Fréttatíminn - 20.11.2015, Blaðsíða 58

M ikil umræða hefur verið um myglu upp á síðkastið og iðulega er hún tengd við rakaskemmdir í húsnæði
og vöxt sem getur skapast í kjölfar þessa.
Margir kvarta um einkenni þessu tengd og
er okkur ákveðinn vandi á höndum því það
getur verið afar flókið að staðfesta að um
slíkt sé að ræða og eru ekki til neinir fastmót-
aðir verkferlar í raun og veru. Það er stað-
reynd að líkami okkar er stöðugt að glíma
við sveppi, sem í flestum tilvikum er tæki-
færissinnaður sýkingarvaldur. Þeir sem eru
almennt hraustir eiga yfirleitt ekki í miklum
vandræðum, ónæmiskerfið og hin eðlilega
bakteríuflóra heldur sveppunum í skefjum,
en hjá þeim sem eru ónæmisbældir vegna
sjúkdóms, lyfja eða annarra ástæðna geta
sveppir hreinlega tekið yfirhöndina og valdið
alvarlegum veikindum.
Það eru margar tegundir sveppa til og þeir
valda mismunandi vanda, þeirra algengastur
og sennilega best þekktur er Candida sem
veldur þurrki í munni, sýkingum í og á kyn-
færum, í fellingum húðar, á bleiusvæði barna
og í nöglum svo dæmi séu tekin. Í alvarlegri
tilvikum getur þessi sveppategund sýkt innri
líffæri og komist í blóðrásina með ófyrirséðum
afleiðingum. Alvarlegar sveppasýkingar sem
við óttumst sérstaklega hjá þeim sem glíma við
HIV sjúkdóm, krabbamein, eru líffæraþegar
eða ónæmisbældir af einhverjum orsökum eru
einnig vel þekktar og útheimta öfluga meðferð
greinist þær hjá slíkum einstaklingum.
Þeir sveppir sem eru í umhverfi okkar og
í samhengi við raka geta valdið verulegum
óþægindum einnig eins og við höfum fylgst
með í umræðunni undanfarin ár með sveppa-
sýkt húsnæði. Þar er um að ræða samspil
raka, óþols, ofnæmis og svo eiturefna sem
sveppirnir gefa frá sér. Einkenni geta ver-
ið margvísleg, en algengast er að þau komi
fram í loftvegum, slímhúð, húð og svo eru
mjög mörg einkenni sem fólk tengir við
þennan vanda sem erfitt getur reynst að stað-
festa en geta tengst eituráhrifum. Enn aðrar
tegundir sveppa sem herja á okkur mann-
fólkið eru svokallaðir dermatophytar sem
fyrst og fremst sýkja húðina og neglur og
valda klassískum breytingum á nöglinni með
þykknun og litabreytingu hennar.
Það er því ljóst að sveppir eru allt í kringum
okkur og við finnum mismikið fyrir þeim. Þá
getur verið erfitt að eiga við vandann. Hér á
landi er mjög algengt vandamál hjá einstak-
lingum að glíma við naglsveppi. Tíðnin virðist
meiri eftir því sem næst verður komist en víð-
ast erlendis og helgast hugsanlega af samsetn-
ingu vatnsins hér, mikilli sundlaugarmenningu
og mögulega því að sjaldan gefast tækifæri til
að ganga í opnum skóm. Undirliggjandi sjúk-
dómar eins og sykursýki og útæðasjúkdómar
geta ýtt undir slík vandamál. Af öllu þessu má
ráða að margir glíma við sveppasýkingar, því er
hægt að segja að nú þegar glíman hefur færst í
auknum mæli að umhverfi okkar flækist verk-
efnið að greina og meðhöndla einstaklingana.
Það er því ekkert grín að vera myglaður, ef svo
mætti að orði komast.
Að vera myglaður
PISTILL
Teitur
Guðmundsson
læknir
Exem er langvinnur húðsjúkdómur sem veldur
kláða, roða, þurrki og sprungum í húð. Atopískt
exem er algengasta tegundin og er algengast
hjá börnum. Orsök atopísks exems er óþekkt en
fylgni við ofnæmi er vel þekkt. Atopic merkir að
viðkomandi er viðkvæmur fyrir ofnæmisvökum.
Sýna þarf ákveðni og viljastyrk til að ná markmiðum. Ljósmyndir/NordicPhotos/Getty
Exem og ofnæmi
Unnið í samstarfi við Doktor.is.
Fæðuofnæmi eru endurtekin óeðlileg
viðbrögð við neyslu einnar eða fleiri
fæðutegunda í eðlilegum eða minni
skömmtum.
Fæðuofnæmi er sjald-
gæft og kemur oftast
fyrir hjá börnum
yngri en 3-4 ára.
Algengustu
ofnæmisvaldar
hér á landi
eru mjólk,
egg, fiskur og
sítrusávextir.
Hvað veldur?
