Dagblaðið Vísir - DV - 03.02.2012, Qupperneq 22

22 Fréttir 3.–5. febrúar 2012 Helgarblað
sjómenn eru orðnir meðvitaðri um
öryggismál en áður. Þegar farið er yfir
tíðni sjóslysa á þessu tímabili verð-
ur þó að hafa í huga að heldur hefur
dregið saman í sjómannastéttinni,
skipin eru færri en þau voru og sjó-
mennirnir sömuleiðis.
Nú fara allir sjómenn á slysvarnar-
námskeið á fimm ára fresti.
Banaslys síðast árið 2010
Engin banaslys urðu á íslenskum skip-
um árið 2011 og árið 2008. Þegar Hall-
grímur SI 77 sökk voru því liðin tæp tvö
ár síðan síðast varð banaslys á sjó. Eitt
slys varð þó á íslensku hafsvæði árið
2011 en það varð á grænlensku nóta-
veiðiskipi, Eriku. Þar féll skipverji fyrir
borð og drukknaði. Málið var rannsak-
að og skráð hjá dönsku sjóslysanefnd-
inni.
Þann 17. apríl 2010 féll maður fyrir
borð með veiðarfærunum þegar verið
var að láta trollið fara á Hrafni GK 111.
Síðast sökk skip með þessum
afleiðingum þegar Börkur frændi
NS 55 lenti í grunnbroti og honum
hvolfdi þann 16. desember 2009. Þar
fórst maður en tengdasonur hans
komst af við illan leik. Að sögn Guð-
mundar Lárussonar er ekki óalgengt
að tengdir menn séu saman á sjó,
útgerðir ganga í erfðir og hafa gert
það lengi. Þar af leiðandi þekkist það
einnig að tengdir menn lendi saman
í slysum.
Annars eru sjóslysin eins ólík og
þau eru mörg. Þau gerast á mismun-
andi tímum, skipin eru mismunandi
og sömuleiðis aðstæðurnar. Guð-
mundur segir að það sé ekki hægt að
sjá neitt ákveðið mynstur í þessum sjó-
slysum.
Það eina sem sameinar þau eru
aðstandendur í sárum. „Maður vott-
ar öllum þeim sem eiga um sárt að
binda innilega samúð,“ segir Hilm-
ar Snorrason sem einnig er í rann-
sóknarnefnd sjóslysa, er skipstjóri
og skólastjóri í Slysavarnarskólan-
um.
Rannsókn stendur yfir
Þar sem Hilmar er í rannsóknarnefnd-
inni sem vinnur nú að rannsókn á því
sem gerðist á Hallgrími SI 77 getur
hann ekki tjáð sig um atvikið að svo
stöddu. Hins vegar mun rannsókn-
arnefndin birta niðurstöður rann-
sóknarinnar um leið og henni er lok-
ið. Það er þó óvíst hvenær það verður
því stundum er hægt að fara yfir svona
mál á nokkrum vikum en í öðrum til-
fellum getur rannsóknin tekið ár eða
meira. „Það verður sannarlega dreg-
inn lærdómur af þessu eins og öllum
öðrum sjóslysum sem hafa orðið við
Ísland,“ segir Hilmar.
Hann tekur það þó fram að íslensk
skip séu búin björgunarbúnaði í sam-
ræmi við lög og reglur. Björgunarbátar,
björgunarbúningar og björgunarvesti
eru staðalbúnaður í hverju skipi. Allir
björgunarbúningar eiga að vera með
ljósum. „Af hverju það var ekki ljós á
þessum búningi get ég ekki sagt.“
Átta sig ekki á hættunni
Líkt og Eiríkur greindi frá í Kastljósi á
miðvikudag voru aðeins tveir menn af
fjórum sem komust í björgunargall-
ana. Hilmar segir að reynsla þeirra
í Slysavarnarskólanum sé sú að það
taki vana menn frá 40 sekúndum upp
í eina og hálfa mínútu að komast í
björgunarbúninginn.
Guðmundur bendir hins vegar á
að það geti verið hægara sagt en gert
að komast í gallann á ögurstundu.
Það sé heldur ekkert endilega gefið að
menn fari strax í galla því þótt erfið-
leikar steðji að líti menn ekki endi-
lega á þá sem lífshættulegt ástand.
„Sérstaklega þeir sem eru reyndari.
Þó að þeir séu á staðnum hafa þeir
kannski ekki nægar upplýsingar um
ástandið fyrr en ferillinn fer að þróast
mjög hratt og þá getur verið erfitt að
bregðast við því. Menn hafa kannski
upplifað álíka erfiðleika áður og tek-
ist að vinna sig út úr þeim þá. Þeir eru
kannski ekki hættulegir í upphafi en
röð atvika verður til þess að svona fer.
