Dagblaðið Vísir - DV - 27.06.2014, Qupperneq 49

Helgarblað 27.–30. júní 2014 Fólk Viðtal 33
Óttast ekki dauðann
togi. Í stuttu máli: fest rætur og lifað
í landinu. „Mitt líf er hérna í þessu
landi. Ég hef auðvitað rík tengsl við
Palestínu, elska fólkið þar og þjáist
með því. En ég er Íslendingur.“
Eru ekki skrímsli
Það var ekki fyrr en árið 2001, 30
árum eftir að Salmann „milli-
lenti” á Íslandi, sem hann byrj-
aði að finna fyrir fordómum. „Eft-
ir árásina á tvíburaturnana 2001
blossaði upp fordómabylgja. Ég
fann fyrir því. En maskínan sem býr
að baki varð til eftir hrun Sovétríkj-
anna. Þessi maskína vill búa til nýja
grýlu til að ná betri stjórn á okkur
í krafti hræðsluáróðurs. Íslam ligg-
ur vel við höggi. Mörg ríkustu lönd
í heiminum, hvað auðlindir varðar,
eru múslimaríki og stórveldin ásæl-
ast auð þeirra. Það er auðveldara að
réttlæta slíkt þegar „óvinurinn” er
skrímsli.“
En Salmann segist ekki vera neitt
skrímsli, ekki frekar en yfirgnæf-
andi meirihluti þess fjórðungs-
hluta mannkyns sem gengið hef-
ur Allah á hönd. „Við iðkum trúna
eins og 99,999 prósent múslima. Ég
iðka mína trú alveg eins og ég sá afa
minn gera. Og raunar myndirðu í
fæstum tilfellum gera greinarmun
á múslima og kristnum manni,
nema þú sæir þann fyrrnefnda ef
til vill biðja oftar. En það er til, þetta
brotabrot; snargeggjað fólk.“
Hugsanavilla
Með því að yfirfæra hugsunar-
hátt og hneigðir þessa brotabrots
yfir á heildina gera fordæmend-
ur múslima, að mati Salmanns, sig
seka um alvarlega hugsanavillu
sem í daglegu tali kallast fordómar.
„Við erum frá 70 mismunandi lönd-
um. Það sem sameinar okkur er ís-
lamstrúin en við erum jafn fjölbreytt
og við erum mörg. Við höfum alls
konar menningarlegan bakgrunn,
gjarnan mjög ólíkan. Þeir múslim-
ar sem eru hérna eru upp til hópa
verulega friðsamt og gott fólk. Mað-
ur heyrir eiginlega aldrei að það sé
til vandræða á einum né neinum
stað. Umræðan snýst yfirleitt um
að eitthvað sé einhvern veginn ein-
hvers staðar annars staðar. „Það eru
múslimavandræði í Frakklandi,“
segja þau. Hvað kemur það mér við!
Það eru kristin vandamál í Úkraínu
og víðs vegar í Afríku. Á að varpa því
yfir á þjóðkirkjuna og þá sem í hana
eru skráðir?“
Framsókn og fordómafullir
Vegna þess hversu einfeldningsleg
þessi hugsanavilla er kom það Sal-
manni mjög á óvart að elsti stjórn-
málaflokkur landsins, hvers for-
maður leiðir ríkisstjórnina, skyldi
gera sig sekan um hana og ala á
henni. „Þegar elsti stjórnmálaflokk-
ur landsins fer að nota þessa undir-
liggjandi fordómahneigð sumra til
að hífa upp fylgi sitt. Það finnst mér
alveg lágkúrulegt,“ segir Salmann
og bætir við að daður Framsóknar-
flokksins við slíkan rasisma hafi
búið til frjóan jarðveg fyrir rasista til
að bera hatur sitt á torg.
„Allt í einu blossar þetta upp. Við
eigum að vera vírus sem dreifist um
samfélagið og skemmir það. Þetta
hefur hræðileg sálræn áhrif á full-
orðið fólk – en börnin? Allt í einu er
barnabarnið mitt byrjað að lesa það
víðs vegar á netinu að ég sé stór-
hættulegur glæpamaður, óalandi og
óferjandi, og að enginn vilji hafa mig
hérna. Þetta hefur auðvitað gífurleg
áhrif á ungar sálir, sérstaklega seinna
meir. Núna fá þau kannski styrk frá
mér en þau munu sennilega aldrei
gleyma þessu. Þetta er skemmandi.
Þetta er óréttlæti. Núna er ástandið
þannig að ef þú heitir Muhammad,
Ibrahim eða Ahmad þá er erfiðara
fyrir þig að fá vinnu. Hver ætlar að
ráða mann sem samfélagið stimpl-
ar óæskilegan? Og þá byrjar gremj-
an náttúrlega að krauma innra með
manni. Þetta er svo ljótt. Menn hafa
auðvitað mismunandi skoðanir og
mega hafa þær. En að leiðandi afl í
íslenskum stjórnmálum ali á svona
rasisma og mannfyrirlitningu, það
finnst mér mjög hættulegt.
