Dagblaðið Vísir - DV - 27.11.2009, Qupperneq 70

70 Föstudagur 27. nóvember 2009 Jólablað
Við félagarnir höfum gert það að nær
ófrávíkjanlegri siðvenju að fara aust-
ur á Hérað í byrjun september ár
hvert, nánar til tekið út í Útmanna-
sveit sem heimamenn nefna Hjalta-
staðaþinghá.
Ferðalangar, sem leggja leið sína
til Borgarfjarðar eystri, kannast við
Blána og Eyjarnar þegar lýkur ásum
og mýrum, hólum og jökulsorfnum
klöppum ofar í Fljótsdalshéraði og
við tekur sléttan út við Héraðsflóa
hverrar tilvera er algerlega byggð á
framburði Lagarfljóts og Jökulsár um
árþúsundir. Vissu menn að Jökulsá,
sem nú hefur verið virkjuð við Kára-
hnjúka og beint ofan í stöðvarhús í
Fljótsdal, bar um 10 milljónir tonna
af föstu efni á haf út ár hvert áður en
hún var virkjuð?
Yst við flóann hefur Guðmar
frændi Ragnarsson á Hóli fram á efri
ár dundað sér við að sá melgrasfræi
í framburð fljótanna til að hefta rof
og sandfok. Árangurinn er undra-
verður.
Þarf ekki meðlæti
með steikinni?
Hjalti Stefánsson, kvikmyndatöku-
maður úr Hjaltastaðaþinghá, kall-
ar alltaf sveitina sína „Réttu sveit“
með stórum staf. Ég brosi mínu blíð-
asta og tek undir með honum. Þarna
var ég sjálfur í sveit hjá ömmubróð-
ur mínum þangað til raddböndin
brustu.
Ef til væri orðið staðarást í ís-
lenskri tungu mundi ég hafa það um
tilfinningar mínar til Útmannasveit-
ar.
Við gömlu vinnufélagarnir frá
RÚV höfum sem sagt lagt leið okkar
í þessa sveit sem vöktuð er af Dyr-
fjöllunum í austri allan ársins hring.
Alltaf á sama tíma í september. Við
hittumst. Við förum um sveitina og
veiðum silung og lax ef svo ber und-
ir. Við skjótum gæs í matinn. Sjálfur
mæti ég djúpri fyrirlitningu þeirra
þegar ég kveð þá, þungvopnaðar
gæsaskytturnar, og ek upp í Dyrfjöll
til að týna krækiber. Berjatínsla er
bara fyrir kerlingar, sögðu þeir fyrst
í stað þegar ég sýndi þessa afbrigði-
legu hegðun.
Háðsglósurnar hættu þegar
ég fór að færa þeim krækiberjavín
með gæsasteikinni. Umburðarlyndi
þeirra með hegðun minni er nú tak-
markalaust.
Þessir blýantsnagarar
fyrir sunnan
Að þessu sinni fórum við Sigtryggur
Ari, sonur minn, á undan félögun-
um. Hann hafði orðið sér úti um leyfi
til að veiða hreindýr í fyrsta skipti og
átti því erindi upp í Dyrfjöll. Verra gat
það verið. Ég mátti fara með.
Allt er nú með öðru sniði en þeg-
ar Jökuldælingar og Fljótsdælingar
veiddu um það bil þann fjölda hrein-
dýra það sem þeir töldu sig þurfa til
vetrarins. “Nú eru þetta einhverj-
ir blýantsnagarar í henni Reykjavík
sem segja okkur hvernig við eigum
að standa og sitja og sýna okkur yf-
irlæti,” sagði Vilhjálmur Snædal á
Skjöldólfsstöðum þegar ég ræddi við
hann í Ríkisútvarpinu. Það var upp
úr aldamótunum þegar ég vann hjá
RÚV á Austurlandi.
Ég bjó þá á Hafursá við jaðar
gamla Hallormsstaðar ásamt eigin-
konu minni Ingveldi G. Ólafsdóttur.
Morgun einn á miðjum vetri
vöknuðum við árla dags í sveitinni
líkt og venjulega. Það var ekki orðið
fullbjart. Ég leit út um gluggann, gáði
til veðurs, en horfði þess í staði í aug-
un á hreindýri.
Þau voru fimm. Hvað hefðu Jökul-
dælingar gert? Hvað átti ég að gera?
Auðvitað ekkert annað en njóta að
njóta þess að horfa á dýrin undir
húsveggnum og við bílinn.
Veit maður hVersu
mörg Þau eru?
Ég sagði heimamönnum frá reynslu
minni, fimm dýr undir húsveggnum.
“Maður á aldrei að vita nákvæmlega
hversu mörg dýrin eru,” sagði góð-
vinur minn í umvöndunartóni og
glotti lítið eitt.
Nú er strangt eftirlit með hrein-
dýrastofninum og veiðunum. Hverj-
um veiðimanni er skylt að hafa með
sér eftirlitsmann. Þetta eru harð-
snúnir heimamenn sem kunna allt
og geta allt og dreg ég þá heldur úr.
