Dagblaðið Vísir - DV - 02.05.2014, Blaðsíða 37

Helgarblað 2.–5. maí 2014 Fólk Viðtal 37
hvíldi mig eftir aðgerðina áður en
ég fór aftur til Kenía.“ Alice fór þá
með honum og stundaði þriggja
ára leiðsögumannanám og var hún
ein af um þrjátíu launalausum leið-
sögumönnum National Museums
of Kenya.
Mikael vann á þessum tíma
meðal annars hjá stéttarfélagi Sam-
einuðu þjóðanna í Naíróbí sem var
aukavinna fyrir utan hans daglegu
störf.
Stríðsástand
Árin liðu og boltinn hélt áfram að
rúlla.
Mikael var yfirmaður í friðar-
gæsluliði Sameinuðu þjóðanna í
fyrrverandi Júgóslavíu og var einn
af yfirmönnunum en þangað hélt
hann árið 1992.
„Fólk sem réð ríkjum í New York
mundi eftir mér og bað mig um að
fara þangað en ég var fyrst ráðinn
til að vera fulltrúi yfirmanna á veg-
um Sameinuðu þjóðanna í Zagreb
í Króatíu. Ég var þar tengiliður eða
nokkurs konar sendifulltrúi. Hlut-
verk mitt fólst í að tala við ríkis-
stjórn Króatíu í deilunum við Serba
og reyna að finna lausn svo hægt
væri að halda leiðum opnum,
verndað íbúa á svæðinu og skipta á
föngum og gíslum. Ekki þótti óhætt
að vera í aðalstöðvunum í Sarajevo
svo fólk var flutt til Belgrad í Serb-
íu og við vorum beðin um að finna
nýjar bækistöðvar í Zagreb. Þá var
ekki nauðsynlegt að hafa sendifull-
trúa þannig að ég var fluttur til Sara-
jevo.“
Þetta var sumarið 1992.
Þarna var engin lognmolla.
„Ég þurfti meðal annars að
semja um vopnahlé svo það væri
hægt að skipta á gíslum stríðsaðil-
anna, koma veiku fólki frá Sarajevo
í gegnum víglínuna til Belgrad til
að komast á sjúkrahús og sjá um að
landleiðin væri opin fyrir matvæla-
flutninga til fólksins í Sarajevo. Þá
þurfti fólk að semja við okkur um
afnot flugvallarins.
Konum var vísvitandi haldið í
gíslingu og þeim nauðgað þangað
til þær voru ekki bara ófrískar held-
ur of seint að fara í fóstureyðingu.
Þá var þeim sleppt. Alice aðstoðaði
mig við að rannsaka nauðgunar-
mál en konur eiga erfiðara með að
tala um svona hluti við karlmann
en konu. Hún gerði skýrslur sem ég
vann síðan skýrslur upp úr og sendi
áfram til New York.“
Þögn.
„Endurminningar mínar frá
Sarajevo eru ekki beinlínis góðar.“
Skotið á hópinn
Mikael var einn daginn staddur á
bílastæði fyrir framan höfuðstöðv-
ar Sameinuðu þjóðanna í Sarajevo
og var í viðtali við fréttamann BBC
þegar hópurinn heyrði hvin. Það
var verið að skjóta á þá.
„Ef þú hefur séð kúrekamynd-
ir …; þetta hljóð var þó nokkuð
svipað. Við flýttum okkur inn í
bygginguna og ég hélt áfram með
mína venjulegu vinnu. Þá var hringt
til mín; hver það var veit ég ekki.
Karlmannsrödd sagði að þeir hefðu
ekki hæft mig þann daginn en þeir
myndu ná mér daginn eftir.
Sprengjum hafði verið varp-
að þó nokkuð oft á bygginguna en
við vissum ekki fyrir víst hver hafði
skotið á hana. Ég passaði mig auð-
vitað eins og ég gat og var alltaf með
hjálm og í skotheldu vesti og ók oft
um í brynvörðum bílum. Þetta var
bara hluti af lífinu.“
Ævisagan komin út
Ástandið hafði áhrif á sálina í
Mikael.
