Dagblaðið Vísir - DV - 02.05.2014, Blaðsíða 36

Helgarblað 2.–5. maí 201436 Fólk Viðtal
H
ann er sonur hermanns
og ólst að mestu leyti upp
í Edinborg en fjölskyldan
bjó meðal annars í Malasíu
í tvö ár vegna starfs föður
hans.
Hann lék sér í borginni þar sem
kastalinn stendur á hæðinni og vissi
eilítið um eyjuna í norðri. Þó ekki
mikið.
„Ég vissi að Ísland væri nor-
rænt land þar sem talað var gam-
alt tungumál. Ég vissi að þar væri
sérstök hestategund sem kallaðist
íslenski hesturinn og að flestir
íbúar hefðu aðgang að heitu vatni
frá hverum sem mér fannst vera
mjög forvitnilegt. Svo vissi ég að Ís-
lendingar seldu mikið af fiski. Búið,“
segir Mikael á næstum því lýtalausri
íslensku. Örlítill hreimur.
Gullið tækifæri
Árin liðu og Skotann dreymdi um
að verða leikari eða leikstjóri. „Ég
vissi ekki mitt rjúkandi ráð hvort ég
ætti að verða leikari eða leikstjóri
eða hvort ég ætlaði að vinna í kvik-
myndum, sjónvarpi eða sviði. Ég
þurfti tilbreytingu og að komast frá
Skotlandi til að ákveða mig.“
Auglýsing í stúdentablaði vakti
athygli Mikaels, sem þá var kallað-
ur Bruce Mitchell. Auglýst var eftir
fólki í fiskvinnslu í Vestmanna-
eyjum – á litlu eyjunni við eyjuna
stóru í norðri þar sem hann vissi
að væri sérstök hestategund. Um
var að ræða þriggja mánaða samn-
ing, skaffa átti húsnæði og boðið
yrði upp á eftirvinnu. „Meira vissi
ég ekki. Ég sagði við sjálfan mig að
þetta væri gullið tækifæri þar sem
ég kæmist ekkert í samband við
leiklist þar og þá gæti ég hugsað
mig um.“
Til sjós
Þetta var árið 1964 og enginn vissi
að fjallið á eyjunni myndi gjósa
nokkrum árum síðar. Þá var allt í
rólegheitunum.
Bruce fékk jú ókeypis húsnæði í
Eyjum og hann stóð í þrjá mánuði
við færiband og mokaði fiskinum á
færibönd, staflaði saltfiski og vann í
frystiklefa.
„Ég var alltaf að fresta brottför til
að læra að vera Íslendingur og þá
þurfti ég auðvitað að fara til sjós. Ég
fór til Reykjavíkur þar sem ég fékk
ekki pláss á báti í Vestmannaeyjum
og réð mig á nýsköpunartogarann
Egil Skallagrímsson RE 60. Það tók
mig þrjá túra að læra grundvallar-
atriðin í sjómennsku. Ég fór aftur til
Eyja, vann smávegis í fiskvinnslu og
fékk svo pláss á báti.“
Á sjómannaballi
Bruce fór á sjómannaball þar sem
hljómsveitin Logar lék fyrir dansi.
Þar var stödd íslensk kona, Hanna
Mallý Jóhannsdóttir, og hann bauð
henni upp.
„Við pössuðum mjög vel saman;
hún talaði ensku og ég kunni svo
lítið í íslensku á þeim tíma. Ég bauð
henni nokkuð oft upp þetta kvöld
og við ákváðum að hittast aftur eins
og gengur.“
Bruce og Hanna gengu í hjóna-
band þremur árum síðar og eign-
uðust tvær dætur, Rósu og Bjarndísi
Helenu. Barnabörnin eru sex.
Hjónin skildu árið 1990 en lög-
skilnaður gekk í gegn fjórum árum
síðar.
Afkomendur þeirra búa á Íslandi
og kemur Mikael reglulega í heim-
sókn.
Setti upp leikrit
Aftur til sjöunda áratugarins. Mikael,
sem fékk íslenskan ríkisborgararétt
og þar með nýtt nafn, og Hanna fluttu
til Reykjavíkur þar sem dæturnar
ólust upp. Hann setti um árabil upp
leikrit hjá áhugamannaleikhúsum
úti á landi auk þess að setja upp leik-
rit í Reykjavík.
