurð Hæstarétt-
ar og já, vissulega hljómaði ýmis-
legt við kosninguna ansi undarlega
eins og rétturinn setti það fram.
Úff, hafði þetta verið svona skelfi-
lega misheppnað?! Og þá helltist yfir
mig sambland af reiði og vonleysi.
Ánskotinn sjálfur – gátum við ekk-
ert lengur? Ekki einu sinni haldið
skammlausar kosningar?! Þá var nú
aldeilis fokið í flest skjól. Og ég hélt
í huganum langar biturlegar skamm-
arræður um fjárans ríkisstjórnina
sem öllu klúðraði og hafði nú eyði-
lagt fyrir þjóðinni stjórnlagaþing-
ið sem átti að vera helsta birtingar-
mynd þess að þjóðin væri að losna
undan yfirráðum stjórnmálamanna.
Á mig runnu tvær grímur
En svo las ég úrskurð Hæstaréttar aft-
ur – og smátt og smátt runnu á mig
tvær grímur? Vantaði ekki eitthvað
í þennan úrskurð? Var almennilega
heil brú í sumu af því sem í honum
stóð? Ég hlustaði á stjórnmálamenn,
bæði þá sem voru ánægðir með
dóminn og hina sem voru óánægðir.
Ég las greinina eftir Orra Vésteinsson
sem birst hefur á netinu, ég hlust-
aði á viðtöl við Eirík Tómasson og
Ragnar Aðalsteinsson, og síðast en
ekki síst las ég langa gagnrýni Reynis
Axelssonar stæðfræðings á úrskurð-
inn.
Eftir þann lestur var mér öllum
lokið. Jú, vissulega var ég fyrirfram
innstilltur á að vera á móti úrskurði
Hæstaréttar. Ég var fylgjandi stjórn-
lagaþinginu og hafði m.a.s. verið kos-
inn á það sjálfur. Ég var tortryggnari í
garð Hæstaréttar út af öllu mögulegu
en margir aðrir. Ég hafði tekið þátt í
kosningunum og ekki upplifað þar
neitt sem mér fannst ganga í berhögg
við góðar og lýðræðisslegar aðferðir.
En grein Reynis er svo sannfærandi
og skorinorð að ég hugsa að þó ég
hefði verið hlynntur úrskurði Hæsta-
réttar fyrir, þá hefði ég skipt um skoð-
un eftir að hafa lesið hana.
Því það stendur einfaldlega ekki
steinn yfir steini í þessum úrskurði
eftir að Reynir hefur farið um hann
höndum.
Ekki steinn yfir steini!
Ólíðandi!
Og ég verð að segja: Það er í reynd
ólíðandi ef Hæstiréttur Íslands úr-
skurðar heilar lýðræðislegar kosn-
ingar ógildar, og svo er hægt á
nokkrum dögum að setja saman
grein eins og Reynis, þar sem úr-
skurðurinn er beinlínis tættur í
spað. Þá er eitthvað svo brogað og
rangt að ég vil ekki búa í samfélagi
sem þaggar slíkt og þvíumlíkt niður.
Ég er í rauninni að tala um að mér
finnst að kæra ætti úrskurð Hæsta-
réttar. Ég ætla ekki að gera það sjálf-
ur, einfaldlega af því ég hlaut sæti á
stjórnlagaþinginu í þessum kosn-
ingum sem nú hafa verið dæmdar
ógildar. Mér finnst það því einhvern
veginn óþægilegt ef ég færi að stússa
í svoleiðis kæru sjálfur. En mér finnst
svo brýnt að það fáist einhvers kon-
ar nýr úrskurður um það hvort þjóð-
aratkvæðagreiðsla á Íslandi hafi ver-
ið framkvæmd af slíkri vanhæfni að
ógilda hafi þurft úrslitin, eða hvort
sjálfur Hæstiréttur var svo rækilega
úti að aka að hann hafi gerst sekur
um mjög alvarlegt frumhlaup, að ég
vona að einhvers konar niðurstaða
fáist í málið.
En það var þá eftir öðru hér í
þessu landi lagaflækjunnar að „lög-
spekingar“ vorir urðu strax ósam-
mála um hvort yfirleitt væri hægt að
kæra úrskurðinn um kærurnar!
Getum ekki treyst dómurunum
Ég veit ekki hvort það er hægt, ég
veit ekki hver niðurstaðan yrði,
en hitt veit ég að þessi uppákoma
sýnir svo ekki verður um villst hve
nauðsynlegt er að stjórnlagaþing-
ið verði háð. Stjórnkerfi landsins
er illa lemstrað – það hefur þessi
uppákoma sannað. Og við verð-
um að fara að byrja upp á nýtt, ekki
með einhverju hálfkáki á vegum Al-
þingis, heldur með sterku og öflugu
stjórnlagaþingi þar sem almenning-
ur sjálfur ræður ráðum sínum og
markar sér forlög.
Við vissum fyrir að við gátum
ekki treyst alþingismönnum til
hennar. En við vissum ekki fyrr en
um daginn að við gátum illa treyst
dómurunum líka. Því ef samdóma
álit sex sprenglærðra hæstaréttar-
dómara er ekki pottþéttara en svo
að einn stærðfræðingur getur á ör-
fáum dögum tekið álit og tætt það
í sig svo Hæstiréttur virðist standa
berstrípaður eftir, þá hlýtur það að
vera Hæstarétti sjálfum fyrir bestu
að kannað sé á einhvern hátt hvort
úrskurður hans var virkilega á svo
hæpnum forsendum reistur, eða
hvort Reynir (og fleiri) fara villir
vegar.