Skúli Sveinsson frá Hvannstóði
í Borgarfirði eystra var okkar mað-
ur. “Við reynum í fyrramálið í kring
um Beinageitarfjall innan Dyrfjalla,
þar sást hjörðin síðast,” sagði hann í
símann.
Upp úr Borgarfirði kjöguðum við
gamlan línuveg á þremur jeppum
áleiðis upp í Sandaskarð.
Í skarðinu horfðum við ógnandi
þokubakkana sveima útvið flóann í
norðaustan kaldanum.
helVítis Þokan
Við skiptum liði, Ég og Sigtryggur
gengum inn með Beinageitinni og
horfðum yfir Réttu sveitina. Hann
gekk ofar í fjallinu, ég nokkru neðar.
Svo skall þokan á. Dagurinn ónýtur.
Við hóuðum í þokuna og fundum
hvor annan. Gengum síðan lengri
leiðina að bílunum.
Helvítis þokan.
Við ókum í Egilsstaði og ákváð-
um að taka slaginn og skutlast alla
leið upp að Brú á Jökuldal. Vafalaust
150 kílómetrar milli Borgarfjarðar og
Brúar sem sögð er liggja lengst er frá
sjó í öllu landinu, hvernig sem á það
er litið.
Þar var heiðagæs um allt svo langt
sem augað eygði. Okkur gekk illa að
ná í matinn á heiðinni.
Við fengum gistingu. Í býtið dag-
inn eftir náði Sigtryggur nokkrum
heiðagæsum. Já með riffli í túni!
ljósið í myrkrinu
Þá kom kallið frá Skúla. Hreindýrin
fundin undir Botnsdalsfjalli, komin
hálfa leið úr Dyrfjöllum að Fjarðar-
heiði. Nú var ekkert undanfæri. Ekið
var í loftköstum að Hjartarstöðum
skammt utan Eiða. Þar skyldi far-
ið upp aflíðandi heiðina að fjallinu,
fyrst á jeppum svo gangandi.
Þarna er gróið land, ásar og blaut-
ir mýrarflóar á milli, jafnvel birki-
skógur við rætur fjallsins. Vonlaust
að þræða einhverja gamla smala-
slóð.
Við hnýttum á okkur gönguskóna,
lögðum klyfjar á bakið og gengum af
stað.
Þau voru þarna í grýttum Botns-
dalskjaftinum. Skytturnar gerðu
vopnin klár og tóku leiðbeiningum
frá leiðsögumönnunum. Við hin bið-
um.
Þetta gekk allt vel. Skytturnar fjór-
ar náðu hver sínu dýri. Það tók tím-
ann og tók að halla degi. Hvernig
skyldi ganga að klöngrast á vélknúnu
sexhjóli í myrkri til baka með hrein-
dýraskrokka á pallinum?
Þreytan sagði til sín. Við geng-
um á ljósið. Klukkan hálf ellefu um
kvöldið stóðum við í hlaðinu á Hjart-
arstöðum. Lúnir en ánægðir með
daginn. Gott veður, ný reynsla.
Degi síðar komu félagarnir. Við
settumst að úti í Útmannasveit. Ég
horfði storkandi á skytturnar og
stakk af í berjamó í Dyrfjöllum. Þeir
skutu gæs.
Nú um helgina fá gestirnir hrein-
dýrabollur, heitreyktar gæsabringur
og krækiberjavín í stórafmæli Ing-
veldar, eiginkonu minnar.
Stórsteikur af heindýrinu verða
bornar á borð á jólunum.
sósuheilræði
Hreindýrakjöt er eiginlega allt-
af mjúkt. Gott er að verka fituna vel
af því, hún er hörð og sumum þykir
hún ekki ýkja bragðgóð.
Sjálfsagt er að sjóða bein í sósu-
kraft ef því er til að dreifa.
Eiginlega dugar að nota salt og
pipar á hreindýrakjöt. Villijurtak-
rydd er góður valkostur og sömu-
leiðis rósapipar sem fer ákaflega vel
með villibráð.
Einskonar heilög þrenning ger-
ir sósu með hreindýrakjöti afar
ljúffenga. Rósapipar, gráðostur og
krækiberja- eða bláberjasulta. Með
góðu soði og rjóma er einfaldlega
ekki hægt að eyðileggja sósuna. Gott
að bæta villibráðakryddi við eftir
smekk.
Íslenskt hreindýrakjöt þykir veislumatur. Jóhann Hauksson
segir reynslusögu úr Dyrfjöllum síðastliðið haust þar sem við lá
að hetjulegar skotveiðar biðu lægri hlut fyrir berjatínslu.
Þegar hreindýrin
eru að drepa mann
Á hreindýraslóð á Austurlandi Ekki er alltaf hlaupið að því að nálgast hreindýrin.
Gárungarnir kalla nú Fljótsdalsheiðina „aktu, taktu“ eftir að lagður var vegur með
slitlagi yfir hana að Kárahnjúkastíflu.
Smáauglýsingasíminn er
smaar@dv.is
515
55
50