Dagblaðið Vísir - DV - 11.01.2013, Blaðsíða 34

34 11.–13. janúar 2013 Helgarblað
m e n n i n g @ d v . i s | d v . i s / m e n n i n g
„Nálgunarbann
nauðsynlegt“
„Þetta er
kvikmynd um þig“
Handbók hrekkjalómsins
Logi Bergmann Eiðsson
Life of Pi
Ang Lee
S
ýning Borgarleikhússins
á leikgerð skáldsögunn-
ar Músum og mönnum
eftir John Steinbeck er á
heildina litið vel heppnuð.
Sagan er auðvitað klassísk enda er
hún lesin í skólum víða um lönd og
þekkja hana margir. Svo hjartnæm
er hún og sorgleg að hún á líklega
heima á listum yfir 50 bestu skáld-
sögur liðinnar aldar.
Borgarleikhúsið hefur því afar
góðan efnivið í höndunum sem far-
ið er nokkuð vel með en sem hægt
hefði verið að nota enn betur ef
ákveðnum lykilatriðum í sögunni
hefði ekki verið breytt án sýnilegrar
ástæðu. Leikstjóri verksins, Jón Páll
Eyjólfsson, hefur sagt frá því í við-
tali í Mogganum að hann hafi vilj-
að færa söguna nær okkur í tíma
og að ekki hafi verið lykilatriði að
halda í sögulegt samhengi verksins.
„Það er auðvelt að taka vegið með-
altal með klassískt verk og stíla inn
það sem áhorfendur vilja örugg-
lega sjá, en við höfum valið að taka
áhættuna.“
Sögulegt samhengi
Bókin var gefin út árið 1937 í krepp-
unni miklu í Bandaríkjunum og
segir frá farandverkamönnunum
George og Lenny. Þeir ferðast á milli
staða í Kaliforníu á vesturströnd
Bandaríkjanna og vinna verka-
mannavinnu. George og Lenny
eru öreigar en láta sig dreyma um
að geta nurlað saman aur með tíð
og tíma til að geta keypt sér lítinn
jarðarskika og lifað á landsins gæð-
um.
George er eðlisgreindur og ráða-
góður og hugsar um og fyrir félaga
sinn Lenny sem líklegast myndi
kallast „seinfær“ á nútímamáli – í
bókinni er hann á nokkrum stöðum
sagður vera „klikkaður“ eða „geð-
veikur“ – en er hamhleypa til vinnu
sökum mikils líkamlegs styrks.
George er stöðugt að segja Lenny
frá því hvernig líf þeirra mun breyt-
ast þegar þeir verða eigin herrar og
er hinum síðarnefnda haldið gang-
andi með þessum draumi, líkt og
barni. Þeir lenda á stórum bónda-
bæ við borgina Soledad og gerist
sagan á því búi.
Ólafur Darri sannfærandi
Ólafur Darri Ólafsson leikur erf-
iðasta og mikilvægasta hlutverkið
í sýningunni. Hann túlkar blíða
einfeldninginn Lenny á sannfær-
andi hátt – gott ef hann er kemst
ekki bara með tærnar þar sem
John Malkovich var með hælana
í eftirminnilegri kvikmyndagerð
sögunnar fyrir allmörgum árum.
Ólafur Darri hefur stærðina – hann
er vörpulegur maður – og hæfileik-
ana til að skila hlutverki Lennys vel
frá sér. Lenny er eins og stórt, lítið
barn sem hugsar um fátt annað en
að fá að snerta eitthvað mjúkt eins
og kanínur, mýs, hvolpa, fataefni og
kvenmannshár. Ólafur Darri kemur
vel frá sér þeim einfeldnislegu svip-
brigðum sem meðal annars ein-
kenna hlutverk Lennys í verkinu og
túlkar það vel þegar Lenny er sár,
glaður, reiður eða inn í sig. Hann
ber sýninguna í Borgarleikhúsinu
uppi.
Hilmar Guðjónsson leikur
George og er hlutverk hans ekki eins
áhugavert eða krefjandi og hlutverk
Lennys og kallar þar af leiðandi ekki
á eins mikil tilþrif. George er hefð-
bundinn maður í flestum skiln-
ingi, ef frá má telja undarlega föð-
urlega umhyggju hans og góðvild
í garð Lennys – starfsmenn býlis-
ins skilja ekki hvað George gengur
til með að burðast með Lenny með
sér í stað þess að hugsa bara um
eigin hag. Ekki er að sjá að George
hafi neina persónulega hagsmuni
af því að gæta Lennys þó hann stilli
sambandi þeirra upp þannig að
þeir gæti hvors annars þegar hann
lýsir sambandi þeirra við Lenny.
