Dagblaðið Vísir - DV - 16.11.2012, Blaðsíða 22

Sandkorn
V
ilhjálmur Bjarnason fjárfestir
fékk fljúgandi kosningu í
prófkjöri Sjálfstæðisflokks­
ins í Kraganum. Ástæðan er
sú að hann seldi þá ímynd
sína að hann væri boðberi heiðarleik­
ans. Fólk fékk á tilfinninguna að hann
væri stálheiðarlegur riddari í slag við
óheiðarlega útrásarvíkinga. Þetta er
maðurinn sem ekki gat hugsað sér að
taka við gjafabréfi Sjónvarpsins sem
gefið var út af Pálma Haraldssyni,
kenndum við Fons. Og Vilhjálmur er
maðurinn sem hefur hjólað í Björgólf
Thor Björgólfsson og alla aðra sem
hann telur að hafi óhreint mjöl í
pokahorninu. Hann er líka sjónvarps­
stjarna sem veit svör við mörgu og
hefur unnið sigra. Allt er þetta góð
og gild ástæða til að kjósa manninn
á þing.
En nú er komið í ljós að engin rós
er án þyrna. DV.is spurði Vilhjálm
um Samtök fjárfesta sem hann stýrir.
Meðal annars var spurt um hverjir
væru á bak við hið dularfulla félag. Þá
var spurt hvort hann ætlaði að þiggja
laun frá félaginu í kosningabaráttunni
sem er framundan. Spurningarnar
komu augljóslega illa við Vilhjálm sem
svaraði fáu og brást reiður við hnýsn­
inni. Vilhjálmur svaraði með skætingi
og kallaði blaðamann hálfvita. „Eiga
allir sem fara í framboð að hætta að
vinna? Það er eins og hálfviti spyrji
þessara spurninga,“ svaraði hann, að­
spurður hvort hann muni halda áfram
að þiggja laun frá Samtökum fjárfesta
í kosningabaráttunni sem er framund­
an. Þetta eru fáheyrð viðbrögð í sam­
skiptum fjölmiðils og viðmælanda.
Langflestir sem spurðir eru bregðast
við spurningum með yfirveguðum
hætti og svara eins og þeir hafa vit og
siðferði til.
Vilhjálmur er ekki lengur einhver
Villi úti í bæ. Hann hefur fengið um­
boð sem að líkindum fleytir honum
á þing. Það þýðir að almenningur all­
ur á rétt á að vita um hagsmuni hans
í nútíð og fortíð. Leyndarhjúpurinn
um Samtök fjárfesta er tímaskekkja.
Stjórnmálamaðurinn verður að hafa
allt sitt uppi á borðum. Og hann verð­
ur að sýna háttvísi í samskiptum. Sú
krafa að hann aflétti leyndinni af SF
er algjör.
Þingmannsefnið skuldar blaða­
manni DV afsökunarbeiðni fyrir að
uppnefna hann og svara með rudda­
skap eðlilegum spurningum. Og það
er einnig eðlilegt að hann geri kjós­
endum í Kraganum grein fyrir að­
komu sinni að kaupum á Lands­
bankanum á sínum tíma þegar hann
sagðist vera að bjóða í hlut fyrir hönd
„venjulegra sparifjáreigenda“. Því er
haldið fram að síðar hafi komið í ljós
að Vilhjálmur hafi verið með að baki
sér Eignarhaldsfélagið Brunabóta­
félag Íslands, sem jafnframt hafi keypt
hlut í bankanum undir eigin nafni.
Það er tími til kominn að stjórnmála­
maðurinn stígi út úr skugganum og
geri hreint fyrir sínum dyrum. Ef hann
svarar engu er eðlilegt að kjósendur
bregðist við með sínum hætti og hafni
leynimakkinu og ruddaskapnum.
Einvígi
n Gríðarleg spenna er vegna
yfirvofandi prófkjörs Sjálf­
stæðisflokksins í Reykjavík.
Það þykir vera nokkuð aug­
ljóst að Hanna Birna Kristjáns­
dóttir nái fyrsta sætinu.
Spurningin stendur um
örlög Guðlaugs Þórs Þórðar­
sonar og Illuga Gunnarssonar
sem há einvígi um sitt póli­
tíska líf. Annar þeirra gæti
hrapað niður listann með
ófyrirsjáanlegum afleiðing­
um. Ef miðað er við örlög
Bjarna Benediktssonar for­
manns í Kraganum er tíð­
inda að vænta í Reykjavík.
Jóhönnuarmurinn
n Þótt Árni Páll Árnason
þingmaður hafi sigrað
Katrínu Júlíusdóttur í slagn­
um um forystusætið í Krag­
anum er langt í land með
að hann verði formaður.