„Fyrsta leikritið sem ég setti upp
hér á landi var Hreppstjórinn á
Hraunhamri; þetta er leikrit sem á
að gerast á Íslandi á stríðsárunum.
Ég lærði mikið um land og þjóð og
söguna í gegnum þetta leikrit. Konan
mín var þá mér til halds og trausts.
Svo setti ég til dæmis upp Músagildr-
una á Hvammstanga. Ég setti upp
alls konar leikrit.“
Jú, alls konar leikrit – á Grundarf-
irði, í Hrútafirði, á Eskifirði …
Flutti fréttir á ensku
Mikael hafði getað hlustað á BBC
World Service á stuttbylgjunni þegar
hann bjó úti í Eyjum en aðra sögu
var að segja þegar hann var fluttur til
Reykjavíkur; það gekk verr að hans
sögn.
„Ég vissi að boðið var upp á fréttir
á ensku fyrir ferðamenn í útlöndum
og fór niður á Skúlagötu 4 og talaði
við dagskrárstjórann um þá hug-
mynd að fluttar yrðu fréttir á ensku
hér á landi á vegum RÚV. Mér var
tjáð að þetta væri alls ekki ný hug-
mynd en að útvarpið hefði ekki
fundið neinn til að taka það að sér.
Ég var spurður hvort ég myndi vilja
taka þetta að mér? Ég þáði boðið og
fékk æfingu í hálfan mánuð. Starfs-
menn RÚV kenndu mér grunda-
vallarfréttamennsku á þessum tíma.“
Úr varð að Mikael flutti fréttir á
ensku næstu tvö árin.
BBC vantaði fréttaritara í Reykja-
vík í tengslum við komu skákmeist-
aranna Bobbys Fischer og Boris
Spassky árið 1972 og var bent á Mik-
ael. Hann kom sér fyrir í Laugardals-
höll, fylgdist með og flutti fréttir af
gangi mála.
„Þetta var eins og sirkus. Þetta
var eins og leikhús til að byrja með.
Það var hádramatískt hvernig þeir
töluðu við hvor annan eða töluðu
ekki saman; það var lítið talað. Það
var gaman að þessu.“
Mikael var svo fréttaritari BBC í
tveimur síðustu þorskastríðunum –
50 og 200 mílna stríðunum.
Hann vann síðar hjá Menningar-
stofnun Bandaríkjanna á Íslandi þar
sem hann sá um fræðsluefni. „Þetta
var, nota bene, á kaldastríðsárunum
og Keflavíkurflugvöllur hafði ákaf-
lega mikið að segja á þessu tímabili.“
Það varð úr að Mikael var boðið starf
á vellinum þar sem hann var tals-
maður hersins.
Til Kenía
Boltinn hélt áfram að rúlla og hann
rúllaði beinustu leið út í heim.
„Yfirmaður hjá Rauða krossinum
á Íslandi bað mig á þessum tíma um
að fara til Kenía á vegum alþjóða
Rauða krossins í tengslum við hjálp-
arstarfsemi og var verið að leita að
upplýsingafulltrúa. Ég vissi ekkert
um alþjóðlega starfsemi Rauða
krossins.
Ég fór á vegum League of Red
Cross Societies (LRCS) fyrir hönd
Rauða kross Íslands til starfa í
norður hluta Kenía og Úganda. Þetta
var þriggja mánaða ævintýri og fór ég
á milli hjálparstöðva RK og miðlaði
upplýsingum um störf þeirra til að-
albækistöðvar LRCS í Genf. Ég ákvað
að leita að starfi í tengslum við þró-
unarvinnu á vegum alþjóðastofnana
í stað þess að setja peninga í bauk
góðgerðafélaga heima fyrir; ég sótti
um störf sem beinlínis mundu koma
mér í samband við þróunarvinnu úti
í heimi.“
Það var í nóvember árið 1983 sem
fjölskyldan flutti til Kenía.
Mikael hóf síðan störf á vegum
Umhverfisstofnunar Sameinuðu
þjóðanna, UNEP.
Fimm árum síðar kom til tals
vinna í Namibíu en landið var þá að
fá sjálfstæði frá Suður-Afríku en aðal-
stöðvar Sameinuðu þjóðanna í New
York báðu starfsmenn stofnunarinn-
ar að bjóða sig fram til aðstoðar.