George gætir Lennys en ekki öfugt
og gerir hann það að því er virðist
af stakri manngæsku: Hann telst
því góður maður; hetja sögunnar.
Túlkun Hilmars á George er fum-
laus en að mínum dómi hefði sjálf-
sagt verið betra að hafa eldri leik-
ara í þessu hlutverki sem verið
hefði meira sannfærandi sem þessi
lífsreyndi, klóki en jafnframt góði
maður; Hilmar er full strákslegur í
hlutverkið.
Aðrir leikarar skila sínu vel enda
ekki um að ræða mjög eftirtektar-
verðar persónur. Það er kannski
helst Candy, sem leikinn er af
Theódóri Júlíussyni, sem sýnir eft-
irminnileg tilþrif enda býður hlut-
verk hans upp á það vegna þeirra
tilfinninga sem lógun hunds hans
skilur eftir sig. Við leik annarra er
það helst gagnrýnivert að eigin-
kona Candys, Álfrún Örnólfsdóttir,
er ekki mjög sannfærandi sem tál-
kvendið sem hún á að vera; Álfrún
er helst til stelpu- og sakleysisleg í
hlutverkið.
Spennan út af breytingunum
Í bókinni birtast margir af sam-
félagslegum fordómum þess tíma,
aðallega fordómum hvítra karl-
manna í garð þeldökkra, kvenna
og annarra sem eru „öðruvísi“ en
gengur og gerist. Á búinu er starf-
andi þeldökkur maður, Crooks, sem
kallaður er „niggarinn“ á nokkrum
stöðum í bókinni, en í leikverkinu í
Borgarleikhúsinu er hann kallaður
„útlendingurinn“. Crooks er haldið
utan við samneyti við aðra menn á
býlinu og er með kytru sína í hlöð-
unni; hann er utangátta og er litið
niður á hann.
Staða „útlendingsins“ í leik-
ritinu verður því miklu óljósari og
skrítnari en í bókinni og nær áhorf-
andinn ekki utan um eðli hans
og stöðu. Af hverju er litið svona
niður á hann? Er það af því að hann
„útlendingur“? Er þá verið að reyna
að endurspegla einhvern sam-
félagslegan veruleika á Íslandi í dag
eða á Íslandi á fjórða áratug síðustu
aldar? Þessi breyting á hlutverki
Crooks verður dálítið skrítin í leik-
ritinu og býr til skekkju í verkinu
sem er óþörf.
Svipaða sögu má segja um hlut-
verk eiginkonu Curleys. Nafn henn-
ar kemur ekki einu sinni fram í bók-
inni eða leikritinu og er hún bara
kölluð „eiginkona Curleys“. Hún er
eiginlega bara viðhengi Curleys en
ekki sjálfstæður einstaklingur og
tala starfsmenn býlisins um hana
af mikilli lítilsvirðingu, sem gálu og
glennu og annað í þeim dúr.
Í leikritinu í Borgarleikhúsinu er
eitt atriði þar sem hún kemur inn
á sviðið með gettóblaster og byrjar
að dansa, drukkin, við popp, rokk
og einhverja danstónlist, á meðan
hún talar við Lenny, Crooks og ein-
henta öldunginn Candy. Í atriðinu
verkar tónlistin og framhleypni eig-
inkonu Curleys á áhorfandann eins
og það sé miklu nær okkur í tíma
en margt annað sem er í verkinu,
sem leiðir til þess að spenna mynd-
ast á milli stöðu „eiginkonu Cur-
leys“ sem helbers viðhengis manns
og þess aukna kvenfrelsis sem rík-
ir á okkar tímum á Vesturlöndum.
Kúgun Curleys og drottnun yfir
konu sinni er í nokkurri andstöðu
við þetta enda var skáldsagan skrif-
uð á allt öðrum tíma og fyrir allt
annað sögusvið. Fyrir vikið verður
til spenna á milli karaktersköpunar
Steinbecks, sem vissulega byggði á
hugmyndum hans tíma, og þeirra
breytinga sem gerðar eru á bókinni
í leikgerðinni.