Sagan verður að vera kennari
okkar í þessum efnum. Við höfum
Stalín, við höfum Hitler; við höf-
um ótal dæmi um vitlausa menn
sem komust til valda með svona út-
spili. Hvernig var litið á gyðinga fyr-
ir seinna stríð í Þýskalandi? Það var
stórhættulegt fólk, eins og múslim-
ar núna.“
Mótandi fordómar
Í sálarfélagsfræðum er alþekkt að
fólk hegðar sér gjarnan í samræmi
við ímynd sína, þær hugmyndir sem
annað fólk hefur um það, þótt það
sé í raun réttri allt annarrar gerðar.
Þannig geta fordómar, til dæmis sú
skoðun að múslimar séu ofbeldis-
fyllri en annað fólk, stundum virkað
eins og spádómur sem sannast fyr-
ir eigin tilstuðlan. Spurður út í þetta
segir Salmann: „Já, já. Það er alveg
pottþétt. Og líka ef mér líður illa þá
fer ég kannski að hugsa: Þessir Ís-
lendingar eru alltaf að gera mér líf-
ið leitt. En það er ég sem er að gera
líf mitt leitt með slíkum þankagangi,
þarna liggja rætur sundrungarinn-
ar.“
Morðhótanir
En ástandið einskorðast ekki
einungis við hatursfull ummæli á
netinu heldur hefur Salmann fengið
morðhótanir – boðsendar heim að
dyrum. „Já, já. Ég hef fengið ógeðs-
legar morðhótanir. Einn sagðist
ætla að taka skinnið af mér – flá mig
– og lýsti því svo í frekari smáatrið-
um hvernig hann hygðist taka mig
af lífi.“
Salmann hefur nú kært morð-
hótanirnar.
„Ég er búinn að fyrirgefa þessum
mönnum í hjarta mínu en það þarf
að nota þá sem fordæmi. Svona um-
mæli eru refsiverð og þessir menn
verða að taka út sína refsingu. Ég
ætla að elta þá alveg á fullu. Þessir
rasistar verða að læra að þeir mega
ekki ganga svona á réttindi annarra.“
Þrátt fyrir að margir vilji hann
feigan lætur hann engan bilbug á
sér finna. „Nei, nei, nei. Ég trúi á
guð. Hann ákveður hver deyr og
hver ekki. Hvort sem ég dey fyrir
hendi morðingja eða í fríi á Perú, þá
er það guð sem ræður því. En maður
passar sig náttúrlega. Þetta er hins
vegar hræðilegt fyrir konuna mína
og börn.“
Ábyrgð Framsóknar mikil
Salmann segir ábyrgð Framsóknar-
flokksins vera mikla á þeirri með-
ferð sem hann og aðrir múslim-
ar hafa þurft að þola undanfarnar
vikur. „Þegar þetta veika fólk heyr-
ir svona óbeinar hvatningar stjórn-
málaleiðtoga þá veitir það skoðun-
um þeirra aukinn þunga og vægi og
veitir þeim sjálfum kjark.“
Aðrir flokkar hafa sem kunn-
ugt er fordæmt málflutning Fram-
sóknarflokksins í aðdraganda borg-
arstjórnarkosninganna og meðal
annars sagt hann óstjórntækan
vegna þessa. Salmann er ánægð-
ur með þennan stuðning og segir
hann mikilvægan. „Það er mjög gott
að neita samstarfi við svona flokk.
Þetta fylgi þeirra byggðist á hatri.
Þetta er gamaldags hugmyndafræði
sem byggist á að æsa fólk og etja því
saman til að ná völdum. Núna erum
við á 21. öldinni en Framsóknar-
flokkurinn hefur orðið eftir í þróun-
inni – því miður.“
Alinn upp af prestum
Þar eð trúin er yfirleitt dýpsta sann-
færing í lífi þess sem hana hefur er
mikilvægt, að mati Salmanns, að
níða ekki trú annars fólks heldur
umbera og helst virða. Sjálfur hefur
hann reynslu af friðsælli og farsælli
sambúð trúarhópa. „Ég var alinn
upp í kristnum skóla – st. George's
School. Þarna voru prestar og ann-
að kirkjunnar fólk að kenna og nem-
endur voru kristnir og múslimar í
bland. Vinir mínir fóru í kirkju og ég
og fleiri í mosku – það var alls ekk-
ert vandamál. Þannig að ég þekkti
kristnina áður en ég kom hingað.“
Þótt Salmann hafi verið alinn
upp að íslömskum sið var hann ekki
sami trúmaðurinn við komuna til
landsins og hann er nú. „Já og nei.
Maður getur varla sagt að sextán ára
drengur sé trúaður. En barnatrú-
in var að einhverju leyti til staðar.
Ég var ekkert að pæla í trúarbrögð-
um á þessum tíma. Trúarsannfær-
ing mín þróaðist hérna á Íslandi.
Hér hafði ég tíma til að lesa mér til
og frelsi til að taka ákvörðun. Það er
einmitt þessi þekking mín á trúar-
brögðum sem gerði mig hallan und-
ir íslam. Íslamstrú er að mörgu leyti
einfaldari en kristnin. Kóraninn er
bara orð guðs – ég trúi öllu því sem
þar stendur hundrað prósent – en
Biblíuna skrifuðu einhverjir menn.