Árni Páll er lengst til hægri í
Samfylkingunni og er talinn
geta brúað yfir í Sjálfstæðis­
flokkinn og þannig myndað
nýja viðreisnarstjórn. Jó­
hönnuarmurinn í flokkn­
um má ekki til þessa hugsa
og mun flest verða gert til
að stöðva manninn. Eins
og staðan er nú er horft til
Guðbjartar Hannessonar vel­
ferðarráðherra sem er í óða
önn að sleikja sárin eftir að
hafa hækkað laun forstjóra
Landsspítalans.
Sigmundur brattur
n Sigmundur Ernir Rúnarsson,
alþingismaður Samfylkingar,
þykir hafa tekið örlögum
sínum vel. Sigmundur féll
úr öðru sæti
listans niður
í það fjórða
en innan við
20 atkvæði
hefði þurft
til að hann
næði öðru
sætinu. Fyrir síðustu kosn­
ingar var talið að hann og
Kristján Möller væru í banda­
lagi. Nú má leiða að því lík­
um að Kristján hafi snúið
baki við Sigmundi en stutt
Ernu Indriðadóttur. Sigmund­
ur er þó ekki að erfa neitt og
tekur vonlaust sæti.
Bensínlausi Jón
n Athafnamaðurinn Jón
Ásgeir Jóhannesson er vart
svipur hjá sjón í viðskiptalíf­
inu miðað við það sem áður
var. Jón Ásgeir heldur enn
sem komið er, með stuðn­
ingi Landsbankans, er full­
um völdum yfir 365 miðlum
sem eiginkona hans, Lilja
Pálmadóttir, er skráð fyrir. Í
viðskiptalífinu fer það orð
af Jóni að hann komi víða
við og bjóði eitt og annað án
þess að innistæða sé fyrir.
Einn samstarfsmaður hans
sagði að Jón væri bensín­
laus. Hann hefði vilja til við­
skipta en ekki getu.
Ég er ekkert fúl Bara ólýsanleg lífsreynsla
Helga Kristín Ingólfsdóttir var kölluð skinka en er sátt. – DV Töframaðurinn Einar Mikael hitti David Copperfield.– DV
Leynifélag Vilhjálms„Það er eins og
hálfviti spyrji …
N
ú, þegar frumvarp til nýrrar
stjórnarskrár er í þann veginn
að birtast á Alþingi undir lok
langrar vegferðar, er vert að rifja
upp tvö söguleg fordæmi að stjórn­
arskrárbreytingum frá 1942 og 1959.
Fordæmin eiga brýnt erindi við Ís­
land nú, þar eð sumir andstæðingar
nýrrar stjórnarskrár halda því fram, að
nauðsyn beri til víðtæks samkomu­
lags á Alþingi um málið. Saga lands­
ins vitnar um annað. Sagan vitnar um,
að breytingar á stjórnarskránni snúast
öðrum þræði um átök ólíkra stjórn­
málahagsmuna, svo að meiri hluti
þjóðar og þings verður þá að áskilja sér
rétt til að leysa hnútinn eftir leikreglum
lýðræðisins. Horfum nú um öxl.
1942
Í maí 1942 var afgreidd á Alþingi
breyting á stjórnarskrá, sem fól í sér
ný kosningalög til að jafna atkvæðis­
rétt landsmanna. Alþýðuflokkur, Sjálf­
stæðisflokkur og Sósíalistaflokkur
stóðu að breytingunni, sem mætti
harðri andstöðu Framsóknarflokks, en
hann hafði lengi setið að mun hærra
hlutfalli þingsæta en atkvæða í krafti
ójafns atkvæðisréttar. Stjórnarskrár­
breytingin 1942 var að endingu sam­
þykkt í efri deild Alþingis með 9 at­
kvæðum gegn 6. Þing var þá rofið, og
var kosið til Alþingis eftir gömlu kosn­
ingalögunum í júlí 1942. Framsóknar­
flokkurinn hlaut 20 þingsæti, en hinir
flokkarnir þrír hlutu samtals 29 þing­
sæti. Nýtt þing afgreiddi síðan nýju
stjórnarskrána óbreytta, og þingið stóð
stutt, þar eð eðlilegt þótti að boða til
haustkosninga skv. nýjum kosninga­
lögum. Úrslitin urðu þau um haustið,
að Framsóknarflokkurinn hlaut 15
þingsæti, tapaði fimm sætum. Hin­
ir flokkarnir þrír skiptu með sér 37
þingsætum og náðu síðan saman um
myndun nýsköpunarstjórnarinnar
1944, eftir að utanþingsstjórnin lét af
völdum eftir tveggja ára setu 1942–
44. Hlutdeild Framsóknarflokksins í
fjölda þingsæta minnkaði þannig úr
41% í 29% frá vori til hausts 1942, þótt
atkvæðum flokksins fækkaði aðeins
um 164, og má af því skilja harða and­
stöðu flokksins gegn stjórnarskrár­
breytingunni. Hart var deilt. Fram­
sóknarmenn sökuðu sjálfstæðismenn
um eiðrof. Takið eftir því, að Alþingi
notaði tækifærið til að fjölga þing­
sætum úr 49 í 52.