„Ég fékk áfallastreituröskun. Það
fer enn hrollur um mig ef ég heyri
hljóð, finn lykt eða upplifi eitthvað
sem minnir mig á þennan tíma. Ég
finn fyrir kvíða og vil stundum ekki
tala við fólk. Það er stundum stuttur
í mér þráðurinn og þetta truflar
svefninn.“
Haukur Már Haraldsson skrifaði
ævisögu Mikaels sem kom út í fyrra,
Við skjótum þig á morgun, mister
Magnússon. „Mér fannst ég vera að
upplifa þetta aftur þegar ég var að
rifja upp þennan tíma við vinnslu
bókarinnar. Ég gat á tímabili ekki
sofið nema í tvo tíma á nóttunni.“
Hvað með svefninn í dag?
„Ég fæ fjögurra til fimm tíma
svefn. Ég fer stundum allt í einu
að gráta þegar ég sé fréttir í sjón-
varpinu um svipaðar aðstæður
sem minna mig á þennan tíma. Ég
er núna ákaflega næmur fyrir því
þegar farið er illa með fólk.“
Á eftirlaun í mótmælaskyni
Jú, boltinn var enn á fleygiferð og
lá leiðin aftur til Kenía þar sem
Mikael var gerður umboðsmaður
starfsfólks Sameinuðu þjóðanna í
landinu og stóð þar vörð um réttindi
þess gagnvart yfirmönnum þess.
„Ég komst að ýmsu. Yfirmenn
hafa alltaf haft tækifæri til að losna
við þá sem eru óþægilegir; starfs-
menn komu til mín vegna ágrein-
ings við yfirmenn en það var mikið
um áreiti og einelti.“
Mikael var ekki sáttur við að lítið
var gert í málunum og sendi meðal
annars Kofi Annan harðort bréf þar
sem hann lýsti vanhæfni samtak-
anna til að taka á innri vandamál-
um. „Ég fékk svar um að málið yrði
athugað. Ég sendi síðan annað bréf
þar sem ég spurði hvað hefði komið
út úr þeirri athugun en fékk aldrei
svar.“
Hann var ekki sáttur.
„Ég fór á eftirlaun þegar ég var
sextugur í mótmælaskyni.“
Síðan eru liðin 11 ár.
Mikael og Alice fluttu til Suður-
Afríku þar sem þau bjuggu í fimm
ár. Hann var skipaður kjörræðis-
maður Íslands í Pretoríu og á þeim
tíma aðstoðaði hann við að setja á
stofn íslenskt sendiráð og við stofn-
un þess var hann skipaður sendi-
ráðunautur og gegndi áfram starfi
ræðismanns.
Hvíta fjallaþorpið
Mikael og Alice fluttu til Spánar
þar sem þau búa í hvítu fjallaþorpi
í Andalúsíu, Pruna. Þau búa þar í
þriggja hæða húsi þar sem er útsýni
til hæðanna í kring og svo blasir við
lítið virki sem var byggt á meðan
stríð stóð yfir á milli Norður-Afríku-
búa og Spánverja.
Margir sígaunar búa í þorpinu og
heyra hjónin oft flamengósöngva
þegar sól er gengin til viðar. Stund-
um er sungið langt fram á nætur.
„Heilsan hefur ekki verið sem
best og hefur sett strik í reikn-
inginn. Ég geng ekki eins mikið og
ég gerði. Ég fer á fætur um hálf sex á
morgnana vegna ýmissa einkenna
og fer þá í göngutúr með hundinn.“
Hundur hjónanna heitir Nala.
Dagarnir fara til dæmis í ýmsar
rannsóknir sem tengjast Sam-
einuðu þjóðunum og aðstoðar hann
enn starfsfólk Sameinuðu þjóðanna
við að sækja rétt sinn gagnvart sam-
tökunum. Svo hefur Mikael verið að
þýða kafla úr ævisögunni á ensku.
Hjónin fá sér tapas á veitinga-
stöðum í Pruna flesta daga vikunn-
ar og þau ferðast um á sex vikna
fresti: Niður á strönd, til Sevilla,
Madrid. Bilbao, Valencia …
„Svo förum við annað slagið
heim til Íslands.“ n
Svava Jónsdóttir
Sprengjuregn og
hleypt af byssum
„Ég gat á
tímabili ekki
sofið nema í tvo
tíma á nóttunni
Mikael
Magnússon
„Ég fer
stundum
allt í einu að
gráta þegar
ég sé fréttir í
sjónvarpinu.“
Mynd Sigtryggur Ari
„Ég fékk
áfalla-
streituröskun
Hjónin Fara annað slagið til Íslands en annars lifa þau ljúfu lífi í hvítu fjallaþorpi í Andalús-
íu, Pruna. Þau búa þar í þriggja hæða húsi þar sem er útsýni til hæðanna í kring.