Dagblaðið Vísir - DV - 25.02.2014, Blaðsíða 32

32 Menning Vikublað 25.–27. febrúar 2014
Spamalot
Höfundur: Eric Idle (handrit, tónlist, söng-
textar) og John du Prez (tónlist)
Leikarar: Ágústa Eva Erlendsdóttir, Eggert
Þorleifsson, Friðrik Friðriksson, Jóhannes
Haukur Jóhannesson, Maríus Sverris-
son, Oddur Júlíusson, Salóme Rannveig
Gunnarsdóttir, Selma Björnsdóttir, Sibylle
Köll, Stefán Karl Stefánsson, Unnur Birna
Björnsdóttir, Þorleifur Einarsson, Ævar Þór
Benediktsson, Örn Árnason
Leikstjórn: Hilmir Snær Guðnason
Sýnt í Þjóðleikhúsinu
Hlín Agnarsdóttir
ritstjorn@dv.is
Dómur
Á
sviðinu renna öldurnar fram
og til baka á milli klettana.
Fyrir neðan spilar sinfóníu-
hljómsveit Babelsberg-kvik-
myndaversins á meðan kór
syngur ljóð Laxness úr Heimsljósi og
hér ríkir fegurðin ein. Það er eitthvað
bogið við þetta. Þetta er undarlega
smekklegt að sjá hjá listamanni sem
stundum kallar sig Rassa Prump.
Að sýningu lokinni stendur Ragn-
ar Kjartansson hálfnakinn upp úr
píanóinu með geirvörtuskrautið
danglandi og syngur I Will Always
Love You fullum hálsi. Það er svona
sem við þekkjum hann. Og samt
kemur hann stöðugt á óvart.
Kvöldið áður hafði hljómsveitin
Samaris spilað í litlum klúbbi hér í
bæ með landslagsmyndir á vídeó-
varpa, en hér er allt í miklu stærri
skala. Við erum stödd í Volksbühne,
í hjarta hinnar gömlu Austur-Berlín-
ar, í leikhúsi sem lengi hefur verið og
enn þann dag í dag er þekkt sem eitt
róttækasta leikhúsið í þessari róttæk-
lingaborg.
Hreinar meyjar,
vondar og danskar
Lagahöfundurinn Kjartan Sveinsson
úr (Sigur Rós) og Davíð Þór Jóns-
son tónlistarstjóri hafa fengið bæði
orkester og kór til umráða. Og leik-
stjórinn og höfundurinn Ragnar mál-
ar hverja landslagsmyndina á fætur
annarri á sviðið í fullri þrívídd. Kofi
sem brennur logar í raun. Það eru
þrumur. Það eru stjörnur og skógar
og fjöll.
„Já, en er þetta list?“ hlýtur mað-
ur að spyrja sig þar sem saxófónleik-
ari er dreginn inn á sviðið, einnig
ber að ofan og með geirvörtuskraut,
í eftirpartíinu. Kjartan spilar á bassa,
Doddi í Trabant á trommur og þeir
flytja hið frumsamda lag Evil Danish
Virgin, sem kynnir eftirköst danskrar
nýlendustefnu á Íslandi fyrir heima-
mönnum. Stundum finnst manni
sem verk Ragnars séu mennta-
skólahúmor sem fór úr böndunum
og tókst einhvern veginn að leggja
allan heiminn að fótum sér.
Og það hefur hann vissulega gert.
Ragnar hefur birst á forsíðum virtra
listarita, komið fram á menningarhá-
tíðum víðsvegar um heim og starfs-
fólk hans notar netfangið @ragnar-
kjartansson.net. Úti í salnum stendur
Ólafur Elíasson og kinkar kolli sam-
þykkjandi.
Gott grín eða dauðans alvara?
Er það list að mála sama mann í
Speedo-sundskýlu aftur og aftur,
reykjandi sígarettur og drekkandi
bjór? Eða að láta Kristján Jóhanns-
son biðja greifynjuna afsökunar í
12 klukkutíma endurtekningu á há-
punkti Fígaró, eins og hann gerði á
sýningu í New York? Listaheimurinn
virðist að minnsta kosti hafa ákveðið
að svo sé.
Stundum finnst manni sem
listaferillinn allur sé enn annar
gjörningurinn hjá Ragnari, einhvers
konar allsherjartilraun til að athuga
hvað hann kemst upp með, eins og
hann hljóti einhvern daginn að stíga
fram og segja: Ég var bara að grínast.
