Dagblaðið Vísir - DV - 27.05.2011, Blaðsíða 26

26 | Fréttir 27.–29. maí 2011 Helgarblað
Mannréttindadómstóll Evrópu í
Strassborg hefur staðfest dóm yfir
svissneska bankamanninum Hel­
mut Elsner vegna brota í starfi þegar
hann stýrði austurríska bankanum
BAWAG (Ban fur Arbeit und Wirt­
schaft AG) á árunum 1995 til 2003.
Dómurinn féll á þriðjudaginn.
Elsner er talinn hafa verið einn
þeirra sem báru ábyrgð á 1,4 millj­
arða evra, rúmlega 230 milljarða
króna, tapi bankans á gjaldeyrisvið­
skiptum. Bankinn var á þessum tíma
í eigu sambands austurrískra stétt­
arfélaga og var því um að ræða tap
fyrir aðildarfélög sambandsins og
þar með meðlima stéttarfélaganna.
Bankinn var á barmi gjaldþrots í
kjölfar þessa taps og seldu eigend­
ur hans bankann til bandarísks fjár­
festingarsjóðs árið 2006 eftir að tapið
vegna viðskiptanna kom í ljós.
Elsner skaut málinu til Mann­
réttindadómstóls Evrópu í lok síð­
asta árs eftir að Hæstiréttur Austur­
ríkis hafði dæmt hann til sjö og hálfs
árs fangelsisvistar fyrir trúnaðarbrot
í starfi í desember. Hæstiréttur hafði
þá mildað dóminn yfir Elsner en um
mitt ár 2008 hafði hann einnig verið
dæmdur fyrir fjársvik og skjalafals í
undirrétti þar í landi.
Taldi sig hafa orðið fyrir
mannréttindabrotum
Elsner taldi sig hafa orðið fyrir mann­
réttindabrotum í fimmtán mán­
aða gæsluvarðhaldi sem hann sætti
á árunum 2007 til 2008 eftir að upp
komst um brot hans. Í dómnum seg­
ir að Elsner hafi talið að gæsluvarð­
haldið væri ólöglegt og allt of langt
auk þess sem austurrískir stjórn­
málamenn hefðu látið ummæli falla
á opinberum vettvangi sem fólu
það í sér að hann hefði í reynd verið
dæmdur sekur í málinu áður en sekt
hans var sönnuð fyrir dómi.
Elsner taldi að þessi meintu
mannréttindabrot gegn sér brytu
í bága við þrjá liði í 5. og 6. grein­
um Mannréttindasáttmála Evrópu.
Greinarnar fjalla um réttinn til frelsis
og mannhelgi og réttinn til réttlátrar
málsmeðferðar fyrir dómi.
Í 3. lið, 5. greinar, sem Elsner taldi
að brotið hefði verið gegn í hans til­
felli, segir meðal annars: „Hvern
þann mann, sem tekinn er hönd­
um eða settur í varðhald skv. c­lið 1.
tölul. þessarar greinar skal án tafar
færa fyrir dómara eða annan emb­
ættismann sem að lögum hefur
heimild til að fara með dómsvald, og
skal hann eiga kröfu til að mál hans
verði tekið fyrir í dómi innan hæfi­
legs tíma eða hann verði látinn laus
þar til dómsmeðferð hefst. Gera má
það að skilyrði fyrir lausn manns úr
gæslu að trygging sé sett fyrir því að
hann komi fyrir dóm.“
Þá segir í 2. lið, 6. greinar, sem
Elsner vísaði einnig til í áfrýjun sinni:
„Hver sá sem borinn er sökum um
refsiverða háttsemi skal talinn sak­
laus uns sekt hans er sönnuð að lög­
um.“
Þeir sjö dómarar Mannréttinda­
dómstólsins sem kváðu upp dóminn
í máli Elsners höfnuðu hins vegar
kröfum hans. Því var ekki á það fall­
ist að austurrísk yfirvöld hefðu brotið
gegn mannréttindum Elsners meðan
á rannsókn máls hans og málaferl­
unum yfir honum stóð.