1959
Sagan endurtók sig 17 árum síðar. Sjálf­
stæðisflokkur, Alþýðuflokkur og Sós­
íalistaflokkur lögðu 1959 fram frum­
varp að nýrri stjórnarskrá til að jafna
kosningaréttinn enn frekar en tekizt
hafði 1942 og einnig til að bregðast við
breyttri byggð um landið. Frumvarp­
ið var afgreitt frá efri deild Alþing­
is með 11 atkvæðum gegn 6. Síðan
var þing rofið og kosið til nýs Alþing­
is í júní 1959. Framsóknarflokkurinn
hlaut þá 19 þingsæti, og hinir flokkarn­
ir þrír hlutu alls 33 sæti. Nýtt Alþingi
samþykkti síðan nýja stjórnarskrá með
atkvæðum síðar nefndu flokkanna
þriggja gegn atkvæðum Framsóknar­
flokks, og var boðað til nýrra kosninga í
október 1959. Þá féllu atkvæði þannig,
að Framsóknarflokkurinn hlaut 17
þingsæti, tapaði sem sagt tveim sætum,
en hinir flokkarnir þrír fengu samtals 43
þingsæti. Alþingi notaði enn tækifærið
líkt og 1942 til að fjölga þingsætum, nú
úr 52 í 60. Eftir haustkosningarnar 1959
mynduðu Sjálfstæðisflokkur og Alþýðu­
flokkur viðreisnarstjórnina, og liðu tólf
ár þar til Framsóknarflokkurinn komst
aftur í ríkisstjórn 1971. Sárin voru lengi
að gróa. Framsóknarflokkur og Sjálf­
stæðisflokkur náðu ekki saman í ríkis­
stjórn fyrr en 1974, báðir flokkar þá
undir yngri forustu, sem hafði strikað
yfir fyrri ágreining um stjórnarskrána.
Þrír lærdómar
Þrjár höfuðályktanir þykir mér rétt að
draga af þessari sögulegu upprifjun. Í
fyrsta lagi mæta breytingar á stjórnar­
skrá skiljanlega og ævinlega harðri
andstöðu af hálfu þeirra, sem nýrri
stjórnarskrá er ætlað að svipta forgjöf
og forréttindum. Þessi andstaða var
bundin við Framsóknarflokkinn 1942
og 1959. Í annan stað er eðlilegt, að
Alþingi, sem afgreiðir nýja stjórnar­
skrá til endanlegrar samþykktar, standi
stutt, svo að hægt sé sem fyrst að kjósa
á ný til Alþingis skv. kosningaákvæðum
nýrrar stjórnarskrár. Eftirlegukindur
skv. fyrri kjördæmaskipan eiga ekki
að sitja nema skamma hríð á Alþingi,
einkum þegar þingið þarf að endur­
semja ýmis lög til að tryggja samræmi
við nýja stjórnarskrá. Í þriðja lagi hefur
Sjálfstæðisflokkurinn nú valið sér þá
stöðu, sem Framsóknarflokkurinn
kaus sér við stjórnarskrárbreytingarnar
1942 og 1959.
Þingmeirihlutinn að baki nýrri
stjórnarskrá nú er skipaður þingmönn­
um úr öllum flokkum á þingi, annarra
en Sjálfstæðisflokksins. Alþingi ber nú
að minni hyggju að setja Sjálfstæðis­
flokknum stólinn fyrir dyrnar með
sama hætti og Framsóknarflokknum í
fyrri skiptin, enda lýstu 2/3 hlutar kjós­
enda stuðningi við nýja stjórnarskrá í
þjóðaratkvæðagreiðslunni 20. október.
Gildir þá einu frá mínum bæjardyrum
séð, að 1942 og 1959 stóð ágreiningur­
inn aðeins um kjördæmaskipanina, en
nú snýst hann einnig um raunverulegt
eignarhald á auðlindum þjóðarinnar
og skiptingu arðsins af þeim og önn­
ur atriði, sem minni ágreiningi valda.
Það er bitamunur en ekki fjár. Meiri
hluti þjóðar og þings hlýtur að ráða för.
Teningunum er kastað.
Fróðleikur um fordæmi
Leiðari
Reynir Traustason
rt@dv.is
Kjallari
Þorvaldur
Gylfason
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Ólafur M. Magnússon Ritstjóri: Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg
Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is)
Sölu­ og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
22 16.–18. nóvember 2012 Helgarblað
„Þingmeirihlutinn að
baki nýrri stjórnar-
skrá nú er skipaður þing-
mönnum úr öllum flokkum
á þingi, annarra en Sjálf-
stæðisflokksins.