Það eru svona breytingar á verk-
inu sem kalla á helstu vandamálin
og gagnrýnina á þessari sýningu
Borgarleikhússins á Músum og
mönnum. Fyrir vikið verða til
spurningar um verkið sem eru
óþarfar og ekki hefðu þurft að
koma fram ef bókinni hefði verið
fylgt.
Stærsta vandamálið
Stærsta vandamálið í sýningunni
er hins vegar endirinn. Þeir sem
ekki þekkja söguna en ætla á leik-
ritið ættu ekki að lesa meira af
þessari grein.
Í bók Steinbecks er lokasenan
sú magnaðasta í verkinu en henni
er breytt talsvert í leikritinu. Senan
þar á undan þar sem Lenny drepur
eiginkonu Curleys fyrir slysni er
önnur af lykilsenum verksins og
tekst vel til með hana í leikritinu
– vel er farið með samspil leiks og
tónlistar þegar dramatísk músík
byrjar að hljóma á mikilvægum
punkti í samleik Lennys og eig-
inkonu Curleys. Segja má að bók
Steinbecks sé byggð upp í kringum
þessar tvær senur og er lokasenan
afleiðing af þeirri fyrri: Lenny eru
öll sund lokuð eftir drápið á eigin-
konu Curleys og Curley mun lík-
lega annað hvort drepa hann sjálf-
ur eða láta varpa honum í fangelsi
eða á geðveikrahæli.
Af einhverjum ástæðum er
George látinn ganga í burtu –
kannski eina tíu metra – frá hinum
krjúpandi Lenny í leikritinu áður
en hann skýtur hann með skamm-
byssu til að forða honum frá verri
örlögum. George skýtur Lenny því
á færi og lítur Lenny á George áður
en hann hleypir af líkt og hann viti
af því að nú muni hann deyja. Ég
hef rætt við aðra áhorfendur sem
sáu leikritið og er tifinning þeirra
Óþarfa áhætta
Ingi Freyr Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Leikrit
Mýs og menn
eftir John Steinbeck
Höfundur: John Steinbeck.
Þýðandi: Ólafur Jóhann Sigurðsson. Ný og
endurbætt útgáfa eftir Jón Atla Jónasson og
Jón Pál Eyjólfsson
Leikstjóri: Jón Páll Eyjólfsson
Aðalhlutverk: Ólafur Darri Ólafsson og Hilmar
Guðjónsson
Sýnt í Borgarleikhúsinu
„Annars er búið
að breyta eðli
sögunnar.
Tíska og
hönnun
í mars
Bráðlega lifnar verulega yfir
borgarlífinu en Reykjavik Fash-
ion Festival (RFF) mun fara
fram í fjórða sinn samhliða
Hönnunarmars dagana 14. til
16. mars 2013.
„Mér finnst samstarf á milli
Reykjavik Fashion Festival
og Hönnunarmars í ár mjög
spennandi. Í sameiningu mun-
um við standa að stærsta tísku-
og hönnunarviðburði ársins
sem mun veita innblástur,
hvetja til nýrra hugmynda,
sköpunargleði og tækifæra,“
segir Þórey Eva Einarsdóttir,
framkvæmdastjóri RFF í frétta-
tilkynningu.
Spennandi innsýn í
heim tísku
Reykjavik Fashion Festival var
stofnað árið 2009 og síðan þá
hefur hátíðin verið vettvangur
fyrir hæfileikaríka íslenska
fatahönnuði. Markmið RFF
er að markaðssetja og vekja
athygli á íslenskri fatahönnun
og þeirri þróun og tækifær-
um sem í henni felast í dag.
Fjöldi erlendra og innlendra
fjölmiðla ásamt starfandi fólki
í tískuiðnaðinum er boðið á
hátíðina og gefst þeim tækifæri
til að upplifa einstaka íslenska
hönnun og kynnast hönnuðun-
um sjálfum. Hátíðinni er einnig
ætlað að veita áhugafólki inn-
sýn í spennandi heim íslenskrar
tísku.
Tískuvaka
Til viðbótar verður einnig haldin
tískuvaka í Reykjavík. Styrktar-
aðilar RFF í ár eru Icelandair,
Icelandair Hotels, Reykjavíkur-
borg, Icelandic Glacial Water
og Elite Model Look á Íslandi;
í sameiningu við Hörpu, tón-
listar- og ráðstefnuhús, Now-
fashion og Europcar.
Fallegar myndir
Þýski ljósmyndarinn
Ruediger Glatz tók
myndir á síðustu
tískuhátíð.