Gallinn við einhvers konar kær-
ur er hins vegar sá að þá gæti tafist
að koma stjórnlagaþinginu aftur á
laggirnar, með hvaða hætti sem það
verður gert. Þannig erum við lent í
algjörum vítahring.
Og hvað nú?
Ég þyki seinheppin manneskja með eindæmum og er löngu hætt að kippa mér upp við fá-
ránlegar aðstæður og óheppileg at-
vik sem ég lendi í. Sem betur fer
hafa þessi óheppilegu atvik aldrei
verið neitt sérstaklega alvarlegs eðl-
is, allavega ekki hingað til. Oftast er
um að ræða ótrúlega kostuleg og
oftar en ekki hlægileg atvik (bara
eftir á samt). Seinheppni mín hef-
ur hins vegar náð nýjum hæðum á
fyrsta mánuði þessa árs.
Sagan hófst eitt kalt og hryss-ingslegt kvöld í byrjun jan-úar þegar ég tók þá afdrifaríku
ákvörðun að skella mér á knæpu í
miðborginni. Ég var að hitta vini og
var sein fyrir svo ég ákvað að fara á
bíl og skilja hann eftir í bílastæða-
húsinu við Skólavörðustíg. Það var
allt gott og blessað, að ég hélt.
Daginn eftir skokka ég eftir bíln-
um á leið minni í vinnuna en verð
ansi hvumsa þegar ég gríp í tómt. Í
bílastæðahúsinu við Skólavörðustíg
var engin hvít Nissan Micra-bifreið.
Ég var nokkuð viss um hvar ég hafði
lagt bílnum en leitaði þó af mér all-
an grun til öryggis á nærliggjandi
bílaplönum, en allt kom fyrir ekki.
Haugryðguðu, fjölbeygluðu, sautj-
án ára gömlu Micrunni minni hafði
verið stolið, læstri í upplýstu bíla-
stæðahúsi í miðri viku. Mín fyrstu
viðbrögð voru hlátur, sem breytt-
ist í að vísu í reiði og pirring þegar
leið á daginn og ég áttaði mig á því
hvað hafði virkilega gerst. Ég var
engan veginn tilbúin í bíllausan lífs-
stíl þó vissulega hefðu bæði ég og
umhverfið haft gott af slíkri lífsstíls-
breytingu.
Vika leið og þá fékk ég sím-tal. Bílinn minn hafði fundist númerslaus úti í móa. Jeij! Sá
sem fann bílinn vildi ólmur kaupa
hann en í fyrstu tók ég það ekki í
mál. Það var áður en ég leit garminn
augum eftir ævintýrið með þjófun-
um. Það nægði mér að setjast inn
í hann til að átta mig á að þennan
bíl vildi ég ekki eiga lengur. Svo ég
tók tilboði þess sem fann bílinn og
seldi honum hann númerslausan.
Vel gert. Tilfinningarnar voru þó
blendnar, bæði vegna þess að bíll-
inn hafði reynst mér vel og óhjá-
kvæmilega hélt bíllausi lífsstíllinn
áfram.
Eftir að hafa þrammað um götur borgarinnar og rústað hælum og skósólum á rándýrum skóm
ákvað ég að nú væri komið nóg. Ég
fór á fullt að leita að „nýjum“ bíl og
var svo einstaklega heppin (já, það
kemur fyrir) á föstudaginn síðastlið-
inn að detta niður á þennan líka fína
gula Volkswagen Polo. Ég staðgreiddi
bílinn á staðnum, keyrði hamingju-
söm inn í helgina og gaf bíllausum
lífsstílnum fingurinn. Nú skyldi fagna!
Í gleðivímunni, á ógeðslega fína bíln-
um mínum, rúntaði ég til mömmu,
sýndi henni gripinn og hún varð líka
hamingjusöm fyrir mína hönd. Næst
var það pabbi og hann gaf grænt ljós.
Fínasti bíll, sagði hann. Sem er mjög
jákvætt. Allir voru hamingjusamir. En
skjótt skipast veður í lofti segja þeir.
Eftir að hafa montað mig af fína bílnum mínum í tvo klukku-tíma þá renndi ég við í búð á leið
minni heim. Það voru mikil mistök
því þegar ég var á leið út af planinu
við búðina þá var bakkað á mig. Já,
nei þetta var ekkert smánudd heldur
fór dráttarkrókurinn á hinum bíln-
um gjörsamlega inn í vélina á mínum
bíl. Ég get ekki lýst tilfinningunum og
skelfingunni sem greip mig á þessum
sekúndum sem atvikið átti sér stað.
Ég gat mér enga björg veitt en gargaði
í angist minni tilgangslaust á skerandi
bakkljósin á bílnum fyrir framan. Litli
guli bíllinn var dreginn burt og eft-
ir stóð ég bíllaus á ný og „nokkrum“
þúsundköllum fátækari. Bíllinn var
óökufær og það leit út fyrir að hann
væri ónýtur. Með þær fréttir fór ég inn
í helgina, tuðandi að svona lagað ætti
ekki að geta gerst.
Þrátt fyrir ótrúlega dramatísk-ar bílaraunir þá er kannski við hæfi að nota máltækið: fall er
fararheill í þessu tifelli. Eftir tugi sím-
tala við tryggingarfélög og verkstæði
kom blessunarlega í ljós að hægt var
að gera við bílinn, sem var gert, og
nú stendur litli guli bílinn úti á plani
skínandi, nýsprautaður að framan
með nýjan vatnskassa, tilbúinn í að
takast á við lífið með mér.
22 | Umræða 4.–6. febrúar 2011 Helgarblað
Trésmiðjan
Illugi
Jökulsson
Helgarpistill
Sólrún Lilja
Ragnarsdóttir
Fall er fararheill