Og samt sýnir hann einmitt í
Volksbühne að honum ferst vel tak-
ast á við alvarleikann þegar svo ber
undir, og jafnvel fegurðina sjálfa.
Sem fær mann til að sjá fyrri störf
hans í nýju ljósi. Ef listaferill hans
er að leiða hann eitthvert, þá er það
kannski einmitt hingað. Og maður
bíður spenntur eftir að sjá hvað hann
gerir næst.
Alíslenskt partí í hjarta Berlínar
Tvær stelpur stela hvítvínsflöskum úr
opna barnum áður en honum verður
lokað. Langi Seli stígur á svið og rokk-
ar pleisið eins og það sé 1955. Eins og
með Ragnar veltir maður því fyrir sér
hvort eina leiðin til að vera tekinn
alvarlega á okkar póstmódernísku
tímum sé að þykjast vera að grínast.
Hvað sem því líður, þá verður brátt
ljóst að fáir geta haldið partí eins og
Íslendingar. Og fáir Íslendingar geta
haldið partí eins og einmitt þessir.
Gísli galdur tekur við dansgólf-
inu og Ragnar fær sér hressingu. Hér,
loksins, næ ég af honum tali og get
spurt hann spjörunum úr, ef svo má
að orði komast. Svo heppilega vill til
að áhorfendum hefur verið útdeilt
blýant og sýningarskrá sem saman
stendur að mestu leyti af auðum
blaðsíðum.
„Það skoðar enginn leikskrár
hvort eð er, svo við ákváðum að gera
bara skissublöð,“ segir Ragnar, og ég
byrja að skissa. „Það er langþráð-
ur draumur að fá að vinna í Volks-
bühne. Þetta er mest sjokkerandi
leikhús Evrópu, og hvað getur maður
þá gert?“ Tja, þegar stórt er spurt …
Þjóðverjum komið á óvart
„Maður gefur þeim fegurðina!“ segir
hann sigri hrósandi og bætir við: „Og
ég hef hitt fólk sem er virkilega reitt
út af því.“
Kannski er Ragnar Kjartansson
haldinn þeirri þörf listamannsins að
vera í stöðugri andstöðu við umhverfi
sitt, og getur ekki að því gert þó hon-
um sé hampað fyrir. Kannski er alvar-
leikinn fyrir honum bara enn annar
brandarinn, eða kannski er þetta allt
saman í fúlustu alvöru meint, jafnvel
þótt það sé fyndið inn á milli. „Sorgin
sigrar hamingjuna,“ söng hann eitt
sinn endurtekið í vídeóverki, klædd-
ur sem stríðsáraflagari. Í senn fyndið
og satt. Hvað sem því líður er ljóst
að ráðgátan um Ragnar Kjartansson
verður ekki leyst í bráð.
Der Klang der Offenbarung des
Göttlichen, sem mætti þýða sem
„hljómur opinberunar guðdómsins,“
verður sýnt í Borgarleikhúsinu í maí. n
Tvö andlit
Ragnars
„Það skoðar enginn
leikskrár hvort eð
er, svo við ákváðum að
gera bara skissublöð.
Málað á sviði Lagahöfundurinn Kjartan Sveinsson úr (Sigur Rós) og Davíð Þór Jónsson
tónlistarstjóri hafa fengið bæði orkester og kór til umráða. Og leikstjórinn og höfundurinn
Ragnar málar hverja landslagsmyndina á fætur annarri á sviðið í fullri þrívídd. Kofi sem
brennur logar í raun. Það eru þrumur. Það eru stjörnur og skógar og fjöll.
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Menning
n Kemur stöðugt á óvart n Útrás í Berlín
Í
því niðursoðna Framsóknar-
veldi sem nú ríkir á Íslandi og
enginn virðist fá neitt við ráð-
ið, ekki einu sinni formaður
Sjálfstæðisflokksins, er gott
að geta farið í musteri íslenskrar
tungu og hlegið sig máttlausan
af vitleysunni sem rennur upp úr
Artúri konungi og riddurum hr-
ingborðsins. Hún er alveg í takt
við delluna sem rennur upp úr
Sigmundi Davíð og kompaní
þessa dagana þar sem orðin og
tungumálið hefur gjörsamlega
glatað raungildi sínu rétt eins og
íslenska krónan. Frumsýningar-
daginn á Spamalot bar nefnilega
upp á sama dag og þingflokkar
stjórnarflokkanna ákváðu að loka
þjóðina inni í alíslenskum kastala
sem gæti alveg heitið jafn sveita-
legu nafni og Melakot (Kamelot).