Það þróast fyrst hægt og svo fer þetta
að gerast hraðar.“
Kraftaverk
Aðstæðurnar sem Eiríkur og félagar
hans á Hallgrími SI 77 glímdu við voru
gríðarlega erfiðar. „Ég held að þjóðin
hafi alveg áttað sig á því hversu erfiðar
aðstæður þetta voru,“ segir Hilmar.
Eins og hann bendir á þá er ekki
hægt að bregðast rangt við svona
aðstæðum. „Ég hef ekki séð annað
en að menn hafi brugðist rétt við í
þeim atvikum sem ég þekki til. Það
eru ekki til nein röng viðbrögð þeg-
ar menn standa frammi fyrir lífs-
háska.“
Hann segir að í raun sé kraftaverk
að Eiríkur hafi komist lífs af. „Það er
orðið sem ég myndi vilja nota því það
er sannarlega kraftaverk að hann hafi
komist af.
Stundum þarf fólk að setja sig í
spor annarra til að skilja hvað þeir hafa
gengið í gegnum. Ef við snúum þessu
við og ímyndum okkur sjálf í þessari
stöðu, hefðum við komist af? Þú svar-
ar því fyrir þig, en það eru erfiðar að-
stæður, svo ekki sé meira sagt, að vera
staddur í fimmtán metra ölduhæð,
einn og yfirgefinn í björgunarbúningi.“
Guðmundur tekur undir það með
Hilmari að þetta hafi verið krafta-
verk. „Það má eiginlega segja að það
sé kraftaverk að finna nál í heystakki
og það má eiginlega segja að það hafi
verið svoleiðis í þetta skiptið. Sem bet-
ur fer var hann ekki alveg ósýnilegur.
Hann var með endurskinsmerki og
björgunarteymið var vel búið með
hita- og ljósmæli.“
Sem betur fer hefur úrræðum við
skipskaða fjölgað. Nú eru björgunar-
bátar, búningar og björgunarvesti til
staðar sem voru það ekki fyrir fimm-
tíu til hundrað árum. „Þá voru mögu-
leikarnir á því að komast af eftir
skipsskaða mikið minni,“ segir Guð-
mundur.
Hugarfar viljans
Hann bendir þó á að í þessu hörmu-
lega máli verði að taka það fram að
hugarfar Eiríks hafi ekki síst átt þátt í
því að hann lifði af. „Ef þú hefur ekki
hugarfar viljans þá skiptir engu máli
hvort leitarliðið sé gott og þú sért
hraustur. Viljinn fleytti honum áfram.
Sérþekking hans hjálpaði honum líka,
þekkingin á því hvernig á að komast af
í kulda og sjó. Þetta undirstrikar mik-
ilvægi námskeiðanna og þess að taka
vel eftir því sem þar er sagt.“
Svona slys hafa áhrif á alla stéttina.
„Menn fylgjast með þeim umræðum
sem fram fara um málið og skoða nið-
urstöðurnar ef þær koma. Þeir vilja
vita hvað olli því að skipið sökk og það
þarf öll stéttin að skoða og heimfæra
upp á sitt skip og sitt umhverfi.
Það er það sem við erum að gera
hér, að reyna að miðla þeim upplýs-
ingum sem svona hörmuleg slys skilja
eftir sig svo það þurfi enginn annar að
lenda í því sama.“
Sumir fara aldrei aftur á sjó
Líkt og fram hefur komið fórst Kross-
nes SH 308, systurskip Hallgríms SI
77, fyrir tuttugu árum. „Það eru sömu
teikningar af þessum skipum og þarna
eru hliðstæður sem hægt er að benda
á. Krossnes sökk vegna þess að það
kom sjór í það og sú virðist líka hafa
verið raunin þarna. Eins misstu bæði
skipin stöðugleika og þeim hvolfdi,“
segir Guðmundur.
Hann bendir þó á að rannsóknar-
nefndin sé ekki með gögn í höndun-
um til að draga neinar ályktanir um
hvað það var sem fór úrskeiðis um
borð í Hallgrími SI 77 að svo stöddu.
„Það þarf að fara fram meiri skoðun á
því.“
Hilmar segir að nefndin reyni að
vinna eins vel og markvisst að rann-
sókn málsins og unnt er. „Hins vegar
er engin ástæða til að flýta sér um of
því við breytum ekki því sem orðið er
en viljum komast til botns í því hvað
gerðist.“
Að lokum segir Guðmundur að
svona slys geti orðið þess valdandi að
menn glími lengi við afleiðingarnar.