Svæðisstjóri í Namibíu
„Þegar ég var stúdent í Bretlandi var
ég handtekinn fyrir að mótmæla
aðskilnaðarstefnu Suður-Afríku og
þetta var mikið mál fyrir mig. Ég
vildi endilega taka þátt í að útrýma
aðskilnaðarstefnunni svo ég sótti
um.“
Mikael var orðinn svæðisstjóri
á vegum Sameinuðu þjóðanna í
Namibíu þegar landið hlaut sjálf-
stæði.
„Starfið var fólgið í því að sjá um
að allt færi eftir settum reglum varð-
andi frjálsar og óháðar kosningar.
Kosið var um „tillagnaþing“ sem
átti semja nýja stjórnarskrá. Ég vann
með suðurafrískum stjórnsýslu-
manni við að velja skráningarstaði
kjósenda, sjá um að kosningafund-
ir færu friðsamlega fram og síðar að
stjórna hvernig við myndum nota
starfsfólk SÞ á meðan kosningarnar
stæðu yfir. Þetta þýddi að ég ók tugi
þúsunda kílómetra með samstarfs-
manni frá ríkisstjórn Suður-Afríku.
Þetta fór að mestu friðsamlega
fram. Við vorum aldrei í hættu nema
kannski þegar við vorum á ferðinni.
Það var langt á milli staða og lítil
umferð og þegar heitt var gat maður
sofnað við stýrið. Það kom aldrei fyr-
ir mig en við misstum ellefu manns í
bílslysum.“
Mikael og Hanna skildu á meðan
þau bjuggu í Namibíu eða í ársbyrj-
un 1990. Hún dvaldi í Kenía í nokkra
mánuði og fór síðan til Íslands en
dæturnar voru þá komnar heim.
Mikael hélt áfram að sinna starfi
sínu í Namibíu og einn daginn gekk
inn á skrifstofu hans ung kona frá
Chile, Alice Mackay-Schiodtz, köll-
uð Alice Mackay, sem vann einnig
hjá Sameinuðu þjóðunum. Hún til-
kynnti að bílnum sínum hefði verið
stolið. „Það voru okkar fyrstu kynni.“
Þau hittust síðan aftur á balli sem
svissneskir heilsugæslustarfsmenn,
frá SWISSMED, héldu; hluti þeirra
var að fara aftur til Sviss og það var
ákveðið að halda kveðjuhóf með
dansleik. Þá hittust Mikael og Alice
aftur og hún bauð honum upp.
Dansað var að þessu sinni við
suðurafríska sveitatónlist.
Hjartaáfall
Hjartslátturinn var ekki eins og hann
átti að vera og fékk Mikael hjartaáfall
haustið 1990. Alice var þá að vinna í
Róm á vegum Sameinuðu þjóðanna.
Hún fór til Kenía, þar sem Mikael
hafði flust aftur, til að sinna honum
og þar sem læknir nokkur sagði
Mikael að athuga hvort hann gæti
farið í hjartaþræðingu næst þegar
hann færi til London. „Það voru
ekki gerðar hjartaaðgerðir í Kenía
á þessum tíma. Alice spurði hvers
vegna ég færi ekki strax til London.
Ég fór þangað og hún til Rómar og í
ljós kom að ég þurfti að fara í hjarta-
aðgerð. Ég hafði fengið hjartaslag í
september og þetta var í nóvember.
Ég fór svo til Rómar þar sem ég
Skotinn Michael Bruce Mackinnon Mitchell
fékk nafnið Mikael Magnússon þegar hann varð
íslenskur ríkisborgari árið 1969. Hann setti upp leikrit
víða um land á vegum áhugaleikfélaga, flutti fyrstur
manna fréttir á ensku í Ríkisútvarpinu, hann starfaði
á Keflavíkurflugvelli og síðar flutti hann til Afríku
þar sem hann starfaði á vegum Rauða krossins og
Sameinuðu þjóðanna. Hann vann á vegum Sam-
einuðu þjóðanna í Sarajevo þar sem hann upplifði
hörmungar sem höfðu áhrif á sálina.
Sprengjuregn og
hleypt af byssum
„Konum var vís-
vitandi haldið
í gíslingu og þeim
nauðgað þangað til
þær voru ekki bara
ófrískar heldur of
seint að fara í fóstur-
eyðingu
„Ég fór á
eftirlaun
þegar ég var sextugur
í mótmælaskyni