Tungumálið sem brandari
Það þarf húmorista á borð við
Monty Python-gengið til að taka
fyrir fáránleikann í mannkyns-
sögunni, trúarbrögðum og stjórn-
málum og til að ganga langt í
þeim efnum. Þeir félagar standa
sko alltaf í nútíðinni, þó þeir séu
alltaf að tala um fortíðina, horfa
samt til framtíðar án þess að líta
of oft í baksýnisspegilinn. Þeir
sjá ekki eftir neinu sem vellur
upp úr þeim, þeir eru sannkall-
aðir framsóknarmenn grínsins.
Það eina sem skilur þá að frá ís-
lenskum framsóknarmönnum er
að þeir gera sér grein fyrir að það
sem þeir segja er grín og að þeir
eru valdalausir og því ekki jafn
hættulegir og Framsóknarflokk-
urinn íslenski. En vissulega getur
grínið stundum haft pólitísk áhrif
og á að hafa það. Að minnsta kosti
hefur grínið gegnum tíðina og
ekki síst hláturinn verið útrás og
leið þeirra valdalausu til að lýsa
vanþóknun sinni á valdhöfun-
um og botnlausri heimsku þeirra
og græðgi. Spamalot er gaman-
söngleikur sem gerir endalaust
grín að hégómlegu valdabrölti og
birtingarformum þess í ruslpósti
hugsunar og tungumáls. Þannig
er sagan í verkinu algert aukaat-
riði en misnotkun tungumálsins
aðalatriði. Spamalot er því einn
langur tungumálabrandari, eins
og titillinn gefur til kynna, jafnvel
stundum of langur og teygður en
engu að síður alveg sprenghlægi-
legur á köflum.
Stjörnur kvöldsins
Og sem betur fer hefur tekist að
koma brandaranum til skila í
bráðskemmtilegri þýðingu Braga
Valdimars Skúlasonar, þótt söng-
textar hans skiluðu sér ekki alltaf
nægilega vel í flutningi leikara
og söngvara. Engu að síður tekst
að koma klikkuðum og útúrfrík-
uðum samtölum Erics Idle vel til
skila enda afbragðs leikarar á ferð
eins og Örn Árnason í hlutverki
Artúrs konungs og Stefán Karl
Stefánsson í fjölmörgum og ólík-
um hlutverkum. Stefán Karl skell-
ir sér auðveldlega milli raddgerva,
getur bæði verið Guð almáttugur,
franschkööör dóni og kynvilltur
Herbert prins. Það er engum blöð-
um um það að fletta, Stefán Karl
er með fyndnari leikurum sem
komið hafa fram á undanförnum
árum, það leikur allt í höndunum
á honum. Það þarf enga smáfimi
til að halda uppi stuðinu sem kraf-
ist er af öllum flytjendum verks-
ins og það er bókstaflega aldrei
slegið af kröftunum, hvorki í leik,
dansi né söng. Selma Björnsdóttir
á glæsileg söngnúmer í hlut-
verki vatnadísarinnar Gunnvar-
ar, já, hún er jafnvel aðalstjarna
kvöldsins, ekki aðeins þegar hún
rúllar sér upp og niður tónstig-
ana í ýmsum tegundum tónlistar,
heldur líka í leik sem sjálfhverfa
prímadonnan bak við hlutverkið.
Af öðrum leikurum verður hér að
nefna Eggert Þorleifsson sem var
óborganlegur einkum í hlutverki
bróður Manfreðs og Jóhannes
Hauk Jóhannesson var sömuleið-
is dásamlegur Galahad riddari og
Klikkuð skopstæling
Framsóknarmenn grínsins Það eina sem skilur þá
Monthy Python-menn að frá íslenskum framsóknarmönn-
um er að þeir gera sér grein fyrir að það sem þeir segja er
grín og að þeir eru valdalausir og því ekki jafn hættulegir og
Framsóknarflokkurinn íslenski. Mynd Eddi
„Alveg í takt við
delluna sem
rennur upp úr Sigmundi
Davíð.