Íslam snýst um beint samband guðs
og manns, það þarf enga presta-
stétt þarna á milli. Ég veit hins vegar
ekki hvort þetta er rétt fyrir alla. Ég
er ekki dómari. Ég veit ekkert um
það. Ég er bara að hugsa um sjálf-
an mig. Það er þessi sjálfselska í mér
alltaf hreint,“ segir Salmann kíminn
og hlær.
Smám saman styrktist trúin í
brjósti hans. „Þetta þróaðist hægt
og þétt þangað til ársins 1997. Þá
vorum við múslimar orðnir frekar
margir og okkur vantaði einhvern
samkomustað. Þannig að ég stofna
Félag múslima á Íslandi og við feng-
um loksins húsnæði í Ármúla árið
2000.“
Núna er sú moska – 97 fermetra
skrifstofuhúsnæði á 3. hæð – að spr-
inga utan af starfseminni og borgin
búin að úthluta þeim byggingarlóð í
Sogamýri. Það eru að líkindum um-
deildustu flutningar allra tíma. „Ég
skil ekkert í þessu! Við erum búin
að vera með mosku hér á landi í 14
ár. Og varðandi hryðjuverkin: Ég skil
ekki hvers vegna stærra og meira
áberandi húsnæði ætti að auðvelda
okkur að fremja hryðjuverk, værum
við á þeim buxunum. Hryðjuverka-
menn skipuleggja sín hryðjuverk í
kjöllurum á afviknum stöðum, ekki
inni í moskum. Ef við erum hryðju-
verkamenn þá erum við vitlausir
hryðjuverkamenn.“
Salmann veit ekki nákvæmlega
hvenær moskan mun rísa en seg-
ir alla velkomna þegar þar að kem-
ur. „Það væri náttúrlega best ef all-
ir Íslendingar gerðust múslimar. Þá
myndu þeir alfarið stjórna starfsemi
moskunnar.“
Fallega flóra
Sjálfur býr Salmann í Breiðholtinu
með konu sinni, börnum, hundi og
tveimur köttum. Fyrir utan reglu-
legar póstsendingar frá fólki sem vill
flá hann lifandi er hann og fjölskyld-
an tiltölulega ánægð með lífið þar.
Fyrir tveimur árum tóku þau síð-
an að sér flóttamann frá Alsír sem
átti í engin hús að venda. „Hann
kom til mín, yfirmaður Barnaheill-
ar, og sagði mér frá tveimur ung-
um drengjum sem voru í fangelsi í
Keflavík. Hann spurði mig hvort ég
gæti hjálpað öðrum þeirra aðeins,
tekið hann að mér í tvær vikur. Ég
sagði bara allt í lagi og við brunuð-
um til Keflavíkur og sóttum hann. En
það tók tvö ár fyrir hann að fá dval-
arleyfi og hann hefur verið hérna
allan þennan tíma. Honum gengur
rosalega vel, er í skóla og íþróttum,“
segir Salmann og bætir við að hann
sé gott dæmi um hvernig fólk, jafn-
vel frá fjarlægum löndum og með
ólíka siði, geti með réttu aðhaldi og
umhyggju orðið að góðum og gegn-
um samfélagsþegnum. „Í stað þess
að láta þá hanga í tvo eða þrjú ár í
lausu lofti – í óvissu – að gera ekki
neitt, þá á að virkja þá. Þetta er yfir-
leitt ungt fólk, fullt af krafti sem vill
vinna og gera eitthvað.“
Er ekki hobbí
Það er þetta hugarfar sem hann
telur að langflestir innflytjendur,
múslimar og aðrir, hafi þegar það
komi til Íslands; það vill taka þátt
í samfélaginu og vonar að það taki
vel á móti þeim. „Við viljum bara lifa
lífinu hérna, í friði. Enginn yfirgef-
ur heimaland sitt, með þeim hætti
sem margir okkar hafa gert, nema
tilneyddur. Þetta er ekki hobbí, að
yfirgefa ættjörð sína. Að fara frá for-
eldrum sínum, systkinum og öðr-
um ættingjum og koma til nýs lands
og búa sér til nýtt líf,“ segir Salmann
og bætir við að við eigum ekki að
hræðast þennan fjölbreytileika og
hata heldur njóta hans enda sé
hann einungis af hinu góða. „Guð
er almáttugur. Ef hann vildi að allir
yrðu eins þá hefði hann getað skap-
að okkur þannig. En hann vildi hafa
þessa fjölbreyttu og fallegu flóru
hér.“ n
Kærir Salmann hefur fyrirgefið þeim mönnum sem hótuðu honum lífláti. Hann segir samt
nauðsynlegt að málið fari sína leið í réttarvörslukerfinu til að skapa gott fordæmi. Svona
hegðun eigi ekki að líða í siðuðum samfélögum.
„Það er mjög
gott að
neita samstarfi
við svona flokk.
Þetta fylgi þeirra
byggðist á hatri