„Það getur tekið mörg ár að jafna sig
eftir svona áfall. En það fer eftir hjarta-
lagi manna hvernig þeir taka svona
löguðu. Stundum komast þeir aldrei
yfir þetta. Sumir hætta og fara aldrei á
sjó aftur.“ n
„Ef þú hefur ekki
hugarfar viljans
þá skiptir engu máli hvort
leitarliðið sé gott og þú
sért hraustur.
Sjóslys á síðustu árum
Krossnes SH 308
n Það var 23. febrúar árið 1992
sem systurskip Hallgríms SI
77, Krossnes SH 308, fórst
á Halamiðum. Aðeins
nokkrar mínútur liðu frá
því að skipverjar sendu út
neyðarkall þar til skipið
sökk. Skipið var smíðað
árið 1973 í Wallsend í Eng-
landi, ári áður en Hallgrímur
var smíðaður á sama stað.Verið
var að hífa trollið þegar skyndilega
kom slagsíða á skipið. Skipverjarnir reyndu strax
að koma sér í gúmmíbjörgunarbáta en nokkrum
skipverjanna gafst ekki ráðrúm til að klæða sig í
flotgalla. Sumir þeirra höfnuðu í sjónum. Atburða-
rásin var svo hröð að nokkrir skipverjanna stukku á
annan gúmmíbjörgunarbátanna áður en hann hafði
blásið alveg út. Níu manns komust lífs af en þrír
fórust með skipinu. Aldrei fékkst skýring á skips-
skaðanum en svo virtist sem rifa hafi skyndilega
komi á skipið í sæmilegu veðri. 26 skip og bátar auk
Fokker-vélar og þyrlu Landhelgisgæslunnar tóku
þátt í björgunaraðgerðum.
Gunni RE 51
n Mánudaginn 14. febrúar 2000 sigldi Gunni RE
51 út úr Reykjavíkurhöfn áleiðis til veiða. Þegar
leggja átti netin reið ólag undir
bátinn bakborðsmegin að aftan
olli töluverðri slagsíðu yfir á
stjórborða svo að sjór gekk inn
á þilfarið. Báturinn rétti sig
ekki aftur. Skipstjórinn var þá
staddur í stýrishúsi en hásetinn í
lúkar undir stýrishúsi. Hásetinn kom þegar í stað
upp í stýrishús og hófust þeir handa við að opna
stýrishúsdyrnar til að komast út. Sjór lá á henni
að utanverðu sem gerði að verkum að erfitt var
að opna hana. Það tókst þó á endanum og fór
skipstjórinn þegar í stað að gúmmíbjörgunarbát
sem var í sæti ofan á vélarrúmskappa aftan
til bakborðsmegin. Skipstjóri losaði gúmmí-
björgunarbátinn og blés hann sig út á hvolfi. Þegar
hann var kominn um borð í björgunarbátinn fór
hann að gá að hinum skipverjanum sem var þó
hvergi sjáanlegur. Skuturinn var þá kominn
á kaf og aðeins stefnið upp úr sjó og hluti
stýrishúss. Skömmu síðar snerist báturinn
og sökk hratt. Þyrla Landhelgisgæslunnar
kom skipstjóranum til bjargar.
Svanborg SH 404
n Árið 2001 fórst Svanborg SH 404
úti fyrir Ólafsvík þar sem skipið var
á veiðum. Gott veður var þegar
skipið lagði úr höfn en varað hafði
verið við því að veður myndi
versna þegar líða tæki á daginn.
Það gekk eftir. Veðrið versnaði og
fljótlega í kjölfarið drapst á vélinni og var ákveðið
að varpa akkerum. Greiðlega tókst að varpa stjórn-
borðsakkeri og hélt það um tíma, en bakborð-
sakkeri stóð á sér og þurfti barefli til að losa það.
Bakborðsakkeri náði ekki festu til að byrja með en
slitnaði skömmu eftir að það náði festu. Svanborgu
rak þá fljótlega upp í klettana við Svörtuloft. Einn
maður hafði fallið fyrir borð áður en skipið strand-
aði en tveir til viðbótar höfnuðu í sjónum eftir að
hafa reynt að komast af skipinu og yfir á kletta þar
sem skipið strandaði.
Ófeigur II VE 325
n Einn skipverji fórst en átta var bjargað þegar
Ófeigur II VE 325 fórst árið 2001. Báturinn var á
togveiðum undan ströndum Víkur í Mýrdal. Skipið
tók á sig mikinn sjó í vondu veðri með þeim afleið-
ingum að ekki var hægt að stýra því. Sjór flæddi
inn í ýmis rými skipsins sem sökk á endanum. Allir
nema einn úr skipshöfninni komust í flotgalla
og björgunarbáta. Skipverjarnir sem komust í
flotgalla björguðust. Leitað var að skipverjanum
sem var saknað úr lofti, á sjó og landi en leitin bar
ekki árangur.