Fæðuofnæmi er
yfirleitt fyrstu gráðu
ofnæmisviðbrögð við ein-
hverju í fæðunni.
Hvað er til ráða?
Fyrst og fremst að halda ró sinni, hvorki þú
né barnið þitt eruð með fæðuofnæmi fyrr
en ofnæmisfræðingur hefur staðfest það.
Sért þú í vafa áttu að leita læknis en
ekki setja barnið á eitthvað
undarlegt mataræði sem
getur valdið nær-
ingarskorti.
Hvers konar
meðferð?
Ef barnið þjáist
af fæðuofnæmi
er það með-
höndlað með
mataræði, þ.e.
útilokun á þeim
fæðutegundum
sem valda ofnæmis-
viðbrögðum, ertingu með
fæðuefninu sem barnið er með
ofnæmi fyrir. Á hálfs árs til árs fresti er
barnið skoðað til að kanna hvort það þurfi
ekki lengur að vera á sérfæði.
1 Lofta út, leyfa gegnum- trekk tvisvar á dag í 10
mínútur í senn.
2 Loftræsa vel þar sem föt
eru þurrkuð.
3 Ekki leyfa reykingar innan-
dyra.
4 Þurrka af og þrífa heimilið reglulega (sér í
lagi ef gæludýr á heimilinu).
5 Fylgjast með merkjum um
raka og mygluvöxt.
6 Hreinsa myglu burt.
7 Þurrka svæði sem hafa orðið fyrir vatnsleka
innan 24-48 klukkustunda til
að varna mygluvexti.
8 Gera við vatnsleka.
9 Þvo lök og sængur-föt reglulega í heitu
vatni (60°C eða hærra).
10 Nota ofnæmispróf-aðar rúmdýnur og
koddaver.
11 Tryggja meindýra-
varnir með því að
loka fyrir sprungur
og rifur og gera við
vatnsleka, ekki láta mat-
væli liggja frammi.
12 Loftræsa eldhús og rými sem í
er arineldur eða
kamína.
13
Tryggja að arinn
eða kamína sé
rétt uppsett, notað og
viðhaldið.
14
Fylgja leið-
beiningum
framleiðanda
um rétta notkun
hreinsiefni.
15 Tryggja nægt ferskt loft og loftræsingu
þegar málað er, gerðar
endurbætur eða notaðar
aðrar vörur sem að gætu
losað frá sér rokgjörn
lífræn efni.
16 Aldrei skal blanda
saman efnavöru, s.s.
hreinsiefnum, nema
leiðbeiningar séu um slíkt á
umbúðum.
17 Forðast að kaupa hreinsiefni
og aðra efnavöru sem
inniheldur mikil ilmefni,
eiturefni eða rokgjörn efni.
18 Tryggja að ofnar/hitun húsnæðis sé
í lagi.
18 góð ráð fyrir heilnæMt inniloft
Heimild: Umhverfisstofnun
Einkenni atopísks exems:
n Þurr húð
n Rauð húð
n Kláði í húð
n Rofin,
þykknuð og
sprungin húð
n Mikill kláði , rauð,
heit, þurr og flagnandi
húð
n Blaut, vessandi og
bólgin húð
n Bakteríusýking í húð
Helstu orsakir atopísks exems:
Atopískt exem er arfgengur sjúkdómur en ekki smitandi. Sjúkdómurinn getur
versnað vegna ýmissa utanaðkomandi þátta eins og hárum af gæludýrum og frjó-
kornum og eins innri þátta eins og streitu og hormónamagni.
n Arfgengir þættir
n Umhverfisþættir
n Hormónabreytingar
n Streita
n Árstíðir
n Hreyfing
Þegar sjúkdómurinn blossar
upp getur bæst við:
Fæðuofnæmi og börn
Ert þú með ofnæmiskvef?
Ofnæmisnefkvef er tegund nefslímubólgu
og er algengasti ofnæmissjúkdómurinn í
heiminum; u.þ.b. 15% íbúa iðnaðarsam-
félaga hafa það. Einkenna verður fyrst vart
á barnsaldri en það dregur úr þeim eftir
30-40 ára aldur. Ofnæmisnefkvef getur
verið ættgengt.
Þekktu einkennin:
n Tárarennsli og kláði í augum.
n Stíflað nef með nefrennsli. Hnerri.
n Kláði í mjúka gómnum.
n Hósti.
Hvað er til ráða?
Reynið að forðast þau efni
í umhverfinu sem valda
ofnæmi. Ef þú ert með
ofnæmisnefkvef af
völdum margra
mismunandi
frjókorna er nauð-
synlegt að reyna
að forðast þau.
Mikilvægt er að hafa
dyr og glugga lokaða
þegar frjókorna-
magnið er
sem hæst.
Hægt er að draga úr einkennum með
lyfjum en þú losnar aldrei við ofnæmið.
Sennilega hefur þetta meiri óþægindi í för
með sér en beinlínis þjáningar.
Helgin 20.-22. nóvember 201558