Gæti haft áhrif á Íslendinga
Dómurinn gæti haft fordæmisgildi í
málum sem snerta hvítflibbaglæpi,
fjársvik, skjalafals, markaðsmisnotk­
un og önnur sambærileg brot, og gæti
því verið stuðst við hann í sambæri­
legum málum í framtíðinni. Hugsan­
legt er að vísað verði til þessa dóms
ef einhverjir Íslendingar, sem eru til
rannsóknar í málum sem snerta ís­
lenska bankahrunið, telja mannrétt­
indi sín hafa verið fótum troðin við
rannsókn málanna hjá ákæruvaldinu,
meðal annars sérstökum saksóknara.
Umræða hefur verið í íslensku
samfélagi um réttmæti þess að
hneppa þá í gæsluvarðhald sem
grunaðir eru um efnahagsbrot fyrir
íslenska efnahagshrunið 2008. Hug­
myndin á bak við þá gagnrýni er að
þeir sem til rannsóknar eru geti ekki
haft áhrif á rannsóknir málanna hjá
ákæruvaldinu þar sem svo langt er
liðið síðan hin meintu brot sem til
rannsóknar eru áttu að hafa ver­
ið framin. Hreiðar Már Sigurðsson,
fyrrverandi forstjóri Kaupþings, hélt
þessari röksemd meðal annars fram í
málsvörn sinni fyrir Hæstarétti í fyrra
eftir að hann hafði áfrýjað gæsluvarð­
haldsúrskurði Héraðsdóms Reykja­
víkur um mitt ár.
Deilt um réttmæti
gæsluvarðhalds
Einn dómaranna í Hæstarétti, Jón
Steinar Gunnlaugsson, skilaði sér­
atkvæði í málinu þar sem hann
tók undir þau rök að svo langt væri
um liðið frá hinum meintu brotum
að ekki lægi fyrir með hvaða hætti
Hreiðar Már gæti torveldað rann­
sókn málsins hjá sérstökum sak­
sóknara. Þess vegna taldi Jón Stein­
ar ekki rétt að úrskurða Hreiðar Má
í gæsluvarðhald vegna rannsóknar­
hagsmuna í málinu.
Íslenskir bankamenn gætu far­
ið þá leið, í einhverjum tilfellum,
eins og Elsner að reyna að leita rétt­
ar síns hjá Mannréttindadómstóli
Evrópu eftir að hafa verið dæmdir
í undirrétti og Hæstarétti á Íslandi.
Líkt og Elsner gætu þeir vísað í atriði
eins og meinta óréttmæta hand­
töku eða gæsluvarðhald og að ein­
hverjir stjórnmálamenn eða starfs­
menn hins opinbera hafi tjáð sig
með óvarlegum hætti um þá á opin­
berum vettvangi og vísað málum
sínum til Mannréttindadómstóls
Evrópu á þeim forsendum. Hreiðar
Már gæti til dæmis farið þá leið að
vísa í meint óréttmætt gæsluvarð­
hald máli sínu til stuðnings. Því er
alls ekki loku fyrir það skotið, líkt
og dómurinn yfir Elsner sýnir, að
uppgjör íslenska efnahagshrunsins
teygi sig til annarra landa og til fjöl­
þjóðlegs dómstóls eins og Mann­
réttindadómstóls Evrópu.
n Dómur yfir austurrískum bankamanni staðfestur fyrir Mannréttindadómstóli Evrópu
n Stýrði banka í eigu stéttarfélaga sem tapaði meira en 200 milljörðum á spákaupmennsku
Ingi Freyr Vilhjálmsson
fréttastjóri skrifar ingi@dv.is
„Dómurinn gæti
haft fordæmis-
gildi í málum sem snerta
hvítflibbaglæpi, fjársvik,
skjalafals, markaðsmis-
notkun og önnur sam-
bærileg brot.
Dómur staðfestur yfir
brotlegum bankamanni
Taldi brotið á sér
Helmut Elsner taldi að
mannréttindi sín hefðu
verið brotin eftir að
hann var handtekinn
fyrir brot í starfi hjá
austurrískum banka.
Mannréttindadómstóll
Evrópu féllst ekki á þessi
sjónarmið hans. Elner
sést hér í dómsal í fylgd
lögreglumanna.
Gæti haft fordæmisgildi Dómurinn í máli Elsners gæti haft fordæmisgildi í málum sem
varða íslenska bankahrunið ef íslenskir bankamenn leita réttar síns hjá Mannréttindadóm-
stólnum. Hreiðar Már Sigurðsson er meðal annars einn þeirra sem kvartaði yfir gæsluvarð-
haldi sem hann var hnepptur í í fyrra.