Bjarmi VE 66
n Bjarmi VE 66 fórst 23. febrúar
2002 eftir að skipið lagðist á
hliðina. Þegar skipið sigldi úr
höfn í Vestmannaeyjum voru
4–5 vindstig og snjókoma. Fjórir
skipverjar voru um borð. Þegar
tæplega þrjár klukkustundir voru liðnar frá því
að skipið sigldi úr höfn tók það hæga bakborðs-
veltu sem það náði ekki að rétta sig úr. Skipið fór á
hliðina. Skipstjórinn náði að skjóta út björgunar-
bát sem var á þilfarshúsi aftan við stýrishúsið. Allir
skipverjanna komust í bátinn en erfiðlega gekk
að losa hann frá skipinu. Þegar það hafði tekist
tóku skipverjarnir hins vegar eftir því að báturinn
var að sökkva. Radarmastrið hafði lent ofan á
bátnum og sprengt hann. Skipverjarnir lentu þá
allir í sjónum, þrír þeirra náðu að komast upp á
ónýtan björgunarbátinn aftur. Þegar þyrla Land-
helgisgæslunnar kom á staðinn var öllum þremur
skipverjunum náð upp í þyrluna, en einn maðurinn
var þá látinn.
Ingimundur gamli HU 65
n Um miðja nótt þann 7. október
2000 fór Ingimundur gamli HU 65
úr höfn á Blönduósi til rækjuveiða
á Húnaflóa. Veður var gott og var
trollinu kastað um klukkan sex
um morguninn. Gengið var frá afla
kvöldsins og var trollinu svo kastað
aftur morguninn eftir. Um hádegi sama dag tók
stýrimaður eftir því að sjór var farinn að flæða
inn um austurop beggja megin á skipinu. Hraðaði
skipstjórinn sér þá strax niður í káetu til að vekja
þriðja skipverjann á meðan stýrimaðurinn fór í
vettvangsferð fram skipið. Í ljós kom að sjór var
farinn að streyma inn í skipið á nokkrum mismun-
andi stöðum og var mikill sjór kominn í lestina.
Skipstjórinn reyndi þá að sjósetja björgunarbát
bakborðsmegin á þaki stýrishússins. Það gekk
hins vegar ekki nógu vel og tókst skipverjunum
ekki að blása bátinn upp áður en skipið sökk. Tveir
skipverjanna náðu að klæða sig í flotbúninga.
Skipstjórinn komst aldrei til þess en hann fórst.
Una í Garði GK 100
n Eftir að Una í Garði GK 100 hafði
landað afla á Siglufirði að kvöldi
17. júlí 2001 var skipið yfirfarið
áður en haldið var til frekari veiða.
Fljótlega eftir að skipið lagði úr
höfn varð stýrimaður skipsins var
við óeðlilega hreyfingu á skipinu og
sívaxandi stjórnborðsslagsíðu. Hann skynjaði að
sjór kæmi inn um netadráttarlúguna stjórnborðs-
megin. Stýrimaðurinn gekk þá í gegnum kortaklef-
ann og að klefa skipstjóra. Kallaði hann að skipið
væri að fara niður. Þá hélt hann rakleiðis niður og
aftur eftir íbúðargangi á aðalþilfari og þaðan niður
í káetur í afturskipi, undir aðalþilfari, þar sem hinir
skipverjarnir sváfu í þremur káetum þar sem hann
kallaði til skipverjanna að skipið væri að sökkva.
Tveir skipverjanna komust aldrei upp úr káetunum.
Hinum var bjargað um borð í Húna HU 62.
Björg Hauks ÍS 127
n Björg Hauks ÍS 127 var á siglingu í talsverðum
vindi til hafnar á Ísafirði þegar
skipverjar um borð fundu fyrir
því að báturinn var óstöðugur.
Þeir ákváðu að létta bátinn
þegar þeir voru staddir undan
Skálavík og köstuðu þeir afla sem
var laus á þilfarinu fyrir borð. Ekki
er vitað um nákvæm afdrif skipsins en svo virðist
vera sem það hafi fengið á sig brot og hvolft með
þeim afleiðingum að báðir skipverjarnir fórust.
Bjögunarsveit var kölluð út auk þess sem óskað
var eftir aðstoð skipa á svæðinu. Báturinn fannst
svo á hvolfi skammt frá þeim stað sem það hafði
síðast komið fram í staðsetningarkerfi upp úr
miðnætti þann 14. mars árið 2007. Uppblásinn
gúmmíbjörgunarbátur var fastur við flakið.
Hallgrímur SI 77 Fórst í aftakaveðri undan ströndum Noregs.